دیپلماسی فعال چین در آمریکای لاتین

دیپلماسی فعال چین در آمریكای لاتین گروه تحقیق و تفسیر خبر- سفر یك هفته ای نخست وزیر چین در راس هیاتی از رهبران ارشد پكن به كشورهای آمریكای لاتین، از مهمترین اقدامات اخیر دستگاه دیپلماسی چین برای گسترش حوزه نفوذ سیاسی - اقتصادی در منطقه حیاط خلوت آمریكاست.

'ون جیابائو' نخست وزیر چین كه برای شركت در نشست دو روزه سازمان ملل در زمینه توسعه پایدار موسوم به 'ریو+20' به برزیل سفر كرده بود، در ادامه سفر یك هفته ای خود به آمریكای لاتین به همراه هیات سیاسی- اقتصادی چین عازم اروگوئه و آرژانتین شد و در آخرین مرحله این تور دیپلماتیك، دوشنبه شب پنجم تیرماه جاری وارد 'سانتیاگو' پایتخت كشور شیلی شد.

برنامه سفر نخست وزیر چین در آمریكای لاتین

......................................................

نخست وزیر چین در 30 خرداد ماه سفر خود را به مقصد آمریكای لاتین از برزیل آغاز كرد. ون جیابائو در جریان حضور خود در اجلاس ریو+20 ، سخنرانی با عنوان 'مبانی پیشبرد توسعه پایدار بشر' ایراد كرد و در جمع شركت كنندگان در این اجلاس، چین را به عنوان بزرگترین كشور مسوولیت شناس جهان در عرصه توسعه انسانی قلمداد كرد كه پیشرفت و توسعه آن در رابطه مستقیم با افزایش سهم كشورهای جهان از توسعه یافتگی پایدار قرار گرفته است.

ون جیابائو اعلام كرد كه كشورش در راستای نیل به اهداف توسعه پایدار، اعطای كمك های مالی به نهاد های بین المللی وابسته به سازمان ملل برای كنترل فقر و حفظ محیط زیست را به طور جدی در دستور كار خود قرار خواهد داد.

نخست وزیر چین با اشاره به كمك شش میلیون دلاری دولت پكن به نهاد برنامه ریزی زیست- محیطی سازمان ملل تصریح كرد كه كمك های این چنینی نمونه ای از كمك های مالی است كه مقامات كشورش برای ارتقای سطح توسعه انسانی در نظر گرفته اند.

با پایان اجلاس توسعه پایدار در ریودوژانیرو، نخست وزیر چین وارد 'بوینوس آیرس' پایتخت آرژانتین شد و پس از دیدار با 'كریستینا كرچنر' رییس جمهور این كشور در مراسم چهلمین سالگرد آغاز روابط دو كشور شركت كرد.

مقصد بعدی نخست وزیر چین اروگوئه بود و در جریان حضور ون جیابائو در 'مونته ویدئو' پایتخت این كشور، دیدارهایی بین وی و مقامات ارشد سیاسی اروگوئه برگزار شد. نخست وزیر چین در آخرین مقصد سفر خود در آمریكای لاتین به شیلی وارد شد تا در خصوص توسعه همكاری ها و روابط دو جانبه با رهبران سانتیاگو به بحث و گفتگو بنشیند.

در جریان تور دیپلماتیك اخیر نخست وزیر چین، همكاری های دوجانبه در زمینه های مختلف اقتصادی و روابط تجاری، مهمترین محور گفتگوهای ون جیابائو با رهبران آمریكای لاتین را تشكیل می داد.

** نگاهی به اولویت های چین در سیاست فرامنطقه ای

................................................................

بررسی اجمالی عملكرد دستگاه دیپلماسی چین ظرف چند سال اخیر نشان می دهد كه در چارچوب سیاست فرامنطقه ای، اولویت نخست مقامات این كشور در مناطقی چون آفریقا و آمریكای لاتین -به عنوان محدوده های جغرافیای غیر مجاور یا غیر حیاتی- تعقیب منافع اقتصادی به شكل سرمایه گذاری های دراز مدت یا بهره جویی های كوتاه مدت بوده است.

هر چند در چارچوب تعاملات كلان چین با دیگر كانون های قدرت جهانی از جمله آمریكا و اتحادیه اروپا، افزایش نفوذ در مناطقی كه مستعمرات سابق كشورهای غربی بوده یا در سال های گذشته به حیات خلوت این كشورها موسوم گشته اند، خود به خود دارای جاذبه هایی رقابت جویانه و وجاهت طلبانه در چارچوب قدرت جهانی انگاشته می شود اما در شرایط كنونی مهمترین ابزار رسوخ چین در مناطق ماورای قلمروی آسیایی این كشور، اقتصادی است كه به شكلی پویا به مهمترین مزیت بین المللی چین بدل شده است.

