طراح مکانیسم ماشه شورای امنیت علیه ایران، لاوروف، وزیر خارجه روسیه بود

 طراح مکانیسم ماشه شورای امنیت علیه ایران، لاوروف، وزیر خارجه روسیه بود
«مایک پمپئو»، وزیر خارجه امریکا روز پنج‌شنبه ششم شهریور ۱۳۹۹ با انتشار یک توییت اعلام کرد که کلیه تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران از نیمه شب سی‌ام شهریور بر اساس «مکانیسم ماشه»، برمی‌گردند.

این توییت بار دیگر موضوع حق استفاده امریکا از این مکانیسم را داغ کرده است.

در روزهای گذشته، اغلب کشورهای عضو «شورای امنیت» اعلام کرده‌اند که چون ایالت متحده از توافق «برجام» خارج شده است، امکان فعال کردن مکانیسم ماشه علیه ایران را نخواهد داشت. اما امریکا آن را قبول ندارد.

طراح مکانیسم ماشه چه کسی بوده است و در این باره چه نظری دارد؟ این سوالی است که در این گزارش به آن پاسخ می‌دهیم.

***

مایک پمپئو، وزیر خارجه امریکا با انتشار تصویری از متن بند ۱۲ «قطع‌نامه ۲۲۳۱» شورای امنیت، گفته است با خودداری شورا از به رای گذاشتن پیش‌نویس قطع‌نامه‌ای در ادامه لغو تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران، تحریم‌های لغو شده شورای امنیت از نیمه شب سی‌ام شهریور به وقت «گرینویچ»، بر اساس مکانیسم ماشه دوباره باز خواهند گشت.

ایالات متحده فرایند اعمال مجدد همه تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه جمهوری اسلامی را با ارسال نامه‌ای در سی‌ام مرداد به اندونزی، رییس دوره‌ای شورای امنیت آغاز کرده است.

امریکا این اقدام را بر اساس قطع‌نامه ۲۲۳۱ انجام داده که این کشور را یکی از مشارکت کنندگان توافق هسته‌ای برجام می‌خواند و به مشارکت کنندگان اختیار داده است پس از طی مراحلی که باید همراه با حسن نیت باشد، در صورتی که معتقد به نقض گسترده توافق از سوی ایران باشند، همه قطع‌نامه‌های تحریمی سازمان ملل در شورای امنیت را با سازوکار بازگشت تحریم‌ها یا «اسنپ بک» و یا به تعبیر دیگر، مکانیسم ماشه، دوباره علیه جمهوری اسلامی ایران فعال کند.

اندونزی به عنوان رییس دوره‌ای شورای امنیت، در ماه آگوست اعلام کرد با مخالفت کشورهای عضو، دلیلی برای در دستور کار قرار گرفتن درخواست امریکا در شورا وجود ندارد.

اغلب کشورهای عضو شورای امنیت می‌گویند ایالات متحده با خروج از توافق برجام، امکان استفاده از مفاد این توافق برای احیای قطع‌نامه شورای امنیت را ندارد. اما امریکا با استناد به قطع‌نامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که برجام را تایید کرده است، می‌گوید مشارکت کننده در توافق هسته‌ای است و از این طریق در صدد اعمال مجدد قطع‌نامه‌های پیشین شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی است.

اسنپ بک یا بازگشت تحریم‌های ایران اینک به موضوع اختلافی با امریکا بدل شده است. چین و روسیه می‌گویند ایالات متحده چنین اختیاری ندارد و ایران آن را سوء استفاده از قطع‌نامه ۲۲۳۱ می‌خواند. طراح اسنپ بک یا بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران، «سرگئی لاورف»، وزیر خارجه روسیه است.

«وندی شرمن»، از مذاکره کنندگان ارشد اتمی امریکا در جریان توافق برجام، در کتاب خاطرات خود با عنوان «ترس یعنی شکست؛ درس‌هایی درباره شجاعت، قدرت و سرسختی» نوشته است که گنجاندن اسنپ بک یا بازگشت تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران یکی از آخرین بخش‌های مذاکرات و یکی از سخت‌ترین قسمت‌های آن بود که وزیر خارجه روسیه آن را حل کرد.

