"ارگ‌بم" در خطر خروج از فهرست میراث جهانی

 مهر: ارگ تاریخی و دو هزار و ۵۰۰ ساله بم به عنوان بزرگ‌ترین بنای خشت و گلی جهان یکی از مهم‌ترین بناهای باستانی ایران است و نشان از اوج تمدن و توانایی ایرانیان در معماری و توسعه اجتماعی و فرهنگی دارد اما متاسفانه این بنای تاریخی پس از زمین لرزه مهیب بم و تخریب ۹۰ درصدی مورد توجه قرار گرفت و به این ترتیب یونسکو با بررسی وضعیت این بنای تاریخی این ارگ را به همراه منظر فرهنگی شهر بم به عنوان اولین شهر ایران ثبت جهانی کرد. این ارگ بزرگ که مجموعه کاملی از زندگی شهر نشینی در دو هزار ۵۰۰ سال قبل در ایران را به تصویر می‌کشد پس از زمین لرزه تخریب شد و همزمان با ورود امداد گران برای نجات زلزله زدگان در روزهای ابتدایی زمین لرزه هزاران بمی و ایرانی در پای باروهای این ارگ به یاد نماد استقامت بم گریستند و با توجه به اهمیت تاریخی این بنا در‌‌ همان روز‌ها برنامه نجات بخشی ارگ بم در بازه زمانی ۱۵ سال تدوین شد. در زمانی کوتاه ارگ بم به کارگاهی گسترده برای کار‌شناسان و محققان مرمت آثار تاریخی از سراسر جهان مبدل و به کانون توجه باستان‌شناسان تبدیل شد. حضور گسترده کار‌شناسان ژاپنی، آلمانی و ایتالیایی در کنار کار‌شناسان ایرانی این شهر باستانی را به بزرگ‌ترین کارگاه مرمت بین المللی تبدیل کرد و اعتبارهای بین المللی برای مرمت این بنای تاریخی اختصاص یافت و در آخرین مرحله نیز برج اصلی ارگ بم از سوی کار‌شناسان ایتالیایی به صورت کامل مرمت شد اما با توجه به لزوم مقاوم سازی این برج چند متر کوتاه‌تر از گذشته ساخته شد. یونسکو معیارهای ثبت جهانی بم را به مسئولان اعلام کرده است/ منظر فرهنگی بم مهم‌ترین چالش شهر باستانیاما نکته دیگر اینکه همزمان با ارگ بم منظر تاریخی این شهر نیز ثبت جهانی شد و در فهرست آثار در معرض خطر یونسکو قرار گرفت که شامل تمام اجزای فرهنگی و تاریخی و شهر بم از جمله نخلستان‌ها، قنوات و سایر ابنیه تاریخی این شهر می‌شود. این امر برای نخستین بار در کشور صورت گرفت و نشان از اهمیت شهر بم داشت و در همین چارچوب معیارهایی نیز در راستای رعایت استانداردهای یونسکو در اختیار مسئولان قرار گرفت و قرار شد مرمت و بازسازی ارگ بم، بازسازی شهر و ساخت و ساز‌ها مطابق این معیار‌ها انجام شود و در این راستا تا کنون چندین جلسه بازرسی از سوی بازرسان یونسکو از بم صورت گرفته است که آخرین مورد این بازرسی‌ها طی چهار روز انتهایی هفته گذشته صورت گرفت و در‌‌نهایت بازرسان بار دیگر بر لزوم تامین شرایط و معیارهای یونسکو در این شهر تاریخی بار دیگر تاکید کردند. کانکس نشینی و ساخت پمپ بنزین در عرصه ارگ بماما به نظر می‌رسد آنچه موجب نگرانی بازرسان یونسکو شده است برخی ساخت و سازهای غیر مجاز در اطراف ارگ بم از جمله ساخت یک پمپ بنزین در محدوده تاریخی ارگ قدیم و همچنین برخی موارد در مرمت ارگ و از همه مهم‌تر وجود حاشیه نشینی در قالب چادر نشینی و کانکس نشینی در شمال