چگونه اسلام گرایی فقاهتی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی غلبه یافت (بخش سوم)

چکیده :معرفی اندیشه و مکتب انقلابی از سوی افراد و گروه های مختلف و تأکید پی در پی بر ضد استبدادی بودن آن: اندیشه انقلابی، دربرگیرنده همه شیوه ها و اندیشه های براندازنده بی عدالتی، استبداد و اختناق و میراث انقلاب، متعلق به همه افراد و گروه ها و نیروها از هر عقیده و مسلک و کشته شدگان مبارزه با استبداد، همگی شهید راه آزادی تصور و معرفی می شوند. زندانیان آزاد شده، به امام خمینی اعلام می کنند که در راه آرمان های توحیدی مکتب انقلابی اسلام آماده جانبازی...

مرضیه حاجی هاشمی

در پی انتشار دو بخش پیشین یادداشت حاضر، ضمن تشکر از ابراز لطف خیلی از دوستان، سوالات متعددی نیز از جزئیات بیشتر بحث، وجود داشت که تقریبا عمده آنها حول این مسأله بود که چگونه به جمع بندی رسیدید که در فضای غالب اداراکی و تصوری روزهای انقلاب، اسلام گرایی مکتبی یا ایدئولوژیک حاکم بوده است و اسلام گرایی فقاهتی این غلبه ادارکی را در بین انقلابیون، رهبران میانی و به تبعِ آن مردم جامعه نداشته است؟ لذا قبل از ادامه بحث قبلی که تا آستانه مجلس خبرگان قانون اساسی پیش رفت، یک بازگشتی به روزهای انقلاب می شود و زمینه های ذهنی و بسترهای ادراکی که در جامعه از انقلاب، اسلام و حکومت اسلامی ایجاد شد و می رفت تا در مجلس خبرگان قانون اساسی، ساخت قدرت حکومت در این زمینه و بستر، برساخت شود، مرور می شود. بدین منظور، داده هایی که از مطالعه دقیق روزنامه های آن زمان به دست آمده به قدر بضاعت این یادداشت تقدیم علاقه مندان و پژوهشگران می شود:

معرفی اندیشه و مکتب انقلابی از سوی افراد و گروه های مختلف و تأکید پی در پی بر ضد استبدادی بودن آن: اندیشه انقلابی، دربرگیرنده همه شیوه ها و اندیشه های براندازنده بی عدالتی، استبداد و اختناق و میراث انقلاب، متعلق به همه افراد و گروه ها و نیروها از هر عقیده و مسلک و کشته شدگان مبارزه با استبداد، همگی شهید راه آزادی تصور و معرفی می شوند. زندانیان آزاد شده، به امام خمینی اعلام می کنند که در راه آرمان های توحیدی مکتب انقلابی اسلام آماده جانبازی هستند.

تصویر غالب ایجاد شده از اسلام توسط افراد و گروه های مختلف: اسلام نیز دارای قدرت مدیریت جامعه و رفع کلیه نیازهای مادی و معنوی، سیاسی و اقتصادی، دارای مبنای جمهوریت، دموکراسی و سوسیالیزم به مردم معرفی می شود. اسلام مبارزه را در انحصار گروه خاصی نمی داند و دیکتاتوری یک طبقه حاکم و خودسری در آن نیست؛ اما از فحشا و مفاسد ممانعت می شود. در اسلام هر نوع استبداد رأی محکوم و همه تصمیم گیری ها از طریق شوراست. اسلام به جنگ قوانین فطرت و طبیعت و قوانین طبیعی و اجتماعی برنمی خیزد.

تصویر غالب ایجاد شده از حکومت اسلامی از سوی افراد و گروه های مختلف: حکومت اسلامی، حکومتی معرفی می شود که مردم ناظر بر اجرای دستورات الهی هستند و نظامی عادلانه است که حق هیچ کس در آن تضییع نمی شود. حکومت فرد یا گروه معین بر ملت و دیکتاتوری نیست و ملت خودش اختیارش را به دست می گیرد و فقط مراعات قوانین و احکام اسلامی می شود. امام خمینی به خاطر ذات رهایی انسانی و بازآفرینی معرفت و معنویت بشر به میدان آمده است. در حکومت اسلامی، نه فقر وجود دارد و نه فقیر. روحانیت در حکومت اسلامی فقط نظارت دارد و فقط به بیان و استخراج نظام الهی از کتاب و سنت می پردازند.

کنشگری های انقلابی نخبگان و گروه های نخبگی در طیف های مختلف: نویسندگان و پژوهشگران سیاسیِ سالها در تبعید، خواستار تشکیل مجلس مؤسسان و حکومت دموکراتیک بودند و جامعه اسلامی دانشگاهیان از تحصن روحانیون مبارز حمایت می کند. آیت الله طالقانی نیز به جمع متحصنینی چون منتظری، صدوقی، طاهری اصفهانی، بهشتی و مطهری می پیوندد. دانشجویان مسلمان، با لفظ مجاهدین قهرمان از آزادشدگان آنها تقدیر و آنها را استوار در مبارزه معرفی می کنند. جامعه معلمان از نمایندگان ملت می خواهند به راه ملت بازگردند.

وجود باور ذهنی مشارکت آزادانه همه مردم و احزاب و گروه ها در انقلاب و در حکومت بعد از پیروزی انقلاب: به مردم این اطمینان خاطر داده می شود که قرار است، آزادانه در رفراندوم، نوع حکومت را انتخاب کنند و حکومت ملی تأسیس شود. حل مشکلات کنونی فقط با مشارکت همه جانبه تمام گروه ها و سازمان های سیاسی و اجتماعی در قالب یک حکومت ائتلاف ملی کار ساز است. تلاش برخی گروه های سیاسی برای رد حقوق قانونی و آزادی دیگران موجب ضعف جبهه متحد انقلابی می شود. عصاره قانون اساسی ایران، اصل حاکمیت ملی و سپردن سرنوشت مردم به خودشان است، پس طرفداران قانون اساسی نمی توانند مخالف حرکت انقلابی ایران باشند که آخرین ضربات را بر پیکر استبداد وارد می کند. مجاهدین آزاد شده در پیامی، خطاب به کارگران، فداکاری های خود را تحت زعامت آیت الله خمینی اعلام می کنند.

ادامه دارد