هزار میلیارد تومان، دارایی معلمان در صندوق فرهنگیان

چکیده :یکی از اقدامات علی اصغر فانی در آموزش و پرورش تغییر در هیات‌مدیره صندوق ذخیره فرهنگیان بود؛ صندوقی که فلسفه تاسیس‌اش در سال ۷۴ در دوران محمدعلی نجفی رساندن سود به معلمان در دوران بازنشستگی بود؛ اما پس از راه‌اندازی و تاسیس چندان در جهت هدف و اساسنامه تاسیس‌اش پیش نرفت. ...

یکی از اقدامات علی اصغر فانی در آموزش و پرورش تغییر در هیات‌مدیره صندوق ذخیره فرهنگیان بود؛ صندوقی که فلسفه تاسیس‌اش در سال ۷۴ در دوران محمدعلی نجفی رساندن سود به معلمان در دوران بازنشستگی بود؛ اما پس از راه‌اندازی و تاسیس چندان در جهت هدف و اساسنامه تاسیس‌اش پیش نرفت. بر اساس اساسنامه، فرهنگیان موظف بودند ماهانه حدود پنج درصد از حقوق خود را به حساب صندوق واریز کنند و دولت هم باید هر سال معادل این مبلغ را به حساب صندوق واریز کند. با این وجود طی دوره‌های گذشته فرهنگیان چندان رضایتی از عملکرد صندوق ذخیره فرهنگیان نداشتند. حساب و کتاب صندوق ذخیره فرهنگیان در این سال‌ها چندان برای معلمان شفاف و روشن نبود که آنها را به سرمایه‌گذاری بیشتر در این صندوق ترغیب کند، ترکیب هیات‌مدیره این صندوق و تقسیم سود نیز همیشه برای معلمان جای سوال داشت.

در این میان آموزش و پرورش هم هر زمانی برای حساب و کتاب‌های جاری خود با کمبود مالی مواجه می‌شد، به منابع صندوق ذخیره فرهنگیان رجوع می کرد. در حالی که براساس اساسنامه منابع این صندوق تنها متعلق به سهامداران آن یعنی معلمان باید باشد. یکی از انتقادهای دیگر فرهنگیان، سال‌های گذشته حضور کم رنگ معلمان و نمایندگان نهادهای صنفی و تشکل‌ها در هیات‌مدیره این صندوق است. در دولت جدید وزیر آموزش و پرورش با تغییر هیات‌مدیره قول‌هایی برای فعال کردن بیشتر این صندوق داد. در همین راستا طی روزهای گذشته تشکل‌های سازمان معلمان ایران، کانون صنفی معلمان، انجمن اسلامی معلمان، مجمع فرهنگیان ایران اسلامی، مجمع علمی و تخصصی مدیران، کانون مدرسان دانشگاه فرهنگیان و کارشناسان ستادی وزارت آموزش و پرورش با شهاب‌الدین غندالی، مدیرعامل صندوق ذخیره فرهنگیان، دیدار و گفت‌وگو کردند.

مدیرعامل صندوق: شرکت‌های وابسته به صندوق مشخص نیست

در حال حاضر دارایی های صندوق حدود شش هزار تا شش هزار و سیصد میلیارد تومان است و این صندوق بیش از۷۶۰ هزار نفر سهامدار دارد. مدیرعامل صندوق فرهنگیان اما می‌گوید: هنوز پس از دو و نیم ماه که من آمده‌ام، شرکت‌های جدید کشف می شود و با وجود تلاشی که وجود دارد هنوز هم شرکت‌های وابسته به صندوق مشخص نیست و هیچ چیز منسجمی در صندوق وجود ندارد و داشته‌های صندوق دقیقا مشخص نیست. به گفته او ۴۹ درصد بانک سرمایه متعلق به صندوق ذخیره فرهنگیان است. وضعیت صندوق در موسسات خارج از کشور مشخص نیست. غندالی ادامه می دهد: هیچ موقعی نقدینگی سود به صندوق برنگشته است و همیشه از محل فروش سرمایه بوده است.غندالی، مدیرعامل صندوق ذخیره فرهنگیان در دیدار با نمایندگان تشکل های معلمان گفت: «هیچ چیز منظم و کلاسه شده نیست. کاری که ما کردیم این است که تیمی را گذاشتیم که صندوق را شبکه کند. اینکه در چه وضعیتی هستیم. عملیات چیست، هزینه و فایده را محاسبه کند. سهام از چه کسانی خریداری می‌شود و به چه کسانی فروخته می شود؟ به گفته او نخستین قدم آن است که وضعیت صندوق ذخیره فرهنگیان به لحاظ دارایی مشخص شود. تقویم ریالی شود و بدانیم دارایی ما چقدر است؟

