انقلاب بهمن و مسیرهایی که پیموده نشد، بخش یک: بختیار - بازرگان، محمود دلخواسته - Gooya News

"وقتی درانقلاب بهمن می‌نگریم، متوجه می شویم که نقض اهداف دموکراتیک و استقلال طلبانه انقلاب از طرف آقای خمینی و حزب جمهوری و اقمارش و در نتیجه باز سازی استبداد از سه طریق انجام شد: دموکراسی زدایی 2. مشروعیت زدایی 3. نظامی سازی - militarisation انقلاب.

آموزش مهم‌تر این‌که بازسازی استبداد امری محتوم نیست و می‌توان بدان پایان داد. به بیان دیگر انقلاب نه فقط یک واقعه که یک جریان است و پروسه و پیگیری آن می تواند انقلاب را بسمت هدفهایش بازگرداند."

کارل لیدن و کارل اشمیت، از متخصصان معروف انقلاب، در رابطه با وقوع و سرنوشتی که انقلابها بدان دچار می شوند، سخن معروفی دارند:

"نه در هنگامه پیدایش اصل انقلاب و نه در جریان تکوین آن هیچ چیزی قطعی نیست؛ از این رو ناتوانی در درک و فهم فرایندی که به انقلاب ختم شده است موجب می شود چشم تحلیلگر فقط به نتایج مستقیم انقلاب خیره بماند و نسبت به آن مسیرهایی که می شد پیموده شود ولی نشد، یا امکاناتی که در حین انقلاب موجود بود ولی ظهور نیافتند، بسته باقی می‌ماند."(1)

اصولا، هر نوع نگاهی که به امور واقع شده و جریانات و تحولات اجتماعی نگاهی جبری و دترمینیستی داشته باشد، و آنچه را واقع شده است همان بپندارد که باید واقع می شد، هم خود را گرفتار تقدیر کرده است و هم مانع عمل «عقل آزاد» و بکار گیری آن به عنوان «عقل نقاد» شده است. اینگونه، «عقل آزاد» خود را در تله توجیه گری انداخته و موجب از خود بیگانه شدن آن در «عقل توجیه گر» شده است.