اردوغان و همه‌پرسی قانون اساسی؛ باز هم پیروزی با طعم شکست

سرانجام همه‌پرسی ترکیه برگزار شد و بر اساس آن‌چه دولت ترکیه اعلام کرده، اردوغان این بار هم به هدفش رسیده است. او که می‌کوشید نظام پارلمانی ترکیه را به نظام ریاستی مبدل سازد، حالا به هدف خود دست یافته است. حدود 51 درصد مردم ترکیه به قانون اساسی جدید «آری» و حدود 49 درصد «خیر» گفته‌اند.

واقعیت این است که اگرچه اردوغان و حزب عدالت و توسعه اکنون به پیروزی رسیده اما طعم این پیروزی، چندان شیرین نیست و چه بسا طی روزهای آتی، تلخ نیز شود. شاید به‌توان این پیروزی را با انتخابات پارلمانی ژوئن 2014 مقایسه کرد. حزب عدالت و توسعه در آن انتخابات اگرچه با کسب 258 کرسی از 550 کرسی پارلمان ترکیه، توانست در صدر احزاب کامیاب قرار گیرد اما این پیروزی در حدی نبود که به‌توان با آن دولت تک حزبی تشکیل داد. لذا اردوغان پیروز شده بود اما طعم شکست را هم چشیده بود. او البته با ترفندهای امنیتی، سیاسی و اجتماعی در نهایت توانست در مرحله دوم انتخابات، طعم پیروزی را پررنگ‌تر سازد.

اگر در انتخابات پارلمانی ژوئن 2014 رقابت صرفا برای کسب کرسی‌های پارلمان بود، این بار رقابت اردوغان با رقبایش، بر سر قانون اساسی‌ای بود که بناست میثاق ملی کشور شود؛ میثاقی که در برخی کشورها، افراد حاضرند برای حراست از آن حتی جان دهند. حالا و تا این‌جای کار و فارغ از آن‌چه طی روزهای آتی ممکن است رخ دهد، ترکیه دارای قانون اساسی‌ای است که نیمی از مردم به آن «خیر» گفته‌اند! نه انتخابات پارلمانی است که مرحله دومی داشته باشد و نه پارلمانی است که هر از چند سال بخواهد تغییر کند. و این، کار را برای اردوغان سخت و سخت‌تر خواهد ساخت. همان طور که مرسی در مصر، دچار چنین مشکلی شد. در آذر 1391 پیش‌نویس قانون اساسی جدید مصر به رای مردم گذاشته شد. از 52 میلیون واجد رای، 17,3 میلیون نفر در این رفراندوم شرکت کردند و تنها 11 میلیون از آن‌ها به این پیش‌نویس «آری» گفتند. مخالفان مرسی تا روزی که زمینه‌ی کودتای ارتش علیه او را فراهم ساختند، به صورت پیوسته از این قانون اساسی انتقاد می‌کردند. بماند که میزان اقبال به قانون اساسی مصر در زمان مرسی، از آن‌چه اکنون در ترکیه رخ‌داده بیشتر است.

اردوغان اگرچه از همان ساعات ابتدایی اعلام نتایج، سعی کرده است با تبریک این پیروزی به یارانش، نتیجه را تثبیت کند اما مخالفان او که در این همه‌پرسی عرض‌اندامی قوی‌تر از انتخابات‌های گذشته داشته‌اند، به راحتی به نتایج اعلام‌شده تن نخواهند داد. حزب جمهوری‌خواه خلق ترکیه با بیان این‌که شاهد مشکلاتی در روند برگزاری همه‌پرسی بوده، بازشماری 60 درصد آرا را خواستار شده است. واقعیت این است که نتایج اعلام‌شده کاملا این ظرفیت را دارا هستند که مخالفان اردوغان، آن را زیر سوال برند. اردوغان با 50 بعلاوه یک درصد پیروز شده است لذا مخالفان او خواهند کوشید تا این یک را به میزان «خیر»ها یعنی 49 درصد بیافزایند و مانع از استبداد اردوغان شوند.

تاکنون نظام سیاسی ترکیه پارلمانی بود و طبیعی است که نخست وزیر در چنین نظامی قدرت بیشتری داشته باشد. تا زمانی که اردوغان نخست وزیر بود، این قاعده برقرار بود اما از زمانی که او رئیس جمهور شد، قدرت اول ترکیه هم گویی به شخص رئیس جمهور منتقل شد! این همان قدرت «فرد» است که می‌تواند در برخی مواقع بر قدرت «نقش» غلبه کند. اما واقعیت این است که این قدرت فردی برای امتداد، نیازمند ارتقای قدرت «نقش» است. لذا اردوغان می‌کوشد تا نقش رئیس جمهور را در چارچوب نظام ریاستی که در قانون اساسی جدید مطرح شده، ارتقا دهد. او با این پیروزی شکننده دچار مشکلاتی جدی خواهد شد. اما واقعیت این است که اردوغان طی سال‌های اخیر به خوبی نشان‌داده که توان مدیریت بحران‌های سیاسی جهت رسیدن به مطلوبیت‌های خود را داراست. البته عرصه‌ی آزمون او، این بار متفاوت است. او ثابت کرده که برای رسیدن به هدف خود، نه از توسعه ناامنی واهمه دارد و نه چندان به بازنمایی تصویر مستبدانه از خود در نزد جهانیان اهمیتی می‌دهد. ترکیه روزهای دیدنی‌ای در پیش دارد و احتمالا بازی اردوغان، دیدنی‌تر است.

نویسنده:

سعید ساسانیان

پایگاه رصد

انتهای متن/