دولت روسیه در جایگاه متهم یک قتل سیاسی در برلین

تمایل رسانه‌ها به پوشش خبری محاکمه‌ای که چهارشنبه، هفتم اکتبر (۱۶ مهر) در دادگاه عالی برلین آغاز شد چنان شدید بود که روابط عمومی دادگاه به اجبار سالن اضافه‌ای برای خبرنگاران در نظر گرفت و بین متقاضیان قرعه‌کشی کرد. با این همه تمام کسانی که مایل بودند به طور مستقیم از این محاکمه گزارش تهیه کنند قادر به این کار نشدند.

مطابق کیفرخواست وادیم ک.، یک شهروند روس که در دادگاه عالی برلین محاکمه می‌شود، متهم است که در ماه اوت سال گذشته تنها با یک هدف وارد آلمان شد: قتل زلیم‌خان خانگوشویلی، شهروند گرجستان که فرماندهی یک گروه چچنی در دومین جنگ با نظامیان روسی را بر عهده داشت و به آلمان پناهنده شده بود.

این شهروند روس موفق شد ماموریت خود را انجام دهد اما نتوانست فرار کند؛ او همان روز در نزدیکی محل قتل، در پارک باغ‌وحش برلین دستگیر شد.

این محاکمه از این جهت بسیار مورد توجه رسانه‌ها قرار دارد که در جایگاه متهم، علاوه بر فردی که دادستانی دست داشتن او در قتل فرمانده سابق چچنی را محرز می‌داند، دولت روسیه نیز قرار دارد.

دادستان‌های آلمان اطمینان دارند وادیم ک. این قتل را با انگیزه شخصی انجام نداده بلکه از طرف دستگاه دولتی روسیه ماموریت داشته و به وسیله آنها پشتیبانی شده است. به عبارت دیگر این محاکمه می‌تواند پرده از بخشی از فعالیت‌های نیروهای امنیتی روسیه در خارج از کشور نیز بردارد.

شواهد دخالت روسیه در قتل؟

احتمالا بااهمیت‌ترین جنبه این محاکمه می‌تواند این باشد که در جریان آن مشخص خواهد شد ماموران و دستگاه قضائی آلمان چه شواهد و اسنادی برای اثبات دخالت روسیه در این ماجرا در اختیار دارند.

بر پایه آنچه ماموران تحقیق این پرونده به دست آورده‌اند وادیم ک. ۱۷ اوت ۲۰۱۹ از مسکو به پاریس سفر کرده و از آنجا به برلین رفته است. او اندکی پیش از ساعت  ۱۲ ظهر ۲۳ اوت قربانی را به ضرب گلوله از پا در می‌آورد و پس از آن با شلیک دو گلوله به سرش او را به قتل می‌رساند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

با شلیک این سه گلوله فصل تازه‌ای در روابط مسکو و برلین آغاز شد و تنش‌هایی میان دو کشور به وجود آورد که در سال‌های اخیر به این شدت کمتر سابقه داشته است.

زلیم‌خان خانگوشویلی در دومین جنگ چچن فرماندهی گروهی از شورشیان را بر عهده داشت که علیه نیروهای روسیه می‌جنگیدند و به همین دلیل علیه او حکم جلب صادر شده بود.

اتهام پوتین به مقتول

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، دسامبر سال گذشته مقتول پرونده قتل در برلین را "مردی بی‌رحم و خونخوار" خوانده بود.

خانگوشویلی پیشتر نیز از یک سوءقصد در تفلیس، پایتخت گرجستان جان سالم به در برده بود و پس از آن در سال ۲۰۱۶ از طریق اوکراین و لهستان گریخت و خود را به آلمان رساند.

او ظاهرا با وزارت کشور گرجستان همکاری می‌کرده و چنان که یکی از بستگانش پس از به قتل رسیدن او به دویچه‌وله گفته از طریق واتساپ پیام‌های تهدید‌آمیز دریافت کرده است.

