اوباما برای توجیه سیاست خود در مورد ایران و سوریه به عربستان می‌رود

اوباما در نظر دارد نگرانی رهبران سعودی در مورد سیاست منطقه‌ای خود را مرتفع کند

رئیس جمهوری آمریکا برای رفع نگرانی مقامات عربستان در مورد تحولات ایران و سوریه به ریاض می‌رود.

روز جمعه، ٨ فروردین (٢٨ مارس)، باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا، برای دیدار با ملک عبدالله، پادشاه عربستان سعودی به این کشور سفر می‌کند و تلاش برای بهبود روابط سرد دو طرف مهمترین هدف از این دیدار عنوان شده است.

عربستان سعودی طی حدود هفت دهه گذشته از متحدان نزدیک ایالات متحده در منطقه خاورمیانه محسوب می‌شده و بین دو طرف معمولا روابط بسیاری گرمی وجود داشته است. در ماه‌های اخیر، جنبه‌هایی از سیاست خارجی دولت باراک اوباما، به خصوص توافق مقدماتی با ایران بر سر حل و فصل پرونده هسته‌ای و عملکرد ایالات متحده در قبال بحران سوریه ناخرسندی و نگرانی مقامات سعودی را در پی داشته است.

در ماه نوامبر سال گذشته، بین ایالات متحده، به عنوان یکی از کشورهای عضو گروه ١+٥، و جمهوری اسلامی توافقی به دست آمد که براساس آن، کشورهای غربی توافق کردند در قبال تعلیق و تغییر در برخی فعالیت‌های هسته‌ای ایران، نه تنها از تشدید تحریم علیه این کشور خودداری کنند بلکه اجازه استفاده از بخشی از عواید نفتی را هم به جمهوری اسلامی بدهند و به این ترتیب، از فشار ظاهرا فلج کننده اقتصادی بر ایران بکاهند.

این تحریم‌ها به این دلیل وضع شده بود که دولت‌های غربی معتقدند ایران در صدد بوده در پوشش برنامه‌های صلح آمیز هسته‌ای، به تسلیحات اتمی یا دست کم فناوری تولید این تسلیحات دست یابد هر چند مقامات جمهوری اسلامی همواره بر صلح آمیز بودن اهداف هسته‌ای خود تاکید داشته‌اند.

براساس "توافق ژنو" در صورتی که جمهوری اسلامی بتواند طی چند ماه آینده، اطمینان جامعه جهانی در مورد صلح آمیز بودن این برنامه‌ها را به دست آورد، تحریم‌های بین‌المللی و یکجانبه برداشته می‌شود و حتی ممکن است ایران اجازه ادامه برخی برنامه‌های اتمی خود را نیز به دست آورد.

رهبران عربستان سعودی، که پیرو مذهب وهابی بوده و خود را نمایندگان و حافظان اصیل و واقعی اسلام می‌دانند، از زمان استقرار حکومت تحت تسلط روحانیون شیعه در ایران، این کشور را به نوعی رقیب عقیدتی و سیاسی خود در منطقه‌ دانسته و نسبت به اهداف سیاست خارجی و هسته‌ای جمهوری اسلامی احساس نگرانی می‌کنند. برخی تحولات سال‌های اخیر، از جمله تسلط گروه‌های شیعی بر عراق، موضعگیری جمهوری اسلامی در قبال حرکت‌های اعتراضی بحرین و سوریه و نفوذ جمهوری اسلامی بر برخی گروه‌های تندرو، مانند حزب الله لبنان و تشکل‌های فلسطینی مخالف صلح با اسرائیل، بر نگرانی مقامات سعودی افزوده است.

نرمش نسبی آمریکا در قبال جمهوری اسلامی یکی از عوامل نگرانی عربستان است

برخی ناظران سعودی گفته‌اند که مقامات این کشور نگران آن هستند که کاهش فشار غرب بر ایران، باعث افزایش حضور جمهوری اسلامی در صحنه سیاست خاورمیانه شود و حتی امکان دستیابی به تسلیحات اتمی را به این کشور بدهد. در چنین صورتی، از نظر مقامات سعودی، توازن منطقه‌ای برهم خواهد خورد و میزان حمایت کنونی آمریکا از متحدان غرب در منطقه برای مقابله با چنین وضعیتی کافی نخواهد بود.

مقامات سعودی همچنین از سیاست آقای اوباما در قبال سوریه ناخرسند هستند. در حالیکه به اعتقاد مقامات سعودی، حکومت علویان سوریه از کمک مستقیم جمهوری اسلامی و متحد شیعی آن، یعنی حزب الله لبنان، و رقیب آمریکا، یعنی روسیه، برخوردار است، اکثریت جمعیت سنی سوریه حمایت لازم را از کشورهای غربی دریافت نکرده‌اند و هدف سرکوب خشونت آمیز دولت سوریه قرار دارند.

تصمیم باراک اوباما در ماه سپتامبر سال گذشته به خودداری از اقدام نظامی علیه حکومت سوریه برغم اعتقاد آمریکاییان به عبور بشار اسد از "خط قرمز" کاربرد تسلیحات شیمیایی، باعث تردید عربستان سعودی در مورد ثبات قدم آقای اوباما در عمل به وعده‌های او شده است.

عربستان سعودی همچنین از موضعگیری دولت آمریکا در قبال بحران سیاسی مصر نیز خرسند نبوده است. اوایل ماه ژوئیه سال گذشته، در پی تجمعات اعتراضی علیه محمد مرسی، رئیس جمهوری اسلامگرای مصر، ارتش این کشور او را برکنار کرد و یک دولت انتقالی تحت حمایت نظامیان زمام امور را در دست گرفت. پادشاه عربستان اقدام ارتش در خلع رئیس جمهوری انتخابی مصر را ستود و کمک‌های مالی گسترده‌ای را در اختیار دولت انتقالی قرار داده است.

محمد مرسی وابسته به گروه اخوان المسلمین بود که عربستان سعودی روابط دوستانه‌ای با آن ندارد. اگرچه ایالات متحده از موضعگیری صریح در حمایت از آقای مرسی خودداری ورزید، اما نارضایی خود از اقدام ارتش در برکناری رئیس جمهوری انتخابی مصر را نیز پنهان نداشت در حالیکه آقای مرسی به ارتباط با گروه‌های مخالف موجودیت اسرائیل نیز متهم است.

موضوع دیگری که قرار است در مذاکرات آقای اوباما و مقامات سعودی مطرح شود، مذاکرات صلح فلسطینیان و اسرائیل است که با وجود از سرگیری آن با مداخله وزارت خارجه آمریکا، هنوز هم پیشرفت چندانی نشان نمی‌دهد.

رویکرد عربستان سعودی نسبت به تحولات منطقه، از جمله نگرانی از نرمش غرب در برابر برنامه اتمی ایران، ناخرسندی از بی‌تحرکی اوباما در برخورد با حکومت سوریه و عدم حمایت ایالات متحده از برکناری محمد مرسی باعث شده است تا رهبران سعودی، که خود را نماینده و مدافع حقوق مسلمانان می داند، در معرض این اتهام قرار گیرند که به دیدگاه‌هایی مشابه رهبران راستگرای اسرائیل گرایش یافته‌اند.