بسیاری از تحلیل گران معتقدند كه چین با اولویت دادن به گسترش روابط تجاری و اقتصادی با كشورهای دیگر مناطق جهان همچون آفریقا، آمریكای لاتین، حوزه دریای كارائیب، شرق اروپا و... در درجه نخست قصد دارد با ابزاری غیر چالش زا بستری را فراهم سازد كه بر مبنای آن همگرایی های توأم با نفوذ اقتصادی را به دیگر حوزه های فرهنگی، امنیتی و سیاسی تسری دهد.

در راستای رقابت جویی جهانی پكن در آینده نظام بین الملل، ابزار روابط اقتصادی، تجاری و تكنولوژیك با شركای فرامنطقه ای، در وضعیت كنونی هم می تواند بر توان گردش چرخ دنده های اقتصادی این كشور بیافزاید و هم جای پای پكن را در مناطقی كه همچنان زیر سایه كشورهای غربی قرار گرفته اند – به شكلی كمتر چالش زا- محكم سازد.

** جایگاه اقتصادی چین در آمریكای لاتین

...................................................

به نظر می رسد اصلی ترین اولویت برنامه ریزی تجاری چین در آمریكای لاتین، افزایش توان و سطح رقابت با كشورهای غربی به خصوص ایالات متحده آمریكا است.

هر چند مبادلات اقتصادی- تجاری دو و چند جانبه میان چین و بیشتر كشورهای آمریكای لاتین در سال اخیر با رشدی فزاینده همراه بوده و جایگاه چین را در میان شركای تجاری منطقه آمریكای لاتین ترقی داده است ولی سرمایه گذاری های خارجی كه آمریكا و برخی از كشورهای غنی اروپایی از دهه های گذشته تاكنون در این منطقه انجام داده اند، همچنان به عنوان یكی از مهمترین مولفه های نفوذ اقتصادی غرب در آمریكای لاتین به شمار می رود.

با توجه به مساعدتر شدن شرایط جذب سرمایه های خارجی در منطقه آمریكای لاتین به واسطه اصلاح بسیاری از قوانین سرمایه گذاری و سازوكارهای اقتصادی و نیز افزایش ضریب ثبات سیاسی، ظرفیت های فراوان جغرافیای طبیعی و اقتصادی منطقه موجب رشدی بی سابقه در كشش سرمایه های بین المللی به سمت آمریكای لاتین و حوزه دریای كاراییب در سال گذشته میلادی شد تا جایی كه بیش از 10 درصد از مجموع سرمایه های خارجی به منطقه مذكور اختصاص یافت.

وزارت تجارت چین در آستانه سال 2011 میلادی گزارشی منتشر كرد كه بر مبنای آن، سرمایه گذاری سالانه چینی ها از 200 میلیون دلار در سال 1975 به بیش از 70 میلیارد دلار در سال 2006 رسیده است. همچنین این رقم تا پایان سال 2010 از مرز 100 میلیارد دلار سرمایه گذاری سالانه در آمریكای لاتین گذشت.

این رشد فزاینده سطح سرمایه گذاری خارجی چینی ها در آمریكای لاتین در شرایطی صورت می گیرد كه همچنان میزان سرمایه های چینی در مقایسه با سرمایه گذاری های مستقیم و غیر مستقیم آمریكا به میزان 560 میلیارد دلار و سرمایه گذاری اتحادیه اروپا با رقمی نزدیك به 250 میلیارد دلار در سال ناچیز به نظر می رسد.

كارشناسان اقتصادی معتقدند كه در جریان بحران اقتصادی غرب، بركنار ماندن نسبی پكن از پیامدهای نامطلوب بحران موجب شده تا در رقابت با كشورهای غربی، غول اقتصادی آسیا بتواند با توجه به ذخایر ارزی چشمگیر خود با دست بازتری به سرمایه گذاری در مناطق مستعد و سرشار از سود و منافع اقتصادی اقدام نماید.

گفتنی است كه ذخایر مالی هنگفت چین شامل مازاد ارز خارجی این كشور تا اواسط سال 2010 به 5/2 تریلیون دلار رسید. همچنین بنابر گزارش سالانه سازمان مركزی اطلاعات آمریكا تا ماه ماه 2012 میزان ذخایر ارزی چین به رقمی نزدیك به 305/3 تریلیون دلار رسیده و از این لحاظ چین در مكان نخست رده بندی جهانی قرار گرفته است.