جای سهامداران در اداره صندوق خالی است

علی پورسلیمان به عنوان یکی از نماینده‌های تشکل‌های معلمان حاضر در این جلسه در گفت‌وگو با «اعتماد» در گزارشی از جزییات این نشست و درخواست‌های معلمان می‌گوید. به گفته او نمایندگان تشکلهای معلمان خواستار تاثیر صندوق در معیشت فرهنگیان، شفاف شدن وضعیت سهام‌داری در صندوق، حضور بازرس معلمان و نهاد نظارتی در صندوق، ارتباط صندوق با تشکل‌های معلمان، شفاف شدن پرداخت سهم ۵۰ درصد دولت به صندوق، جلب اعتماد و شفاف‌سازی شدند.

ساز و کار انتخابی ممکن نیست

اما پاسخ‌ مدیرعامل صندوق ذخیره فرهنگیان به نظرات نماینده‌های تشکل‌های فرهنگیان که خواهان نقش بیشتر سهامداران صندوق یعنی معلمان در اداره آن بودند، این بود: نظارت سهامداران در بخش خصوصی میسر نیست و همیشه مدیریت با سهامداران عمده (کلان) است چراکه آنها سودآوری ایجاد می‌کنند. غندالی ادامه داد: سهامداران صندوق ذخیره، ۷۶۰ هزار نفر هستند و اگر بخواهیم آن را ایجاد کنیم مثل «تعاونی مصرف فرهنگیان» می شود و چنین چیزی عملی نیست. به گفته او سازوکار انتخابی در صندوق ممکن نیست. در این موسسه، سهامداران تقریبا نزدیک به هم هستند و درآن صورت، مدیریت به لحاظ اقتصادی دچار خطر می‌شود. سهامداران باید از من بخواهند، حتی سازمان بازرسی هم نمی‌تواند در آن دخالت کند. غندالی تاکید دارد مدیریت در صندوق خصوصی است اما با رابط به دولت وصل شده است. به گفته او در حال حاضر و بر خلاف قبل دیگر حقوق معلمان وارد «چرخه هزینه» نمی شود و اگر سودی عاید صندوق شد می توانیم حقوق پرسنل و کارکنان صندوق را بدهیم. غندالی ادامه داد: حقوق معلمان عضو در حال حاضر به «صندوق سرمایه‌گذاری» واریز می‌شود. اساسنامه صندوق را اصلاح کرده‌ایم و بازنشستگان هم می توانند عضو شوند. اگر کسی قبلا می‌خواست از صندوق برود سهم دولت را نمی‌دادند اما در حال حاضر، هر کسی تمایل به خروج داشته باشد کل سهم (سهم دولت) را هم می دهیم. او از طرح جدید صندوق تحت عنوان «کارت فرهنگ» خبر داد. به گفته او در این طرح از طریق بانک سرمایه در قالب «خط اعتباری» به معلمان وام می‌دهیم تا بتوانند ۱۵ قلم کالای اساسی را با میانگین ۵/۲۶ خریداری کنند. این کالاها از طریق حداقل ۳۰ فروشگاه قابل خریداری خواهد بود.

متن کامل گزارش نشست نمایندگان تشکل های معلمان با مدیرعامل صندوق ذخیره فرهنگیان که در «سخن معلم»، تارنمای خبری -تحلیلی سازمان معلمان ایران، منتشر شده است به شرح زیر است:

گزارش نشست نمایندگان تشکل های معلمان با مدیر عامل صندوق ذخیره فرهنگیان

تشکل های سازمان معلمان ایران، کانون صنفی معلمان، انجمن اسلامی معلمان، مجمع فرهنگیان ایران اسلامی، مجمع علمی و تخصصی مدیران، کانون مدرسان دانشگاه فرهنگیان و کارشناسان ستادی وزارت آموزش و پرورش با آقای غندالی، مدیر عامل صندوق ذخیره فرهنگیان، دیدار و گفت و گو کردند.

در ابتدای جلسه، کمیجانی از مجمع فرهنگیان ایران اسلامی عنوان کرد که چه زمینه همکاری بین تشکل های معلمان و صندوق ذخیره فرهنگیان می تواند وجود داشته باشد؟

پس از او، جان افزایی از کارشناسان ستادی وزارت آموزش و پرورش گفت: «هدف از تاسیس صندوق ذخیره فرهنگیان کمک به معیشت فرهنگیان در زمان بازنشستگی است. فرآیندی که صندوق ذخیره فرهنگیان طی می کند فعلا در معیشت فرهنگیان موثر نیست و این ناکارایی یک جا به بن بست می رسد.

