وزیر برق عراق در مصاحبه اختصاصی با بی‌بی‌سی فارسی: اگر معافیتها تمدید نشود آمریکا شریکی مثل عراق را به خطر می‌اندازد
سال گذشته که برای مصاحبه با لوی خطیب وزیر برق عراق به ساختمان وزارت برق در بغداد رفته بودم آمریکا داشت بار تحریم‌های ایران را بخصوص در حوزه انرژی سنگین‌تر و سنگین‌تر می کرد.
هدف به صفر رساندن درآمد نفتی ایران بود اما واشنگتن گفته بود این محدودیتها شامل عراق که برای تامین بخشی از نیاز برقش به واردات گاز و برق ایران وابسته است، نخواهد شد هرچند به مرور برای این معافیتها محدوده زمانی گذاشت. ضرب الاجلی که بار اول ۱۲۰ روز اعلام شد و بار بعدی به ۹۰ روز کاهش پیدا کرد.
دیدار من با وزیر برق عراق هم همزمان با شروع معافیت ۹۰ روزه بود. وقتی از آقای خطیب درباره احتمال تمدید نشدن معافیتها پرسیدم لبخندی حاکی از اعتماد و آسودگی زد و گفت که مطمئن است درک مشترکی بین طرفین یعنی ایران و آمریکا وجود دارد که عراق فعلا چاره‌ای جز وارد کردن برق و گاز از ایران ندارد و این روند حداقل برای سه-چهار سال ادامه پیدا خواهد کرد.
جالب آنکه همان روز درست همزمان با رسیدن ما به محل مصاحبه، هیاتی ایرانی در حال ترک ساختمان وزارتخانه بودند. تا به این موضوع اشاره کردم آقای خطیب از این گفت که او قبل این هم میزبان هیاتی آمریکایی و اردنی بوده و همه مهمانانش هم شرایط عراق را خوب می‌فهمند و قرار نیست این کشور را سر بحث انرژی تحت فشار بگذارند.
اما در مصاحبه اخیرم که چند روز پیش از طریق اسکایپ انجام شد، نه در لحن وزیر برق عراق آن امیدواری و اطمینان وجود داشت و نه در جواب‌های او. آمریکا در دو ماه اخیر مدت زمان معافیت‌های عراق برای واردات انرژی از ایران را به دوره‌های یک ماهه کاهش داده و آخرین تمدید ۲۶ ماه می یعنی حدود سه هفته دیگر به پایان خواهد رسید.
آقای خطیب کوتاه‌تر شدن این معافیتها را اقدامی "تهدیدآمیز" می خواند و می گوید: "این انتظار از عراق بسیار بی مورد است. ما خیلی واضح به مقامات آمریکایی گفتیم که در درجه اول ما نمی‌خواهیم در کشمکش میان تهران و واشنگتن طرف بگیریم و دوم اینکه ما برای بازسازی زیرساخت‌های برق و انرژی عراق وقت لازم داریم. اینکه بخواهند هی ۱۲۰ روز، ۹۰ روز یا ۳۰ روز بدهند هیچ کمکی نمی‌کند و قرار نیست معجره‌ای هم رخ دهد."
کرونا سنگ جدید در راه عراقعراق برای تامین تقریبا بیست و پنج درصد برقش نیازمند ایران است و به همین دلیل، هم باید گاز کافی جهت تولید ۲۸۰۰ تا ۳۰۰۰ مگا وات در نیروگاه‌هایش از ایران وارد کند و هم حدود ۱۲۰۰ مگا وات برق مستقیم از این کشور بخرد. به گفته آقای خطیب با اینکه عراق گام‌هایی را برای کمتر کردن وابستگی‌اش به واردات انرژی از ایران برداشته هنوز تا خودکفایی در تولید برق و استخراج گاز به اندازه کافی برای سوخت نیروگاه‌هایش راه طولانی در پیش دارد.
طی سال‌ها آشوب و ناآرامی بخصوص پس از نبرد با داعش، بخش قابل توجهی از زیرساخت‌های عراق ویران و غیرقابل استفاده شده‌اند. اگر از شهرها و مناطقی که تا سه سال پیش در دست داعش بودند عبور کنید، حتما دکل‌های غول‌پیکر واژگون برق را خواهید دید که کنار جاده‌ها دراز به دراز افتاده‌اند. در این جنگ حدود ۲۰ درصد سیستم انتقال و توزیع برق و دست کم ۲۵ درصد نیروگاه‌های برق و پالایشگاه‌ها از بین رفته و برای از نو ساختن و ترمیم‌شان آنطور که وزیر برق عراق می‌گوید دست کم سه تا چهار سال زمان لازم است آن هم اگر همه شرایط مهیا باشد و مسیر با مشکلات غیر مترقبه ناهموار نشود.
