به مناسبت برپایی اولین نماز جمعه بعد انقلاب؛ ماجرای مهم و سرنوشت‌ساز در نماز جمعه صدر اسلام/ مکانی که اولین نماز جمعه اسلام خوانده شد
گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ نماز جمعه يکی از بزرگ‌ترين اجتماعات عبادی و سياسی امت اسلام است؛ تقويت حضور مردم در صحنه، تربيت دينی مسلمانان، دشمن شناسی، تشريح وضعيت سياسى جامعه مسلمين و بيان مصالح اسلام و مسلمانان از جمله نتايج و ثمرات نماز جمعه می‌باشد.
پنجم مرداد ماه سال روز اقامه اولین نماز جمعه در تهران پس از پیروزی انقلاب اسلامی است، اما پيشينه نماز جمعه به دوران صدر اسلام بر می‌گردد زمانی که پيامبر(صلی الله و علیه و آله) در هجرت از مکه به مدينه روز دوشنبه دوازدهم یا چهاردهم ربيع الاول وارد منطقه قبا شدند.
بنای اولین مسجد مقدمه‌ای بر برپایی اولین نماز جمعه
منطقه قبا در فاصله شش كيلومترى جنوب مسجدالنبى قرار دارد و از نقاط خوش آب و هوا و از جمله مناطق زراعى و پر آب اطراف مدينه به شمار مىآيد. به همين دليل نخلستانهاى زيادى در قبا وجود داشته و دارد؛ اين منطقه به دليل واقع شدن در جنوب شهر، اولين محلى بود كه از رسول خدا (صلی الله و علیه و آله) استقبال كرد. آن حضرت پس از رسيدن به قبا، چهار روز در آنجا ماندند تا آن كه امير مؤمنان،علی (علیه السلام) و برخى ديگر از اعضاى خانوادهاش به ايشان بپیوندند، آنگاه همگى راهى يثرب شدند.
در چهار روزى كه رسول خدا(صلی الله و علیه و آله) در قبا بودند، مسجدى در اين ناحيه بنا فرمود كه طى آن تنها ديوارى از سنگ‌هاى حره بر گرد آن كشيده شد، البته تا زمان توسعه مسجد توسط وليد، آنجا سقف نداشت و اگر هم داشت از همان شاخههاى خرما بود.
بنا به نقل روايات بسيار، مسجد قبا مصداق آيه «لمسجد اسس على التقوى من اول يوم احق ان تقوم فيه» مىباشد (1). اين آيه اشاره دارد به اينكه اين مسجد از روز نخست بر پايه تقوا ساخته شده و لذا سزاوار است تا رسول خدا(صلی الله و علیه و آله) نه در مسجد ضرار بلکه در اين مسجد نماز بگزارد.به دليل نزول همين آيه در شان مسجد قبا،این مسجد را با نام «مسجد التقوى» مىشناختند.
همچنين نقل شده است كه آيه «فيه رجال يحبون ان يتطهروا و الله يحب المطهرين» (2) در شان نمازگزاران مسجد قبا نازل شده است.
بدين ترتيب،مسجد قبا نخستين مسجدى است كه رسول خدا(صلی الله و علیه و آله) آن را بنا كرده است.آن حضرت درباره نماز خواندن در مسجد قبا فرمود:
«من تطهر فى بيته ثم اتى مسجد قباء فصلى فيه ركعتين كان كاجر عمرة؛ كسى كه خود را در خانهاش تطهير كند، آنگاه به مسجد قبا در آيد و دو ركعت نماز بخواند، ثواب يك عمره را برده است.»
مکانی که اولین نماز جمعه اسلام خوانده شد
پيامبر(صلی الله و علیه و آله) و کاروانی که به همراه ایشان بودند 4 روز بعد یعنی روز جمعه در ادامه مسير از قبا به يثرب، به وادي رانونا رسيدند و با استقبال مردم مواجه شدند. پذيرايي گرم مردم «بني سالم» از رسول خدا (صلی الله و علیه و آله) در اين مكان، باعث شد تا ايشان براي اولين بار در اين وادي نماز جمعه بخواند.