سیستم های مالی صندوق ذخیره فرهنگیان با سیستم اداری و مالی آموزش و پرورش تناسبی ندارند. سامانه تشکیل شرکت های صندوق ذخیره فرهنگیان شامل قانون تجارت نمی شود. صندوق ذخیره فرهنگیان نه سازمان دولتی محسوب می شود و نه شرکت سهامی به حساب می آید. اعضای صندوق، وضعیت سهام داری شان مشخص و شفاف نیست و مطابق مقررات یک جا به بن بست می رسد. اگر دارایی های ثابت این صندوق از سال ۸۹ تاکنون سه برابر افزایش نرخ داده است اما در صورت های مالی این موضوع مشاهده نمی شود.»

در ادامه، بهشتی از کانون صنفی معلمان گفت: «عملکرد صندوق ذخیره فرهنگیان در این مدت قائم به شخص بوده است. این صندوق جزء معدود موسساتی است که بیشترین سهام را دارد اما سهام داران کمترین نقش را در اداره آن دارند. یک بخش نظارتی از خود سهام داران باید حضور داشته باشد. در اواخر دولت آقای خاتمی، پیشنهاد دادیم که یک نفر از تشکل ها و معتمدان معلمان در صندوق حضور داشته باشد، اما چنین اتفاقی نیفتاد. این چیزی که تحت عنوان “سود” مطرح است، اگر صندوق هیچ فعالیت اقتصادی هم نداشت می توانست با سپردن پول در سیستم بانکی هم، همین مقدار سود را هم بدهد!

احتمالا خود شما هم بر این موسسه اقتصادی نقد دارید. هر موسسه اقتصادی حداقل یک بازرس دارد اما در صندوق چنین چیزی نیست و باید یک نهاد نظارتی بر کار صندوق ذخیره فرهنگیان نظارت کند.»

پس از ایشان، مصلحی از انجمن اسلامی معلمان گفت: «در مجموع احساس خیلی خوبی نسبت به عملکرد صندوق در حال حاضر وجود ندارد و معلمان در طول خدمت و پس از خدمت ، چیزی از این صندوق نمی بیینند و یا اگر می شود اطلاع رسانی نمی شود . کاری که از ما بر می آید این است که یک ارتباط نزدیک داشته باشیم . ما این تحول را می توانیم به معلمان منتقل کنیم و یک احساس مثبت در جامعه معلمان شکل بگیرد.»

در ادامه، بختیاری از مجمع فرهنگیان ایران اسلامی عنوان کرد:«باید ببینیم که کار صندوق چیست و چه ارتباطی با تشکل ها می تواند داشته باشد؟ آیا صندوق می تواند به تشکل های معلمان کمکی کند؟ آیا این فرآیند نتیجه بخش است؟»

سنجری از انجمن اسلامی معلمان در ادامه گفت: «سرمایه های ارزشمند خود را موقعی ارج می نهیم که آن ها را از دست بدهیم. خانواده درون نظام ما باید از مدیران برجسته نظام استفاده کند. البته باور من این است که شما از مدیرانی هستید که توانمندی بالایی دارید (بحث مدیحه سرایی نیست). نباید بگذاریم که سرمایه ها از بین برود.

اطلاعات همکاران از شرکت های اقماری و موسسات آن کم است. در حال حاضر، آیا ۵۰ درصد کمک های دولتی انجام می شود؟ و مکانیسم تعیین و انتخاب هیات مدیره چگونه است؟»

در ادامه، سید محمد مرد، ازسازمان معلمان ایران گفت: «۵۰ درصد سرمایه این موسسه متعلق به معلمان است و ۵۰ درصد پول دولت است. از سال ۱۳۷۴، از این ۵۰ درصد سهم معلمان چه حقی برای آن ها ایجاد شده است؟ آیا نباید نظارتی وجود داشته باشد؟ اعتماد و فرآیند اعتماد سازی در این موسسه کم بوده است، مثلا معلمان می گویند هر موقع ماشین ها را نمی توانند بفروشند از طریق صندوق دخیره فرهنگیان و با شرایط می فروشند! شما در تکمیل این فرآیند اعتماد سازی چه برنامه ای دارید؟ استراتژی جدید شما چیست؟ راهکار شما برای جذب سرمایه سرگردان معلمان چیست؟ شما یک بازار وسیع دارید؛ تا الان تشخیص سرمایه گذاری صندوق بر عهده چه کسی و یا کسانی بوده ست؟ در این صندوق چه کسانی تصمیم می گرفتند؟»