اما راه پر از سنگلاخ است و سختی‌ها فراوان. "از پاییز گذشته دولت با تظاهرات گسترده مواجه شد و به ناچار استعفا کرد. از آن زمان ما با اختیارات محدود کار می‌کنیم . به دنبالش هم قیمت نفت بخاطر کرونا سقوط کرد و متاسفانه همه این‌ها روند پیشرفت ما در این پروژه‌ها را متوقف کرد."
- تمدید مجدد معافیت عراق از تحریم های ایران
- سفر روحانی به عراق شروع فصل جدید در روابط ایران و عراق؟
درآمد نفت برای بودجه عراق حیاتی است و با سقوط قیمت آن در بازارهای جهانی حالا اقتصاد این کشور با خطر فروپاشی مواجه است. این در حالی است که عراق برای بی‌نیازی از گاز و برق ایران باید بتواند دست کم ده میلیارد متر مکعب گاز روزانه به نیروگاه‌های خود پمپاژ کند و برای اجرای پروژه‌هایی که بتواند پاسخگوی این میزان حجم گاز باشد دست کم سرمایه‌گذاری حدود ده میلیارد دلار احتیاج خواهد داشت. فراهم کردن این بودجه در شرایطی که کفگیر در خزانه این کشور به ته دیگ دارد می‌خورد، آسان نخواهد بود. از طرفی به گفته آقای خطیب، محدودیت‌های ناشی از کرونا سبب شده حمل و نقل محموله‌هایی که برای بعضی پروژه‌های در دست اجرا در این راستا لازم بوده، سر موقع نرسند و کار بخوابد.
بازی‌های سیاسی و عراق مانده میان آمریکا و ایرانبا همه این‌ها به نظر واشنگتن چندان گوشش به توضیحات مقامات عراقی بدهکار نیست و در صدد است فشار را بر عراق برای متوقف کردن خرید برق و گاز از ایران دو چندان کند. یک دیپلمات غربی که به شرط پنهان ماندن نامش با بی‌بی‌سی فارسی صحبت کرد می‌گوید علت اصلی این فشارها در دلخوری واشنگتن از بغداد نهفته است چرا که از نظر بعضی مقامات آمریکایی "عراق آنطور که باید در اجرای پروژه‌ها تعهد نشان نداده و همچنین کار چندانی برای حفظ منافع آمریکا به عنوان شریک استراتژیک بین المللی‌اش در جنگ با داعش نکرده."
اشاره او به حملات موشکی و خمپاره‌هایی بود که در چند ماه اخیر پایگاه‌های آمریکایی و سفارت آمریکا در بغداد را هدف قرار دادند. حملاتی که بعد از کشته شدن قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه و ابو‌مهدی مهندس فرمانده حشد شعبی در حمله پهپادی آمریکا در خروجی فرودگاه بغداد، تناوب بیشتری پیدا کرد. دو نیروی آمریکایی و یک عضو بریتانیایی ائتلاف ضد داعش در یکی از این حمله‌ها به پایگاه تاجی کشته شدند و چند سرباز هم زخمی.
به گفته این دیپلمات شواهدی هست که نشان می‌دهد برخی از نیروهای امنیتی عراق یا با حمله کننده‌ها همکاری کرده‌اند و یا حداقل بر تحرکات عاملان حمله چشم بسته‌اند. آمریکا نیروهای تحت حمایت و هوادار ایران را عامل این حمله‌ها می‌داند و جتها و پهپادهای آمریکایی چند بار در واکنش به خمپاره باران پایگاه‌ها، مقر بعضی از این نیروها بخصوص کتائب حزب الله را بمباران کردند.
او می‌گوید: "با کمتر کردن دوره معافیتها واشنگتن به نوعی می‌خواهد گوشزد کند که صبرش تمام شده و اگر دولت عراق برای جلوگیری از لطمه دیدن منافع آمریکا از یک طرف و فاصله گرفتن از ایران و کم کردن نفوذش در این کشور کاری نکند، با هزینه‌هایی مواجه خواهد شد."
این حملات گاه و بیگاه مانعی در راه شرکت‌های آمریکایی برای فعالیت و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های نفت و گاز و برق عراق هم بوده و بارها باعث متوقف شدن کار بعضی از این شرکت‌ها از جمله اکسون موبیل شده. با افزایش حملات خیلی از شرکت‌های اروپایی و آمریکایی کارکنان‌شان را به ناچار چندین بار از عراق خارج و دوباره سر کار برگرداندند. چیزی که به گفته این دیپلمات چوب لای چرخ طرح‌های وزیر انرژی آمریکا برای جایگزین کردن شرکت‌های آمریکایی در عراق و محدود کردن پیمانکاران ایرانی در انجام پروژه‌ها در این حوزه بخصوص در صنعت برق گذاشته است و واشنگتن را مصمم‌تر در اعمال فشار بیشتر بر دولت عراق.
