سیدمحمد خاتمی: برخورد با اتهام‌های سیاسی و مطبوعاتی بر اساس قانون نیست/ قدرت مقدس نیست

چکیده :رئیس بنیاد باران بر ضرورت تعریف و رعایت حقوق شهروندی تاکید کرد و گفت: باید با مشخص کردن حقوق شهروندی هر کسی با هر مرام و هر ذهنیتی مادام که در چارچوب قانون اساسی حرکت می کند به عنوان شهروند جمهوری اسلامی از همه حقوق اساسی برخوردار است....

جمعی از اهالی مطبوعات، رسانه‌ها و فعالان رسانه‌ای در فضای مجازی به مناسبت روز خبرنگار با سیدمحمد خاتمی، رئیس دولت اصلاحات، دیدار کردند و دغدغه های خود را با وی در میان گذاشتند.

به گزارش خاتمی مدیا، سیدمحمد خاتمی در این دیدار که با خاطره گویی سیدمحمود دعایی، مدیرمسؤول روزنامه اطلاعات آغاز شد، ضمن ابراز ارادت به اصحاب اندیشه بیان کرد: باید در جمهوری اسلامی بهتر و بیشتر به اصحاب اندیشه رسیدگی شود و حرمت آنها نگه داشته شود.

وی با تاکید بر ضرورت امنیت اصحاب قلم گفت: اگر در جامعه‌ای اصحاب قلم و اندیشه و رسانه، کمتر احساس ناامنی کنند، آن جامعه، جامعه‌ای رو به جلو خواهد بود که خرافات و امور باطل و زشتی‌ها در آن رنگ خواهد باخت و در این فضای باز و آزاد، حقیقت خود را جلوه‌گر خواهد کرد.

خاتمی که احترامی ویژه برای همه اصحاب اندیشه و قلم و رسانه قائل است، توضیح داد که با عنایت حضرت امام (ره) اولین کار رسمی او بعد از نمایندگی مجلس در آغاز انقلاب کار مطبوعاتی بوده و مسوولیت کیهان را داشته و از آبان ۵۹ به نوعی روزنامه چی بوده است.

رئیس دولت اصلاحات یادآور شد آنهایی که لفظ روزنامه چی و مطبوعات چی را به کار می بردند در مقام مذمّت و تحقیر روزنامه نگاران بودند اما ما میگوییم روزنامه چی هم مدح است و افتخار دارد.

وی با اشاره به سابقه خود در وزارت ارشاد و بعد دولت، به عمق گرفتن انس و الفت با خبرنگاران و اصحاب اندیشه اشاره و بیان کرد: بسیاری از دوستان هستند که به لحاظ فکری بهم نزدیک بودیم نه اینکه این آقایان یا خانم ها دولتی بودند بلکه از نظر فکری بهم نزدیک بودیم و وقتی می دیدم مجموعه این جامعه -چه آنهایی که سلیقه ما را می پسندیدند چه نمی پسندیدند- احساس امنیت و آزادی داشتند، برایم لذتبخش بود.

خاتمی با اشاره به مشکلات متعدد کشور و دشمن های بزرگی که انقلاب داشته و دارد بیان کرد: اصحاب مطبوعات و رسانه که نوعا افراد خوبی هستند قادر به تشخیص این هستند که چه چیزی به نفع انقلاب و کشور است و چه چیزی ممکن است مورد سوءاستفاده دشمن باشد و خودشان مراعات می کنند و باید بکنند.

وی با تاکید بر ضرورت رعایت قانون گفت: یکی از مشکلاتی که ما همیشه داشته ایم، نحوه برخورد با اتهام ها و جرایم سیاسی و مطبوعاتی است که نص صریح قانون اساسی تکلیف را در این زمینه روشن کرده اما در اجرا می بینیم هنوز آنطور که باید و شاید جرایم مطبوعاتی و سیاسی تعریف نشده اند و برخوردها بر اساس قانون اساسی نیست.

خاتمی با تاکید بر اینکه حکومت و نظام باید در مورد مطبوعات و رسانه ها قانون را رعایت کند اظهار کرد: باید از تمام اصحاب مطبوعات، خبرنگاران و نویسندگان و صاحبان جراید و مطبوعات هم بخواهیم که در چارچوب قانون و مصالح مملکت حرکت کنند و خط قرمزهایی را رعایت کنند.