در ادامه، علیرضا هاشمی از سازمان معلمان ایران گفت: « باید جلب اعتماد کنید. باید در این مسیر شفاف سازی شود. در حال حاضر، صندوق ذخیره فرهنگیان در زندگی معلمان چندان تاثیرگذار نیست. عدد و رقم هایی که ارائه می شود چندان در زندگی و معیشت معلمان تاثیرگذار نیست.»

عباسپور از کانون مدرسان دانشگاه فرهنگیان سخنران بعدی بود. او توضیح داد: «اول باید ظرفیت ها را ببینیم. همکاری هم به کار مطالعاتی احتیاج خواهد داشت. سازمان هایی مثل این صندوق، پویایی درونی ندارند؛ به خاطر آن که سیستم دولتی یک ظرفیتی دارد و همین است و بیش از این نمی تواند! مشکل این است که سهام داران در اداره آن نقشی ندارند و اینکه نمی تواند با موسسات دیگر رقابت کند . این نگرش منفی وجود دارد ولی آیا می توان این فرآیند را تغییر داد؟»

آقای فانی گفت: «ما یک سازمان رفاه اقتصادی برای فرهنگیان تشکیل می دهیم. در حال حاضر، وضعیت تعاونی های مصرف فرهنگیان خیلی به هم ریخته است؛ آیا باید ساختار تغییر کند؟ آیا همکاری تشکل ها در این محدوده می گنجد؟»

مقدسی گفت: «نگاه های دوستان بیشتر انتقادی است. هدف از تشکیل این صندوق، تعریف یک فرصت و بستر اقتصادی در آموزش و پرورش بوده است که البته تاکنون محقق نشده است. محدودیت تشکل های شبه دولتی مانع از این می شود. موفقیت صندوق در این است که بتواند تولید پول کند. صندوق در این زمینه چقدر موفق بوده است؟»

کمیجانی از مجمع فرهنگیان ایران اسلامی گفت: «برنامه صندوق ذخیره فرهنگیان برای بازنشستگان فرهنگی چیست؟ بحث عدم اعتماد در بدنه آموزش و پرورش یک واقعیت است. شما می توانید با رسانه ها ارتباط داشته باشید. می توانید یک ساختار مشورتی خارج از بدنه صندوق ذخیره تشکیل دهید و تشکل ها می توانند در این زمینه به شما کمک کنند.»

شهاب الدین غندالی، مدیر عامل صندوق ذخیره فرهنگیان ضمن تشکر از حضور و تعامل تشکل های معلمان عنوان کرد:

«تعامل با دوستان فرصت است و می تواند کمک کند. نظراتی که به شماها منتقل می شود فیلتر شده نیست و شفاف است. اطلاعاتی که شما دارید خیلی کارگشاست و حداقل فایده اش این است. قصد ما برنامه ریزی است. تلاش ما این است که از تنش بیرون بیاییم. هنوز پس از دو و نیم ماه که من آمده ام، شرکت های جدید کشف می شود! و با وجود تلاشی که وجود دارد هنوز هم شرکت های وابسته به صندوق مشخص نیست وهیچ چیز منسجمی در صندوق وجود ندارد! داشته های صندوق دقیقا مشخص نیست. فعلا تلاش ما این است که دارایی های موسسه همه جا مشخص شود. ۴۹ درصد بانک سرمایه متعلق به صندوق ذخیره فرهنگیان است. وضعیت صندوق در موسسات خارج از کشور مشخص نیست! هیچ چیز منظم و کلاسه شده نیست! کاری که ما کردیم این است که تیمی را گذاشتیم که صندوق را شبکه کند. این که در چه وضعیتی هستیم. عملیات چیست، هزینه و فایده را محاسبه کند. سهام از چه کسانی خریداری می شود و به چه کسانی فروخته می شود؟ اولین قدم آن است وضعیت صندوق ذخیره فرهنگیان به لحاظ دارایی مشخص شود. تقویم ریالی شود و بدانیم دارایی ما چقدر است؟ ما یک شورای راهبردی تشکیل دادیم. کارگروه هایی برای این تیم راهبردی تشکیل شده است. یک نظام «هُلدینگ» پایه گذاری کرده ایم که سرمایه را کجا ببریم. با اینکه دارایی های صندوق حدود۶ هزار تا ۶ هزار و سیصد میلیارد تومان است؛ اما هنوز دارایی های صندوق ذخیره کاملا مشخص نیست و آمدن من فقط برای این بوده است که این دارایی ها، تقویم ریالی شود. هیچ موقعی نقدینگی سود به صندوق برنگشته است و همیشه از محل فروش سرمایه بوده است. آن زمان که من در وزارتخانه بودم، ۶ ماه آخر به این نتیجه رسیدیم ک که باید در صندوق کار شود. باور من این است که تیم اقتصادی صندوق ذخیره فرهنگیان باید از فرهنگیان باشند. اگر قرار باشد صندوق کار کند باید برای “معلم” باشد. اگر این صندوق برای معلمان نباشد به چه دردی می خورد؟! مهم این است که این حداقل ۶ هزار میلیارد تومان در اختیار معلم باشد. در مورد دغدغه ای که دوستان دارند باید گفت که نظارت سهام داران در بخش خصوصی میسر نیست و همیشه مدیریت با سهام داران عمده (کلان) است چراکه آن ها سودآوری ایجاد می کنند .