متهم به قتل فرمانده سابق چچنی از روز دستگیری تا کنون سکوت کرده است. شواهد موجود در پرونده حکایت از آن دارد که او در تدارک اجرای ماموریت خود از حمایت نیروهای امنیتی روسیه برخوردار بوده است.

زلیم‌خان خانگوشویلی فرماندهی یک گروه چچنی در دومین جنگ با نظامیان روسی را بر عهده داشت و به آلمان پناهنده شده بود

گذرنامه‌ای که برای متهم صادر شده، تقاضای ویزا و دیگر مراحل سفر از مسکو به پاریس و برلین نشان می‌دهد که به طور حرفهای تلاش شده ردپایی از متهم برجا نماند.

قتل شهروند چچنی در برلین، از همان روزهای نخست به عنوان "ماجرای اسکریپال دوم" تلقی شد. سرگئی اسکریپال، مامور امنیتی سابق روسیه ماه مارس ۲۰۱۸ همراه دخترش در بریتانیا هدف یک سوءقصد با مواد سمی قرار گرفت.

سوءقصد به جان اسکریپال و دخترش به مسکو نسبت داده می‌شود. این ماجرا جنجال فراوانی به پا کرد و در پی آن ده‌ها دیپلمات روس از کشورهای مختلف اتحادیه اروپا اخراج شدند.

در قیاس با مورد اسکریپال، تا کنون واکنش آلمان به قتل خانگوشویلی زیاد شدید نبوده است. دولت فدرال آلمان دسامبر ۲۰۱۹ دو دیپلمات روس را از برلین اخراج کرد. دلیل این کار عدم همکاری کافی مسکو در پرونده قتل فرمانده سابق چچنی عنوان شده و دیپلمات‌های اخراج شده به ارتباط مستقیم با این قتل متهم نشده‌اند.

لطمه به روابط برلین - مسکو

کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز، برخلاف دو سال پیش، اقدام هماهنگی علیه دیپلمات‌های روس انجام نداده‌اند. در عین حال هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان ۱۱ اوت ۲۰۲۰ پس از سفر به مسکو تاکید کرد که قتل در پارک باغ‌وحش برلین موضوعی است که به روابط دو کشور لطمه وارد می‌کند.

به گفته هایکو ماس، نهادهای آلمانی ۱۷ بار خواستار دریافت اطلاعاتی از مسکو شده‌اند که می‌توانسته به تحقیقات درباره این پرونده کمک کند اما به نیمی از این درخواست‌ها پاسخی داده نشده است.

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در واکنش به انتقادهای برلین، مانند برخی موارد مشابه، مدعی شد آلمان تا کنون سند مشخصی درباره قتل زلیم‌خان خانگوشویلی ارائه نکرده است.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

روابط آلمان و روسیه در هفته‌های اخیر بر سر پرونده آلکسی ناوالنی، منتقد سرشناس ولادیمیر پوتین نیز به تنش کشیده شد. ناوالنی ۲۰ اوت در یک پرواز داخلی در روسیه از حال رفت و اندکی بعد برای ادامه مداوا به بیمارستان شریته برلین منتقل شد.

چند آزمایشگاه تخصصی اروپایی تأیید کردند که این فعال سیاسی روس با یک ماده سمی از گروه نووی‌چوک مسموم شده که در دوران شوروی سابق تولید شده است. ناوالنی که به تازگی از بیمارستان مرخص شده پوتین را آمر مسمومیت خود معرفی می‌کند.

دادگاه رسیدگی به پرونده قتل خانگوشویلی ابعاد دخالت احتمالی روسیه در این سوءقصد را روشن خواهد کرد. این دادگاه در ۲۵ جلسه به پرونده رسیدگی می‌کند و انتظار می‌رود حکم نهایی آن اواخر ماه ژانویه صادر شود.