وی در توضیح خط قرمزها با استناد به اظهارات مقام رهبری درباره چارچوب ها و محورهای انقلاب اسلامی گفت که قانون اساسی، امام (ره) و انقلاب و مردم محورهای انقلاب هستند و عبور از اینها به معنی عبور از خط قرمز است.

خاتمی با بیان اینکه مکانت رهبری را نیز باید پاس داشت، در نظام حرف آخر را رهبری می زنند و همه باید مراعات کنیم و این به معنای آن نیست که انتقاد نداشته باشیم بلکه در مقام عمل باید رعایت کنیم.

وی با تاکید بر رعایت قانون اساسی افزود: قانون اساسی -حتی اگر به آن ایراد داشته باشید- به دنبال یک انقلاب و با اصرار امام (ره) و با رای مردم و با نظر خبرگان جامعه به تصویب رسیده است و نباید از آن عبور کنید.

خاتمی با بیان اینکه می توان درباره قانون اساسی نظر داشت و حتی اصلاح آن را مطرح کرد اما نباید از آن عبور کرد گفت: قانون اساسی مبنای عمل است و اگر هر کسی بخواهد از آن عبور کند با مشکل مواجه می شویم. البته وقتی بر قانون اساسی تاکید می کنیم یعنی هم حاکمیت باید در چارچوب قانون عمل کند و هم باید انتظار داشته باشیم که مردم و مطبوعات و نویسندگان در این چارچوب عمل کنند.

وی در ادامه اسلام را مبنای هویت ایرانیان دانست و اظهار کرد: این اسلام، اسلام سازگار با جمهوریت است والا اگر ما برداشت هایی از اسلام داشته باشیم که به آزادی های اساسی مردم و رای مردم توجه نداشته باشد و به بهانه آن گروه هایی را حذف کنیم، این اسلامی نیست که در انقلاب اسلامی و در قالب جمهوری اسلامی عرضه شده باشد.

رئیس بنیاد باران در ادامه بر ضرورت تعریف و رعایت حقوق شهروندی تاکید کرد و گفت: باید با مشخص کردن حقوق شهروندی هر کسی با هر مرام و هر ذهنیتی مادام که در چارچوب قانون اساسی حرکت می کند به عنوان شهروند جمهوری اسلامی از همه حقوق اساسی برخوردار است.

خاتمی تاکید کرد: نباید یک نوع اشرافیت باصطلاح دینی در جامعه ایجاد شود و اسلام نیز این را نخواسته است. احترام به حقوق دیگران و احترام به حقوق شهروندان و حقوق دگراندیشانی که در چارچوب قانون عمل می کنند ضرورت است.

وی با یادآوری اینکه دشمنی با انقلاب اسلامی زیاد است افزود: نمی توانیم همه نقص های خود را به حساب دشمنی بگذاریم و اگر کسی انتقاد کرد بگوییم صدای دشمن است و اینها مسایلی است که باید روشن شود و در طول زمان نیز انشاءالله روشن می شود.

خاتمی با بیان اینکه نویسندگان و اصحاب رسانه و اندیشه و قلم جایگاه والائی در جامعه دارند گفت: اگر جامعه بخواهد به سوی پیشرفت برود آنان محرک های اصلی کشور به سوی توسعه هستند و این فقط در زمینه رسانه نیست. تعبیر توسعه دانش بنیاد که در برنامه چهارم مورد تاکید قرار گرفت برای این بود که همه مسایل توسعه ای را بر اساس دانش و اندیشه بگذاریم و در عرصه های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی کسانی که می توانند اندیشه را بارور کنند، اصحاب اندیشه و قلم هستند.

رئیس دولت اصلاحات در ادامه با اشاره به همراهی اصحاب مطبوعات و اندیشه و قلم در دوران مسوولیتش و احساس احترام ویژه او به آنها گفت که در آن زمان این طور نبود که رسانه ها فقط به به و چه چه کنند اما حتی دوستان ما که به لحاظ فکری بهم نزدیک بودیم در دوره ما زبانشان برای انتقاد کردن گویاتر بود. ای کاش همه عزت این صنف را رعایت می کردیم.