اما بعضی کارشناسان حوزه انرژی هشدار می‌دهند که این فشارها بر بغداد از سوی آمریکا نه تنها کمکی به ادامه پروژه‌های عراق برای پایان دادن نیازش به ایران در این حوزه نمی‌کند که ممکن است نتیجه عکس دهد.
یسار مالکی، مدیرعامل انستیتوی انرژی عراق به این اشاره می‌کند که معافیت‌های ۱۲۰ روزه در ابتدا باعث تشویق و ترغیب عراق برای سریع‌تر کردن اجرای طرح‌هایی در حوزه برق و گاز با سرمایه‌گذاری شرکت‌های اروپایی و آمریکایی شد اما معافیت‌های یک ماهه که در یک چشم بهم زدن تمام می‌شوند "سیاستی ناشی از کوتاه‌نگری است که فقط باعث دستپاچه شدن عراق و دور شدن بیشتر این کشور از آمریکا و نزدیک شدنش به ایران می‌شود بخصوص که ایران هم می‌تواند از این فرصت استفاده کند و با قبول قیمت کمتر و حتی صبوری در برابر پرداخت نشدن به موقع پول صادرات برق و گازش در نقش ناجی وارد شود."
''بهترین گزینه، فعلا ایران''مساله دیگر اما این است که بیشتر نیروگاه‌های عراق نیروگاه گازی هستند و با اینکه این کشور ذخایر گاز دارد، طرح‌های لازم برای استخراج آن هم با همان مشکلات پروژه های دیگر دست به گریبان است هرچند بعضی از آنها مثل نیروگاه سماوه به ثمر رسیده‌اند که می‌تواند در صورت فعالیت کامل ۷۵۰ مگا وات از نیاز برق عراق را تامین کنند. این نیروگاه سال‌ها بخاطر آسیبی که در جنگ دیده بود غیر فعال بود و با سرمایه‌گذاری شرکت آمریکایی جنرال الکتریک و پیمانکار ترکیه‌ای انکا دو هفته پیش بلاخره با پمپاژ گاز به نیروگاه روشن شد.
هم زمان با اجرای آهسته این طرح‌ها مصرف برق در عراق هم در حال بالا رفتن است و آنطور که آقای خطیب می‌گوید این کشور همچنان به خرید از کشورهای همسایه محتاج خواهد بود. برای خرید هم بغداد از بیم بیشتر شدن فشار آمریکا و تمدید نشدن معافیتها در پی پیدا کردن و بررسی گزینه‌های جایگزین ایران است اما برای همین هم باز یک ماه و دو ماه کفایت نمی‌کند. "جایگزین‌هایی وجود دارد اما مساله فرصتی است که لازم دارید و پیشنهادهایی که بتواند از نظر قیمت و حجم واردات با آنچه در حال حاضر با ایران داریم رقابت کند. متاسفانه در مورد گاز فعلا فقط می‌توانیم از پس خرید گاز ایران بربیاییم چون از طریق لوله کشی می‌آید."
به گفته آقای خطیب عراق با اردن هم برای واردات برق قرارداد بسته اما اجرای این پروژه هم دست کم ۲۴ ماه وقت می برد. قراردادی دیگر با ترکیه در حال نهایی شدن است که آنهم ظاهرا حداقل به شش ماه زمان نیاز دارد. "از نظر جغرافیایی عملی کردن این پروژه‌ها آسان نیست و باید زیرساخت‌ها ترمیم شوند. ما حتی اگر بخواهیم از عربستان برق بخیریم هجده ماه برای اجرایش وقت می‌خواهیم اما عراق همین الان برق لازم دارد و ما نمی‌توانیم هجده ماه یا دو سال منتظر بمانیم تا جایگزین پیدا کنیم. بهترین گزینه در حال حاضر چیزی است که از ایران می‌گیریم."