بر اساس نوشته شرمن، قرار بود اگر ایران توافق را نقض کند، تحریم‌های بین‌المللی علیه آن دوباره از سر گرفته شوند. اما کشورهای ۵+۱ مایل نبودند دوباره فرایند پر زحمت و دردسر تصویب یک قطع‌نامه تحریمی را در شورای امنیت طی کنند.

از طرف دیگر، روسیه نمی‌خواست سازوکار برگشت مجدد تحریم‌های شورای امنیت در خارج از شورا رقم بخورد و امکان استفاده از «حق وتو» را از دست بدهد: «در آخر، لاوروف برای رسیدن به راه حل بدیعی کمک کرد که مطابق آن، هر کدام از اعضای گروه ۵+۱ در صورتی که معتقد بود ایران توافق را نقض کرده است، می‌توانست درخواست رای‌گیری در شورای امنیت را بدهد. پیش‌نویس قطع‌نامه‌ای که به رای گذاشته می‌شد، به شکل تاییدی بود. به این معنا که متن آن درخواست ادامه لغو تحریم‌ها را مطرح می‌کرد. در این شرایط، هر کشوری می‌توانست از حق وتوی خود استفاده و به این ترتیب، تحریم‌های شورای امنیت را علیه ایران احیا کند. با این وضع، هم استفاده از حق وتو به جا می‌ماند و هم هر دولتی، از جمله امریکا می‌توانست به طور یک‌جانبه عمل کند و تحریم‌ها را برگرداند.»

به تعبیر وندی شرمن، در این وضعیت، تحریم‌های شورای امنیت نه لغو بلکه تعلیق می‌شدند.

قطع‌نامه‌های ۱۶۹۶، ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳، ۱۸۳۵ و قطع‌نامه شدیدالحن ۱۹۲۹ مجموعه قطع‌نامه‌هایی‌ هستند که شورای امنیت درباره برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی صادر و طی آن‌ها، تحریم‌هایی علیه ایران اعمال کرده اما اجرای آن‌ها پس از توافق برجام تاکنون، تعلیق بوده‌اند.

«جان کری»، وزیر خارجه وقت امریکا پس از توافق برجام، با حضور در «شورای روابط خارجی» ایالات متحده، سازوکار بازگشت تحریم‌های شورای امنیت را توضیح داد و گفت که هر زمان که ایران به تعهداتش عمل نکند، ایالات متحده می‌تواند تحریم‌های شورای امنیت را به تنهایی برگرداند.

مایک پمپئو، وزیر خارجه فعلی امریکا پس از طرح درخواست از شورای امنیت برای بازگشت تحریم‌های ایران، این بخش از گفته‌های جان کری را به عنوان سندی دال بر درستی اقدام دولت دونالد ترامپ در توییتر خود منتشر کرد.

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه که طراح بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه جمهوری اسلامی است، در نامه‌ای به شورای امنیت گفته امریکا از توافق خارج شده است و هیچ حقی برای استفاده از این سازوکار ندارد. نماینده دائم روسیه در سازمان ملل و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم همین اظهارات را به طور مدام تکرار می‌کنند. اما ایالات متحده با تفسیری که از مفاد قطع‌نامه ۲۲۳۱ شورای امنیت دارد، دیدگاه روسیه و دیدگاه‌های مشابه آن را رد می‌کند.

حال امریکا می‌گوید در صورت ادامه وضعیت فعلی در شورای امنیت، تحریم‌های تعلیق شده علیه جمهوری اسلامی از نیمه شب سی‌ام مرداد ۱۳۹۹ به وقت گرینویچ احیا خواهند شد.
ایران وایر/فرامرز داور

 
فیلمها و خبرهای بیشتر در کانال تلگرام پیک ایران