خاتمی در این دیدار که حاضران دغدغه های خود را مطرح کردند با اشاره به عمده ترین مطالب مطرح شده در حوزه آزادی بیان گفت: با وجود آنکه در کشور مزایای زیادی هست از جمله امنیت فیزیکی و ثبات وجود دارد اما در زمینه آزادی و نقد و امنیت اصحاب اندیشه و قلم اشکالاتی وجود دارد که بخشی از آن از طبع جامعه ما اعم از اصلاح طلب و غیراصلاح طلب ناشی می شود که نمی تواند تحمل کند و لوازم آزادی و نقد را رعایت کند گرچه انتظار دارد دیگران آن را رعایت کنند.

وی افزود: وقتی می گوییم آزادی یعنی آزادی مخالف. حتی وقتی دو نفر هستیم باید دیگری را به عنوان یک واقعیت قبول و تحمل کنیم و از او هم انتظار داشته باشیم ما را تحمل کند اما در سطح جامعه و وسیع تر عمدتا مساله موافق و مخالف قدرت مطرح می شود؛ یعنی آیا در یک جامعه کسی که با دولت و حکومت و سیاستها مخالفت دارد می تواند صحبت کند یا نه. اگر می تواند صحبت کند یعنی آزادی وجود دارد و در صورتی این آزادی خواهد بود که قدرت امری مقدس تلقی نشود و قدرت خود را بی نیاز از جامعه نداند یعنی اگر به جامعه ای برسیم که قدرت برآمده از مردم است و منشایی جز مردم ندارد حتی اگر آن قدرت مورد تایید خداوند باشد، اصل قدرت برآمده از مردم است و این دستاوردی است که بشر بهای زیادی داده تا به این برسد.

وی افزود: پیامبران خدا به این اشاره کرده و مردم را به آن فرا خوانده اند و به بشر هشدار داده اند که به این سمت حرکت کنند و هدایت بشر به این سو بوده که درک کند قدرت امریست زمینی و برآمده از رای مردم است و قدرت نیز بپذیرد که هم برآمده از رای مردم است و هم در برابر مردم مسؤول است. اگر اینچنین شد یعنی آزادی و نقد در جامعه یک امر طبیعی می شود.

خاتمی اظهار کرد: در فضای بسته نقد به صورت اعتراض و پرخاش در می آید در حالیکه نقد، پرخاش و ناسزاگویی نیست و به معنی جدا کردن سره از ناسره است و دیدن آنچه هست و ارزیابی کردن خوب و بد که لُب آزادی همین است.

وی گفت: اگر به اینجا برسیم که قدرت امری زمینی و انسانی است و برآمده از مردم است و قدرت در برابر مردم مسؤول است و خود قدرت نیز این را بپذیرد، در جامعه ما نقد و آزادی رواج می یابد و امری طبیعی خواهد بود.

خاتمی افزود: امام (ره)، انقلابی را رهبری کردند و یک نظام استبدادی و سلطنتی را کنار زدند و بدیل آن جمهوری اسلامی را مطرح کردند؛ حال این را قیاس کنید با آنچه داعش و طالبان مطرح می کنند. آنها از خلافت اسلامی و امارت مومنان می گویند که این قدرت هیچ ربطی به مردم ندارد در حالی که امام بر جمهوری اسلامی تاکید داشتند.

وی یادآور شد آنچه اصلاحات باید انجام دهد، تبیین جمهوری اسلامی و عرضه گفتمان مناسب با آن در جامعه است که متاسفانه این طور نبوده و اصلاحات نیز بیشتر متوجه به قدرت بوده است نه متوجه به مردم و ایجاد گفتمان.

خاتمی بیان کرد: اگر اصلاحات توانسته بود شعارهایش را به گفتمان تبدیل کند و در دنیای امروز مطرح کرده بود و بعنوان مثال در بهار عربی آیا نتیجه آن انقلاب ها همین طور می شد که مثلا مردم مصر تن بدهند به یک کودتای نظامی کسانی که خیلی کوچک تر از حسنی مبارک بودند؟

وی با اشاره به نگرانی هایی که برای جوانان مصر در پی اشتباهات اخوان المسلمین پیش آمد و نزدیکی اخوانی ها به سلفی ها که برای آزادی و حرمت انسان ارزشی قایل نیستند، بیان کرد: این وضعیت برای آن پیش آمد که گفتمان متناسب با زمان ایجاد نشده بود. اگر اصلاحات گفتمان خود را در جهان اسلام مطرح کرده بود آیا بهار عربی دچار چنین سرنوشتی می شد؟

رئیس دولت اصلاحات با بیان اینکه اسلام در سپهر حیات اجتماعی دخالت می کند ویژگی های این اسلام را اسلامی دانست که برای انسان از هر طیفی حرمت قایل است و سازگار با جمهوریت است و جمهوریت نیز سازگار با اسلام است.