عراقی‌ها سالیان سال است که با خاموشی‌های مکرر سر می‌کنند و در خیلی از مناطق بیشتر ساعات روز وابسته به ژنراتورهایی هستند که هر کسی از توان تهیه سوختش بر نمی‌آید. شرایطی که یکی از دلایل نارضایتی عراقی‌ها بوده و حتی گاه جرقه تظاهرات در این کشور را زده است. مثل تابستان داغ دو سال پیش که قطع صادرات برق ایران به خاطر آنچه مقامات ایران بالا رفتن مصرف داخلی عنوان کردند، بصره و بعضی شهرهای اطرافش را در خاموشی طولانی فرو برد و آتش اعتراض‌ها در این شهر را روشن کرد. شعله‌های این خشم دامن کنسولگری ایران را هم گرفت و ساختمان آن از سوی عده‌ای به آتش کشیده شد.
آقای خطیب محروم کردن عراق از بیست و پنج درصد برق مصرفی در صورت تمدید نشدن معافیتها را خطری جدی برای امنیت این کشور می‌داند و از تکرار حوادثی مشابه حوادث بصره ابراز نگرانی می‌کند آن هم زمانی که هنوز اعتراضاتی که از پاییز گذشته شروع شد بطور کامل فروکش نکرده است.
به گفته او، "عراق واقعا نمی‌تواند بحران و ناامنی دیگری را طاقت بیاورد. امنیت عراق برای امنیت منطقه مهم است. ما با تروریسم جنگیدیم و آخرین چیزی که لازم داریم این است که شرکای استراتژیک ما بخاطر مسائل سیاسی که ما نمی‌خواهیم بخشی از آن باشیم، مقابل ما بایستند و عراق را تهدید کنند و در فشار بگذارند."
در دو هفته گذشته حمله به چندین شبکه برق فشار قوی در نقاط مرکزی و مرزی عراق انتقال برق را به بعضی نواحی این کشور مختل کرده. در یکی از این حمله‌ها در چهارصد کیلومتری بغداد دو دکل برق فشار قوی از کار افتادند که انتقال ۱۵۰۰ مگا وات برق را متوقف کرد. در حمله‌ای دیگر سه دکل انتقال برق از کرمانشاه ایران به استان دیاله در طرف عراقی در اثر بمب‌گذاری به گفته منابع محلی منفجر شدند. تاکنون هیچ گروهی مسئولیت این حمله ها که مشخصا شبکه انتقال برق را نشانه رفته‌اند به عهده نگرفته اما با توجه به بیشتر شدن فعالیت بازمانده‌های داعش در این مناطق در روزهای اخیر فعلا این گروه مظنون اصلی است اما گمانه‌زنی‌هایی هم درباره گروه‌های "خرابکار مسلح" دیگر مطرح است.
بعضی رسانه‌های عراقی از احتمال دست داشتن گروه‌های نزدیک به ایران برای "محتاج‌تر کردن عراق" به برق ایران صحبت کردند و بعضی دیگر انگشت اتهام را به سوی "معترضان هوادار آمریکا" نشانه رفتند. وقتی از آقای خطیب جویای عاملان احتمالی این حملات می‌شوم می‌گوید: "تروریست‌ها عاملند. فارغ از هویت‌شان. اما در حال حاضر ظن اصلی بر داعش است."
در این مدت بحث‌هایی هم در شبکه‌های اجتماعی درباره "تلاش ایران برای تحت فشار گذاشتن عراق جهت خرید برق" مطرح بوده اما آقای خطیب آنها را بی اساس می‌خواند و تکذیب می‌کند: "ما تا حالا فشاری از طرف ایران ندیدیم که بگویند حتما از ما برق بخرید. اتفاقا زمستان گذشته آنها به برق و گاز خودشان نیاز داشتند و ما داشتیم دچار مشکل می‌شدیم که البته خوشبختانه مساله حل شد. در واقع این ماییم که فعلا احتیاج داریم."
او می‌گوید انتظار نداشته وقتی همه دنیا از جمله آمریکا و ایران با کرونا دست و پنجه نرم می‌کنند، واشنگتن بغداد را در چنین فشاری بگذارد و ابراز امیدواری می‌کند که به دولت جدید عراق فرصت کافی برای اجرای طرح‌ها و پروژه‌های گاز و برق داده شود.
از او می‌پرسم اگر معافیتها تمدید نشود چه خواهد شد: "این سوالیست که ما حتی نمی‌خواهیم به آن فکر کنیم. اما اگر چنین شود آمریکا شریکی مثل عراق را واقعا به خطر خواهد انداخت."
منبع خبر: بی بی سی فارسی 
اخبار مرتبط: وزیر برق عراق در مصاحبه اختصاصی با بی‌بی‌سی فارسی: اگر معافیتها تمدید نشود آمریکا شریکی مثل عراق را به خطر می‌اندازد
حق کپی © ۲۰۰۱-۲۰۲۴ - Sarkhat.com - درباره سرخط - آرشیو اخبار - جدول لیگ برتر ایران