با توجه به سه مولفه چالش ها و مشكلات اقتصادی اخیر كشورهای غربی، افزایش توان سرمایه گذاری مالی چین در مناطق مختلف جهان و پی گیری سیاست تنوع بخشی به منابع تامین سرمایه های خارجی در طرح های اقتصادی كشورهای آمریكای لاتین، به نظر می رسد در آینده ای نزدیك شرایط با روند سریعتری به نفع چین رقم بخورد. اما رشد چشمگیر تبادلات تجاری بین چین و آمریكای لاتین تا حد زیادی توانسته است، ضعف پكن در بستر سرمایه گذاری در آمریكای لاتین را جبران كند.

** چین- آمریكای لاتین و توسعه مبادلات تجاری

.......................................................

'لوییس مرنو' رییس بانك توسعه قاره آمریكا در اوایل خرداد ماه گذشته در جریان نشستی كه به ابتكار مشترك سازمان همكاری اقتصادی و بانك توسعه قاره آمریكا برگزار شد اعلام كرد كه هم اكنون چین شریك اول برخی كشورهای آمریكای لاتین از جمله برزیل و شیلی است و پیش‌بینی می‌شود طی پنج سال آینده پكن به بزرگترین شریك تجاری كشورهای عمده آمریكای لاتین مانند آرژانتین و كلمبیا نیز تبدیل شود.

وی همچنین تصریح كرد كه با توجه به افزایش سهم چین در اقتصاد جهانی، نیازهای ساختار غول آسای اقتصاد این كشور، مقامات پكن را ناگزیر به افزایش واردات بیشتر مواد اولیه از آمریكای لاتین ساخته و این امر به نیروی محركه صادرات كشورهای آمریكای لاتین تبدیل شده است.

علاوه بر مولفه بهره جویی پكن از منبع مواد اولیه ارزان و به نسبت پایدار در آمریكای لاتین، بازار پركشش كالاهای مصرفی، سرمایه ای و تكنولوژیك موجب توجه ویژه پكن به منطقه مذكور شده است.

از یك سو كشورهایی مانند برزیل، آرژانتین، پرو، شیلی، كوبا و اكوادور در سال های گذشته توانستند در زمره مهترین صادركنندگان محصولات پرتنوع كشاورزی و منابع طبیعی مانند سنگ آهن، مس، اورانیوم و ... به چین قرار گیرند و از سوی دیگر سهم قابل توجهی از واردات یا سرمایه گذاری چین در زمینه انرژی به كشورهایی مانند ونزوئلا و بولیوی اختصاص یافته است.

بر اساس گزارش وزارت تجارت چین تا پایان سال 2010 میلادی، بیش از 90 درصد از صادرات چین به آمریكای لاتین شامل كالاهای تولیدی از جمله منسوجات، ماشین آلات و تجهیزات صنعتی بوده است.

هر چند ورود بسیاری از كالاهای ارزان قیمت چینی به كشورهای آمریكای لاتین با ضربه زدن به بخشی از تولیدات داخلی این كشورها، در زمره پیامدهای نامطلوب گسترش روابط تجاری- اقتصادی با پكن قرار داشته، اما ورود برخی فناوری های مقرون به صرفه چینی به ساختار تولیدات كارخانه ای، نیاز كشورهای منطقه به كالاهای صنعتی وارداتی از كشورهای غربی را تا حدی بر طرف كرده است.

همچنین امید داشتن به گسترش صادرات مواد طبیعی و خام به چرخه تولید پایان ناپذیر چینی موجب شده است تا اكثر كشورهای آمریكای لاتین توسعه تعاملات اقتصادی با چین را در مجموع سودآور و پر منفعت برآورد كنند.

وجود چنین برداشتی موجب شد تا كشوری چون شیلی روابط تجاری با چین را در اولویت سیاست اقتصادی خود قرار داده و در نوامبر 2005 اولین پیمان تجارت آزاد را بین یك كشور آمریكای لاتین و چین به امضا برساند. در ادامه پرو نیز در نوامبر سال 2008 با تكرار تجربه شیلی تلاش كرد به چین نشان بدهد كه این كشور می‌تواند به یك جای پای محكم برای چین در آمریكای لاتین تبدیل شود.