خاتمی بیان کرد: باید بررسی کنیم و ببینیم گفتمان امروز اصلاحات به عنوان یک ایرانی مسلمان جهان سومی خاورمیانه ای چیست؟ نباید خیلی بلندپروازانه به موضوع نگاه کنیم، ما در این مقطع تاریخی و این سرزمین هستیم و باید ببینیم مصلحت ما در چیست؛ ما هم اسلام و هم آزادی و هم پیشرفت را می خواهیم و باید بتوانیم این گفتمان را عرضه بداریم و بگوییم اگر به نام اسلام بدرفتاری می شود یک گفتمان و دیدگاه دیگر نیز وجود دارد که می گوید دین در عرصه اجتماعی می تواند منشا اثر باشد و انسان محترم و دست آوردهای تاریخی بشر نیز مورد احترام باشد.

وی افزود: وقتی می گوییم حکومت اسلامی منظور این نیست که قدرت به عنوان یک امر مقدس است که نباید نقد شود یا پاسخگو نباشد.

وی با اشاره به اینکه ما در منطقه ای با تهدیدات فراوان هستیم گفت: بلوغ فرهنگی ما متناسب با رشد سیاسی ما نبوده است. متن جامعه ما از یکصد سال پیش استقلال آزادی و پیشرفت را می خواسته و این خواست خود را در قالب اسلام می خواسته است اما آیا در کنار این خواست تاریخی، فرهنگ لازم آن هم فراهم شده است؟

خاتمی بیان کرد: برای استقرار مردم سالاری سازگار با دین باید بلوغ فرهنگی متناسب با آن داشته باشیم. اصلاح طلبان واقعی باید این فرهنگ را گسترش دهند و باید این را تبدیل به گفتمان کنیم.

وی همچنین با تاکید بر اینکه باید حق انسان‌ها را به رسمیت بشناسیم، یکی از مهم ترین حقوق انسان ها را آزادی اندیشه معرفی کرد و گفت که اگر امنیت دیرپای نظام جمهوری اسلامی را بخواهیم باید این آزادی را قبول کنیم که موجب نزدیکی ملت و حکومت خواهد شد و از به خطر افتادن امنیت ممانعت می کند.

خاتمی افزود: اگر این مردمی که دلخور هستند، اعتمادشان را از دست بدهند و آنوقت اگر دشمنی از بیرون بیاید معلوم نیست واکنش مناسبی نشان دهند.

رئیس دولت اصلاحات به معجزه مردم در ابتدای انقلاب با وجود تلاش جهانی علیه انقلاب اسلامی اشاره کرد و افزود: مردم آن روز اعتماد داشتند و اعتماد کار خود را کرد.

خاتمی گفت: اگر مردم احساس کنند حکومت نسبت به حقوق آنها حساس است اعتمادشان افزایش می یابد.

وی در ادامه به رسانه ها پیشنهاد داد که در سمینارهایی آزادی را به بحث بگذارند و در سمینارهای جدا نقد و آزادی و جنبه های مختف آن، آزادی و نقد از نظر اسلام و آزادی به عنوان لازمه جمهوری اسلامی را به بحث بگذارند.

خاتمی یادآور شد: جمهوری اسلامی لوازمی دارد که امام بخشی از آن لوازم را مطرح کردند و ما هم می توانیم به تناسب زمان لوازم دیگر آن را بشناسیم و باید آزادی در جمهوری اسلامی بررسی شود و موانع بیرنی و درونی و ذهنی و فرهنگی آن بررسی و کارهای لازم انجام شود تا آزادی در جامعه پایدار شود و اگر نقد نیز خیرخواهانه باشد، حکومت تحمل می کند.