شرق شهر بم است که در آخرین بازدید و در جلسات به طور جدی خواستار رفع این مشکلات شدند. فرماندار بم در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: طی هفته گذشته به مدت چند روز میزبان بازرسان یونسکو بودیم و آن‌ها از تمام مناطق شهر بم بازدید کردند اما اینکه نتیجه این بازدید‌ها چه بود باید در روزهای آینده منتظر نتایج و گزارش این بازرسی‌ها باشیم. حسین شایق ادامه داد: بازرسان در این مدت از قناتهای مشهور شهر بم، اماکن تاریخی ارگ بم، خانه باغ‌ها و معابر و هر مکان دیگری که تقاضا دادند بازدید کردند و شرایط برای آن‌ها مهیا شد. مشکلات با همکاری مسئولان بم برطرف می‌شودوی افزود: به نظر می‌رسید بازرسان از نظر کلی از وضعیت موجود راضی بودند و تنها در چند مورد مشکلاتی وجود داشت که خواستار رفع آن‌ها شدند. شایق گفت: حاشیه نشینی در شمال شرق در قالب کانکس نشینی و همچنین ساخت غیر مجاز یک پمپ بنزین در محدوده ارگ از جمله این مشکلات بوده است که با برنامه ریزی کانکس نشینی در اطراف بم در حال برطرف شدن است و همچنین جلوی کار پمپ بنزین نیز گرفته شده است و به زودی این مشکلات حل می‌شود، تذکرات تخصصی نیز در خصوص بازسازی ارگ بم داده شد که میراث فرهنگی باید در این زمینه وارد شود. این مسئول در پاسخ به پرسش خبرنگار مهر در خصوص حذف نخلستانهای شهر بم و تغییر کاربری کشاورزی به مسکونی اظهارداشت: جلوی این امر گرفته شده است و اگر هم به دلیل خشکسالی برخی نخل‌ها خشک شوند باید در هر صورت کاربری کشاورزی در آن‌ها حفظ شود. وی در زمینه تعریض خیابان‌ها نیز گفت: هرکاری در این زمینه انجام شود در چارچوب طرحهای تفضیلی، جامع و توسعه شهر است که به تصویب رسیده است و خارج از آن کاری نشده ضمن اینکه حجم عمده کار‌ها نیز در زمان بازسازی صورت گرفته و تمام شده است که در آن زمان هنوز یونسکو در این زمینه حساسیت نداشت. پروژه نجات بخشی ارگ بم ۱۵ ساله استفرماندار بم تصریح کرد: روند بازسازی ارگ بم نیز طبق معیارهای تخصصی انجام می‌شود و بنده در این زمینه تخصص خاصی ندارم. وی در خصوص طولانی شدن مرمت و بازسازی بزرگ‌ترین بنای خشتی جهان ادامه داد: ترجیح می‌دهم در این خصوص اظهار نظری نکنم اما در مجموع کار قابل قبول است و مسئولان در کنار اقدامات انجام شده باید بودجه مرمت را افزایش دهند. وی به همکاری ایتالیا و ژاپن در این زمینه اشاره کرد و گفت: پروژه نجات بخشی ارگ بم طی زمانی ۱۵ ساله تعریف شده است و باید طبق برنامه انجام شود. شایق در خصوص کیفیت مرمت و نوع کار انجام شده به خصوص انتقاد برخی کار‌شناسان در زمینه خشتهای استفاده شده در مرمت این بنا گفت: این مسئله تخصصی است و ترجیح می‌دهم اظهار نظر نکنم اما برای بهبود سرعت و بازسازی ارگ هر کمکی بتوانیم انجام می‌دهیم. اقدامات صورت گرفته کافی نیست/ پیگیری باید در سطح ملی انجام شوداما در این میان بازرسان یونسکو در سومین سفر خود به بم و پس از بازدید از باغ‌ها، قنوات و عرصه‌های