در اجلاس همكاری چین و آمریكای لاتین كه در اواسط نوامبر سال گذشته میلادی در 'لیما' پایتخت پرو برگزار شد، اعلام شد كه بلوك كشورهای آمریكای لاتین به پنجمین شریك تجاری چین تبدیل شده و پیش بینی می شود كه در پنج سال آینده بتواند پس از آمریكا، ژاپن و اتحادیه اروپا جایگاه چهارم صادرات كالا به چین را به خود اختصاص دهد.

هر چند توسعه تعاملات تجاری بین چین و بلوك كشورهای آمریكای لاتین را می توان مهمترین عنصر روابط فرا پاسیفیكی این دو قطب منطقه ای در نظر گرفت اما نمی توان ابعاد دیگر این روابط را نیز نادیده گرفت.

** چین و آمریكای لاتین؛ از توسعه روابط دیپلماتیك تا همكاری های رو به رشد نظامی

.....................................................................................................

با خروج پكن از انزوای جهانی در اوایل دهه هفتاد میلادی روابط سیاسی چین با كشورهای آمریكای لاتین به تدریج شكل گرفت و تاكنون با فراز و نشیب های فراوانی دنبال شده است. در این بین تلاش برای بازپس گیری شناسایی دیپلماتیك تایوان از سوی كشورهای منطقه و تداوم برخی رویكردهای چین برای رهبری كشورهای جهان سوم كه در عمل پكن را در برابر واشنگتن قرار می داد، موجب شد تا برخی حساسیت ها در روابط دیپلماتیك چین- آمریكای لاتین نمودار شود.

به تدریج با پررنگ تر شدن عملگرایی منفعت جویانه در سیاست خارجی چین، دیپلماسی این كشور در جهت زمینه سازی توسعه تعاملات تجاری در چارچوب هایی غیر تنش زا تداوم یافت.

اقداماتی نظیر كسب عضویت ناظر در سازمان كشورهای آمریكایی، توسعه روابط دو جانبه با كشورهای آمریكایی لاتین و امضای موافقتنامه های تجارت آزاد با برخی كشورهای منطقه نشانه هایی از فعال تر شدن دیپلماسی چینی در منطقه آمریكای لاتین طی سال های اخیر بوده است.

همچنین پكن توسعه همكاری های امنیتی را البته در پوشش طرح های مشترك اقتصادی- نظامی با كشورهای آمریكای لاتین از نظر دور نداشته است.

در گزارشی كه موسسه مطالعات استراتژیك آمریكا (SSI) در اوت 2011 منتشر كرد، روابط نظامی چین و كشورهای آمریكای لاتین مورد بررسی قرار گرفته و در نتیجه تصریح شده است كه در حال حاضر سطح تعهدات و روابط نظامی چین با كشورهای منطقه بالاتر از سطحی است كه به صورت عمومی تصور می شود.

در گزارش مذكور افزایش سطح تماس ها و تعاملات مقامات و مسوولان نظامی- سیاسی، رشد چشمگیر مبادلات نظامی-تجاری دو جانبه و فروش های نظامی چین به آمریكای لاتین و توسعه حضور فیزیكی چین در منطقه به عنوان مهمترین نمودهای توسعه روابط نظامی- امنیتی دو جانبه برشمرده شده اند.

** جمع بندی

...................

نگاهی به تعاملات اخیر چین و آمریكای لاتین نشان دهنده این مساله است كه به موازات رشد قدرت ملی چین در ساسله مراتب نظام بین المللی، تمایل مقامات پكن برای تعقیب مستمر منافع ملی با اعتماد به نفس بیشتری نسبت به گذشته آشكار می شود.

البته گسترش سطح همكاری های دو جانبه در سال های اخیر بین چین و بیشتر كشورهای آمریكای لاتین تا حدی مرهون روی كار آمدن بسیاری از دولت های غیر محافظه كار و سوسیالیستی در كشورهایی نظیر بولیوی، ونزوئلا، اكوادور، پرو بوده است.

در سال های اخیر روی كار آمدن دولت های غیر وابسته به كاخ سفید و قرار گرفتن این كشورها در كنار دولت های ضد آمریكایی نظیر كوبا و همچنین قدرت های منطقه ای مستقل مانند برزیل تا حد زیادی جغرافیای راهبردی آمریكای لاتین را به نفع رقبای راهبردی آمریكا تغییر داده و در منطقه ای كه به نظر نمی رسد دیگر چندان نشانی از 'حیات خلوت امن آمریكایی' داشته باشد عرصه جولان چینی ها را وسعت بخشیده است.

تحقیق**م.م.ك**1599

انتهای خبر / خبرگزاری جمهوری اسلامی (ايرنا) / کد خبر 80205737