یادی از دکتر محمد مصدق؛ نخستین حقوقدان ایرانی

او ضمن ملی کردن صنعت نفت و تلاش برای استیفای منافع و حقوق ملی ایران، با نگاه خُرد و تنگ نظرانه و مصلحت اندیشی های زمانه و مرسوم مورد تعقیب و محاکمه در دادگاه نظامی قرار گرفته و شان و جایگاه وی در زمان حیات و پس از وفاتش نیز به درستی، درک نگردید و مورد بی مهری مستمر قرار گرفت...!!! این یادداشت به یادمان سالروز درگذشت وی تهیه و منتشر شده است.
دکتر محمد مصدق؛ حقودان شهیر و برجسته ایرانی که نهاد وکالت و استقلال وکلاء، زائیده اندیشه و تلاشهای بی شائبه وی و همراهان اوست در 14 اسفند، در چنین روزی درگذشت. مصدقی که برای اولین بار در تاریخ معاصر ایران و بعد از شکست های تاریخی ایران در جنگ ایران - روس و تحمیل قراردادهای نگین گلستان و ترکمنچای، اولین پیروزی غرور آفرین ایران را در عرصه ملی و بین المللی در شکست دولت انگلستان در دیوان بین المللی دادگستری در لاهه فراهم آورد و رقم زد و به همگان به اثبات رساند که اداره امور جامعه و هدایت دولت و ملت بدون استفاده از ظرفیت های حقوقی و وکلای بین المللی و عدم توجه به پیامدهای حقوقی و بین المللی تصمیمات دولت و اقدامات حکومت، اقدامی شتابزده و تصمیماتی غیر کارشناسی و دارای بازخورهای متعدد داخلی و خارجی و مبتنی بر شعارگرایی و حرّافی است و ضرورت استفاده از حقوقدانان معتبر و متخصص را در بدنه دولت بیش از پیش آشکار ساخت.
در جریان شکایت دولت انگلیس از دولت وقت ایران به ریاست دکتر محمد مصدق در ماجرای ملی شدن صنعت نفت و خلع ید از شرکت نفت ایران و انگلیس و طرح شکایت آن دولت در دیوان لاهه، هیات ایرانی و دکتر مصدق با تاکید بر عدم صلاحیت دیوان مزبور و ایراد به صلاحیت آن، دیوان بین المللی دادگستری را متقاعد ساخت که فاقد صلاحیت برای رسیدگی به پرونده مزبور بوده و دیوان نیز به نفع ایران رای داد. (مطالعه بیشتر اینجا ) این مهم درسی است برای دولت تدبیر و امید و سایر دولتمردان که اهمیت حضور و وجود حقوقدانان را در تصمیم گیریها و اقدامات دولتی خویش در یابند و بدان بی توجه نباشند.

مصدق بعد از کودتای نگین 28 مرداد 32 به نیکی و نکوئی مورد تقدیر و ستایش قرار گرفت!!! و در دادگاه نظامی محاکمه شد و پس از تحمل زندان، بنا به دستور محمد رضاشاه و عدم درک درست این پادشاه از جایگاه این حقوقدان نامی به مانند عدم درک دست وی از پیروزی حقوقی و بین المللی ایران در دیوان لاهه- او را به احمد آباد تبعید کرد و ایام کهولت را در نهایت غربت و تنهایی به سر برد و در 14 اسفند 1345 درگذشت و حتی، نام و یاد و بزرگداشت این بزرگ مرد تاریخ معاصر ایران در دوره رژیم پهلوی و پس از آن، به همان غربت و تنهایی و بی مهری ایام حیات وی همراه بود و اینگونه، تاریخ معاصر ایران؛ مردان بزرگ خویش را پاس داشته است :
دود اگر بالا نشیند کسر شان شعله نیست
جای چشم ابرو نگیرد گرچه او بالاتر است

یاد و نامش گرامی