وحدت و یکپارچگی واقعی مسلمانان جهان

چکیده : برادری اسلامی تا حدّ همدردی، شرکت در سود و زیان اجتماعی و بالاخره یگانگی به‌جای بیگانگی بالا می‌رود. برادری اسلامی این است که اگر در هر گوشه جهان به یک فرد یا یک گروه از مسلمانان تجاوزی شود یا ستمی رود یا آسیبی رسد همه مسلمانان جهان آن را تجاوز و ستم و آسیب به خود بشمارند و در برابر آن عکس‌العمل مناسب نشان دهند. وقتی سخن از این نوع برادری اسلامی به میان آید تصدیق می‌کنید که باید با کمال تأسف اعتراف کرد که بهره ما از آن ضعیف است و باید به تقویت آن پرداخت...

شهید آیت‌الله دکتر بهشتی

ترجمه بخشی از سخنرانی آیت‌الله دکتر بهشتی که در پنجمین کنگره سالانه اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا در تاریخ دهم دی ۱۳۴۵ برابر با ۳۱ دسامبر ۱۹۶۶میلادی در شهر هانوفر آلمان غربی به زبان عربی ایراد گردیده است.

هیچ یک از ما تردیدی در این ندارد که تعالیم اسلام با صراحت مقرّر کرده است که مسلمانان همه با هم برادرند یا به عبارت دیگر خواهر و برادرند. اختلاف در اقلیم زندگی، اختلاف در رنگ، اختلاف در زبان و حتی اختلاف در فهم کتاب و سنت نباید کمترین خللی در این برادری به‌بار آورد. این برادری فقط یک عاطفه ساده و کم‌اثر که در حد دوست داشتن قلبی و خوش‌برخوردی در ملاقات دو مسلمان متوقف گردد نیست.

اگر برادری اسلامی صرفاً همین بود که دو مسلمان باید یکدیگر را قلباً دوست بدارند و وقتی بهم می‌رسند سلام علیکم و اهلاً و مرحباً بگویند؛ هرگز نمی‌گفتم تفاهم و همبستگی مسلمانان متأسفانه کم است چون با کمال خوشوقتی می‌بینیم که برادران و خواهران مسلمان بخصوص طبقه جوان، غالباً با محبت قلبی و گشاده‌رویی و سلام با یکدیگر برخورد می‌کنند.

ولی اسلام خیلی بیش از این از ما خواسته است. برادری اسلامی تا حدّ همدردی، شرکت در سود و زیان اجتماعی و بالاخره یگانگی به‌جای بیگانگی بالا می‌رود. برادری اسلامی این است که اگر در هر گوشه جهان به یک فرد یا یک گروه از مسلمانان تجاوزی شود یا ستمی رود یا آسیبی رسد همه مسلمانان جهان آن را تجاوز و ستم و آسیب به خود بشمارند و در برابر آن عکس‌العمل مناسب نشان دهند. وقتی سخن از این نوع برادری اسلامی به میان آید تصدیق می‌کنید که باید با کمال تأسف اعتراف کرد که بهره ما از آن ضعیف است و باید به تقویت آن پرداخت.

این یک واقعیت انکارناپذیر است که مسلمانان از مذاهب فقهی و کلامی متعددی پیروی می‌کنند که معروفترین آنها در فقه؛ حنفی، شافعی، جعفری، مالکی، حنبلی و زیدی و در کلام؛ اشعری و معتزلی و به یک نظر شیعی است. بسیار بعید به نظر می‌رسد که ما بتوانیم همه مسلمانان را به پیروی یکی از این مذاهب و رها کردن مذهبی که تاکنون پیرو آن بوده‌اند بکشانیم.

ممکن است صد یا هزار یا یک میلیون نفر یا بیشتر را به این کار بکشانیم ولی همه را نه. این هم عملی به نظر نمی‌رسد که همه مذاهب موجود را به یک سو بگذاریم و همه را به مذهب تازه‌ای درآوریم. تجارب مکرر نشان داده است که هر وقت به این فکر افتاده‌اند که مشکل اختلاف در مذاهب فقهی و کلامی را به این صورت حل کنند نه تنها موفق نشده‌اند بلکه اختلاف را شدیدتر و وسیع‌تر کرده و در حقیقت، مذهبی بر مذاهب قبلی افزوده‌اند. راه حل اساسی برای این مشکل همان است که از دیرباز مورد توجه بسیاری از علمای بزرگ اسلام بوده و در زمان ما «دارالتقریب بین‌المذاهب الاسلامیه» آن را محور فعالیت خود قرار داده والحق کم‌و‌بیش موفقیت‌هایی هم در این زمینه به دست آورده است.

این راه حل، این است که بر طبق نص کتاب و سنت، هر مسلمان که به خدای یکتا و نبوّت پیغمبران او و پیغمبر بزرگوار اسلام معتقد باشد و کتاب خدا و سنت رسول خدا(ص) را بی‌چون‌وچرا بپذیرد و اساس عقیده و عمل خود بشناسد و به تعالیم مسلّم اسلام از قبیل معاد و جزای اعمال، نماز، روزه، زکات، حج، جهاد، دوستی خاندان رسول خدا(ص)، اطاعت از ائمّه عدل و مبارزه با ائمّه جور، دفاع از سرزمین اسلام، امر‌به‌معروف و نهی‌ازمنکر و… معتقد باشد، چنین شخصی مسلمان و عضو رسمی امت اسلام است و اختلاف‌نظر در جنبه‌های دیگر که مربوط به طرز استنباط مطالب از کتاب و سنت و تابع علل و عوامل گوناگون است هرگز نباید سبب شود که صاحبان آراء فقهی یا کلامی گوناگون، یکدیگر را تکفیر کنند و هر یک دیگری را خارج از اسلام و غیرمسلمان بشمارند.

کتاب اتحادیه انجمن ‌های اسلامی دانشجویان در اروپا