مدیریت بحران فاتیک کرونا

قبل از ورود ان به کشور عملا بیشتر به بازیگوشی در خصوص اینکه امده یا هنوز وارد ایران نشده ؟ مشغول بودیم که متاسفانه زمان طلایی برنامه ریزی های کاهش خطرات، پیشگیری، امادگی، لجستیکی و استفاده از سیستم های کمکی در بحران ها همانند اموزش و پژوهش بهره نبردیم یا حداقل بهره خوبی نبردیم. به هر حال یک روز خبر امد که بله دو نفر در شهر قم مبتلا و چند ساعت بعد فوت هر دو هم وطن اعلام شد. در ضمن بلافاصله در همان روز اعلام شد که کانون اصلی واگیر شهر مقدس قم بوده و می باشد. در همین راستا با توجه به تجربه چینی ها در قرنطینه کردن ووهان می بایستی بدون درنگ این اتفاق در شهر قم رخ می داد که نداد.

به نظر حقیر، اگر معاون محترم وزارت بهداشت در مصاحبه زنده تلویزیونی نمی فرمودند که قرنطینه مال زمان طاعون و جنگ جهانی اول است هنوز امیدی به قرنطینه کردن ان بود ولی ما در جایی زندگی می کنیم که حرف ریس باید در تمام سطوح اجرا شود! یاد دارم خانم دکتر محرز در اولین مصاحبه خود فرمودند قم باید قرنطینه شود ولی در دومین برنامه تلویزیونی خود فرمودند قرنطینه مال صد سال پیش است ؟ نگاهی به نقشه زیر نقش مثبت قرنطینه شهر قم در برابر این اپیدمی را بخوبی نشان می دهد. البته گذشته گذشته و باید تجربه را برای اینده بکار گرفت. نبش قبر برای میت سودی نخواهد داشت در این مرحله!

حال با شروع و گسترش ویروس در کشور دیگر چاره ای نمانده بود بجز وارد شدن به مرحله مقابله عموما سهم این فاز در مدیریت بحرانها باید نسبت به دیگر مراحل کمترین باشد، در یک برنامه جامع مدیریت سانحه و بحران خوب ؟ در کشور ما چه سوانح طبیعی مثل سیل و زلزله و ،،، چه انسان ساز، بر عکس بیشتر تمرکز در فاز مقابله مصروف می شود که تحلیل نیروهای انسانی، منابع، لجستیک، مالی و ... را به همراه خواهد داشت. سالهاست در این خصوص هشدار داده میشود ولی خوب توجه ای به ان نمیشود، ذکر این ضعف از این بیشتر هم ممکن است سو تفاهم ایجاد کند. اولین بار سال ١٣٧٥ بنده به این مشکل اساسی اشاره کردم، هنوز جاریست !

در هر حال در این فاز یعنی حین بحران دولت و صدا و سیما با خبر رسانی خیلی زیاد در زمینه تخصصی و گاها عمومی بدون در نظر گرفتن مخاطب هدف نسبت به هشدار های لازم عمل کردند تا رسیدم به شب عید و سفرها و ...
در این مدت یکماه و اندی برخی موضوع را جدی و تعدادی نه انچنان جدی فرض نمودند و بیشتر مردم با قرنطینه شخصی و ... سعی  در محصور نمودن واگیر کردند که این امر امروز خستگی یا به زبان فرنگی ها فاتیک (Fatique) در جامعه و جماعت ایجاد نموده است.

این مطلب می تواند به رشد جدی موج دوم واگیر بینجامد. مردم خسته از قرنطینه شخصی ممکن است با خلوتی شهر نسبت به رفت و امدهای خود برای رهایی از تبعات روحی روانی خود محبوسی اقدام نمایند و افراد سفر رفته با وارد کردن ویروسهای شهر های خود به شهر های هدف و ترکیب این دو می تواند فاجعه موج دوم را بشدت منجر شوند.  در این مرحله توصیه جدی دارم (بسیار جدی) برای بمباران پیامهای اموزشی در صدا و سیما با در نظر گرفتن طیف مخاطب و پدیده فاتیک در مردم.
در غیر اینصورت باید پذیرای مشکلات تا اخر های خرداد باشیم و ایا کشور و مردم حقیقتا توان ایستادگی در برابر این ویروس را تا خرداد دارند!   یاد اور میشوم شهرهای بزرگ بخصوص تهران می بایستی برنامه ای اضطراری برای این فاز تهیه و تا یکی دو روز اینده حتما حتما بکار بگیرند!   

* استاد نمونه کشور در مهندسی سازه، زلزله و مدیریت بحران