تاریخی بم از جمله ۴۰۰ هکتار محوطه باستانی بازمانده از دوران هخامنشی، این بنا‌ها را از جنبه‌های مرمت، حفاظت، حمایت و مشارکت مردمی بررسی کردند. مدیر بخش آسیا و اقیانوسیه سازمان یونسکو در این بازدید و قبل از انتشار نتیجه گزارش از اقدامات مطلوبی که در بم صورت گرفته است تقدیر کرد اما این اقدامات را برای خروج ارگ بم از فهرست آثار در معرض خطر یونسکو کافی ندانست. فنگ چینگ ادامه داد: کار انجام شده بعد از زمین لرزه سخت و نیازمند تلاش فراوان بوده است که بخش عمده کار به خوبی انجام شده است و کار‌شناسان ایرانی در این زمینه خوب عمل کرده‌اند. وی تصریح کرد: اقدامات انجام شده باید به خصوص در زمینه ثبت منظر فرهنگی شهر بم ادامه یابد و با جدیت پیگیری شود. وی خواستار حمایت مسئولان در سطح ملی از مسئولان محلی بم شد و گفت: نکته قابل توجه این است که منظر فرهنگی بم در خطر قرار دارد و در همین راستا با کمک «ایکوموس» در صدد به روز رسانی پلان مدیریتی در این زمینه هستیم. امیدواریم مردم بم در سال ۲۰۱۳ جشن خروج از آثار در معرض خطر را برپا کنندوی به اهمیت منظر فرهنگی بم از دیدگاه یونسکو اشاره کرد و گفت: در این خصوص همه مسئولان باید حمایت ویژه انجام دهند و مردم نیز همکاری کنند. چینگ ادامه داد: میراث فرهنگی در این زمینه به حمایت مسئولان و تک تک مردم شهر بم نیاز دارد. مدیر بخش آسیا و اقیانوسیه سازمان یونسکو از انتشار گزارش بازرسان یونسکو در آینده نزدیک خبر داد و گفت: در صورت تامین ضوابطی که مشخص شده است امید داریم که در سال ۲۰۱۳ و همزمان با سالگرد زمین لرزه بم، این شهر بتواند جشن خروج از فهرست میراث در معرض خطر را برپا کند. استانداری که برای ارگ بم گریست/ افزایش بودجه مرمت بم الزامی استنماینده عالی دولت در استان کرمان که در ابتدای ورودش به استان در جمع مردم کرمان گفت: که در زمان بروز زمین لرزه بم و تخریب این بنای تاریخی گریسته است و به فردی فرهنگ دوست و علاقمند به میراث تاریخی شهرت دارد نیز بر همکاری در زمینه رفع مشکلات ارگ بم تاکید دارد. اسماعیل نجار در جمع خبرنگاران کرمانی گفت: تمام تلاش خود را برای خروج ارگ بم از فهرست آثار در معرض خطر خواهم کرد. وی در عین حال گفت: هر اثری که ثبت جهانی شود با محدودیتهایی نیز مواجه می‌شود و ارگ بم نیز در این دسته آثار قرار دارد و مستثنی نیست. استاندار بزرگ‌ترین استان کشور ادامه داد: مسئله‌ای که در این بین باید مورد توجه قرار گیرد لزوم افزایش اعتبار مورد نیاز برای مرمت این بنای تاریخی است. آنچه که در این میان اهمیت دارد زمان اتمام مرمت ارگ قدیم شهر بم است که در روزهای ابتدایی آغاز مرمت این بنای تاریخی گفته شد که این بنا در ۱۵ سال مرمت می‌شود و ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد اما تاکنون و با گذشت هشت سال از زمین لرزه تنها بخشی از این اعتبار اختصاص یافته است و حتی آوار برداری در قسمتهای زیادی از این بنای تاریخی انجام نشده است.