مكاني كه هم اكنون به عنوان مسجد جمعه شناخته مي‌شود و نام‌هاى ديگر چون مسجد الوادي به مناسبت نام محلي وادي رانونا كه اين مسجد در آن قرار دارد؛ و مسجد بنوسالم به عنوان قبيله‌اي كه افتخاري ميهماني رسول الله (ص) را در اين مكان داشتند، مسجد عاتكه نيز نام ديگر اين مكان است كه در قرن سوم به اين نام شهرت يافت.
اگر چه برخي از مورخين از برگزاري نماز جمعه در مدينه توسط مسلمين و به امامت مُصْعَب بن عُمَير يا اسعدبن زراره سخن گفته‌اند، ولي اين موضوع چندان ثابت نشده است. آنچه تاريخ نگاران در آن شكي ندارند اين است كه رسول اسلام (صلی الله و علیه و آله) براي اولين بار در اين مكان از مدينه نماز جمعه به امامت ايشان برگزار شد.
اين مسجد نظير مسجد النبى از خشت و گل ساخته شده بود و سقفى كوچك داشت. مسجد جمعه بعدها با سنگ ساخته شد، اما تا قرن هشتم مساحت آن بسيار كم بود. در قرن نهم هجرى، مسجد بازسازى شد و طول آن از شمال به جنوب 10 متر و عرض آن از شرق به غرب 25/8 متر بوده و شبستان مسقفى نيز داشته است. اين مسجد در دوره عثمانى اندكى بزرگتر و از اساس بنا شد. بناى فعلى آن كه بسيار مجلل ساخته شده، از دوره سعودى است.
ماجرای مهم و سرنوشت‌ساز در نماز جمعه صدر اسلام
و از كـتـاب عـوالى اللئالى حـكـايـت شـده كـه مـقـاتـل بـن سـليـمـان گـفته: در بينى كه رسـول خـدا (صـلى الله عـليـه و آله وسلم ) در روز جمعه خطبه مى‌خواند، دحيه كلبى با مـال التـجـاره از شـام آمـد. چنین بوده که هـر زمان او مى آمد در مدينه كسی باقى نمى ماند و همه به سوى او مى آمدند؛ چراکه هر آنچه مردم بدان نيازمند بودند مـى آورد، از آرد و گـنـدم و غـيـر آن. او هـر وقـت مـى‌آمـد طبل نیز مى‌زد تا مردم از آمدنش مطلع شوند و از او جنس بخرند.
آن روز كه رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) در خطبه نماز جمعه بود، دحيه كلبى وارد شهر مدينه شد، و در آن ايام هنوز اسلام نياورده بود، مردم حضرت را بالاى منبر تنها گـذاشـتـنـد و رفـتند، و در مسجد به جز دوازده نفر كسى نماند. حضرت فرمود: اگر اين دوازده نـفـر هـم مـى رفـتـند خداى تعالى از آسمان سنگ بر آنان مى‌باريد، اينجا بود كه آیات سوره جمعه بر آن حضرت نازل شد.
ابن سيرين ميگويد: «انصار پيش از نزول آيه جمعه، اهل مدينه را دور هم جمع کردند و به آنها گفتند: «يهوديان روز خاصي دارند که هر هفته در آن روز گرد هم جمع ميشوند و مسيحيان نيز چنين روزي دارند؛ پس چرا ما روزي را براي اجتماع خود قرار ندهيم تا در آن روز ذکر خداي تعالي گوييم، آن گاه «روز جمعه» را که در دوران جاهليت «يوم العروبه» نام داشت، براي خود برگزيدند.»
پيامبر پس از نزول سوره جمعه، مردم را به حضور در نماز جمعه فراخواند.
پی نوشت:
1. سوره مبارکه توبه آیه 108
2. همان.
منابع:
1. علامه طباطبائی، تفسیر المیزان، ج 9 و 19.
2.آیه الله مکارم شیرازی، تفسیر نمونه،ج 8 و 24.
3. یوسف، عبدالله، مساجد و اماکن تاریخی در مکه و مدینه، ص216.
4. یاسین، احمد، تاریخ معالم مدینه المنوره قدیماً و حدیثاً، ص15.
منبع خبر: خبرگزاری دانشجو 
اخبار مرتبط: نماز جمعه پیوند دهنده امور سیاسی و حاکمیتی اسلام است
حق کپی © ۲۰۰۱-۲۰۲۴ - Sarkhat.com - درباره سرخط - آرشیو اخبار - جدول لیگ برتر ایران