سهام داران صندوق ذخیره، ۷۶۰ هزار نفر هستند و اگر بخواهیم آن را ایجاد کنیم مثل “تعاونی مصرف فرهنگیان” می شود. و چنین چیزی عملی نیست. سرمایه جایی می رود که امنیت داشته باشد. با پول می توان پول تولید کرد. اگر امنیت سرمایه گذاری از بین برود دیگر کسی نمی آید. سازوکار انتخابی در صندوق ممکن نیست. در این موسسه، سهام داران تقریبا نزدیک به هم هستند و درآن صورت، مدیریت به لحاظ اقتصادی دچار خطر می شود. سهام داران باید از من بخواهند، حتی سازمان بازرسی هم نمی تواند در آن دخالت کند. مدیریت در اینجا خصوصی است اما با رابط به دولت وصل شده است. باور من این است تا جایی که می توانیم سرمایه معلمان را مشخص کنیم .قدم بعد، هدایت سرمایه به جایی است که ارزش سرمایه گذاری داشته باشد. ما باید سعی کنیم که سرمایه معلمان به این سمت تمایل پیدا کند. فقط باید نظارت کنیم که این امنیت باشد و مهم نیست که چه کسی باشد؟ تاکنون “شرکت ساختمانی” سهام دار در همه جا بوده است و البته باید این کلاسه شود. باید سرمایه را از طریق سیستم «هُلدینگ» مدیریت کنیم. تاکنون فضا در این جا فضای دولتی بوده است و یک بخش خصوصی نبوده است. مشکلی که وجود دارد این است که بدنه صندوق ناکارآمد است. سعی من این است که نظام جذب نیروی انسانی را در صندوق کارآمد کنم. سعی من این است که هزینه ها را کاهش دهم. در حال حاضر و بر خلاف قبل دیگر حقوق معلمان وارد “چرخه هزینه” نمی شود و اگر سودی عاید صندوق شد می توانیم حقوق پرسنل و کارکنان صندوق را بدهیم.

حقوق معلمان عضو در حال حاضر به “صندوق سرمایه گذاری” واریز می شود. اساسنامه صندوق را اصلاح کرده ایم و بازنشستگان هم می توانند عضو شوند. اگر کسی قبلا می خواست از صندوق برود سهم دولت را نمی دادند اما در حال حاضر، هر کسی تمایل به خروج داشته باشد کل سهم (سهم دولت) را هم می دهیم. ما باید معیشت معلمان را حل کنیم. یک معلم باید با لباس خوب به سر کلاس برود. باید مطالعه کند. معلم با چهره گرفته و با انرژی منفی نمی تواند در کلاس و جامعه الگو باشد. باید به معلم برسیم. آموزش و پرورش زیر بنای همه حرکت هاست. ما با منابع آموزش و پرورش می توانیم آن را اداره کنیم. طرحی که داریم و از اوایل بهمن ماه اجرا می شود “کارت فرهنگ” است. در این طرح از طریق بانک سرمایه در قالب “خط اعتباری” به معلمان وام می دهیم تا بتوانند ۱۵ قلم کالای اساسی را با میانگین ۵/۲۶ خریداری کنند. این کالاها از طریق حداقل ۳۰ فروشگاه قابل خریداری خواهد بود.»

منابع: روزنامه اعتماد و سایت سخن معلم