پیدا و پنهان "دوستی واقعی" اسرائیل و جمهوری آذربایجان

با آغاز دوره تازه درگیری‌های نظامی در منطقه کوهستانی قره‌باغ پرواز هواپیماهای ترابری میان اسرائیل و جمهوری آذربایجان افزایش یافته است.

روزنامه "زوددویچه" دووشنبه دوم نوامبر (۱۲ آبان) به بررسی روابط دو کشور پرداخته و به نقل از گزارش‌های رسانه‌ای محموله این هواپیماها را جنگ‌افزارهای ساخت اسرائیل عنوان می‌کند. بنا بر این گزارش نزدیکی آذربایجان به اسرائیل می‌تواند برای این کشور در جنگ با ارمنستان در قفقاز جنوبی یک امتیاز تعیین‌کننده باشد.

دولت اسرائیل به طور معمول درباره صادرات جنگ‌افزار زیاد و به صراحت صحبت نمی‌کند، اما از سالیان پیش آشکار شده که اسرائیل از مهم‌ترین تامین‌کنندگان تسلیحات جمهوری آذربایجان است.

"دوستی واقعی" میان اسرائیل و کشوری با اکثریت شیعه

در نگاه اول روابط تنگاتنگ و همکاری‌های نزدیک و راهبردی میان اسرائیل با کشوری که اکثریت شهروندان آن مسلمان و شیعه هستند اندکی حیرت‌آور به نظر می‌رسد ولی ریشه‌های این نزدیکی را باید در دوران استقلال جمهوری آذربایجان پس از فروپاشی شوروی سابق دید.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل ۱۸ اکتبر، در بحبوحه جنگ قره‌باغ در پیام شادباشی به رهبران باکو سالروز استقلال جمهوری آذربایجان را "از صمیم قلب" تبریک گفت.

به گزارش خبرگزاری آذربایجانی "توران"، نتانیاهو در پیام تبریک خود تاکید کرد که اسرائیل افتخار می‌کند یکی از نخستین کشورهایی بوده که استقلال آذربایجان را به رسمیت شناخته و از آن زمان یک "دوستی واقعی" میان مردم دو کشور شکل گرفته است.

نفت در برابر جنگ‌افزار

دو طرف تا کنون از این "دوستی" به خوبی بهره برده‌اند. اسرائیل چهل درصد نفت خام مورد نیاز خود را از آذربایجان تامین می‌کند. این نفت از طریق خط ‌لوله از باکو به بندر سیهان ترکیه در کنار دریای مدیترانه و از آنجا به اسرائیل منتقل می‌شود. در مقابل آذربایجان بخش مهمی از نیاز تسلیحاتی خود را از اسرائیل تامین می‌کند.

موسسه تحقیقات بین‌المللی صلح استکهلم (Sipri) برآورد می‌کند که ۶۰ درصد جنگ‌افزار وارداتی جمهوری آذربایجان از اسرائیل خریده می‌شود.

رئیس جمهوری آذربایجان، الهام علی‌اف در جریان بازدید نتانیاهو از باکو در سال ۲۰۱۶ به ابعاد عظیم این تجارت اشاره کرده و گفته بود که دو کشور برای خرید جنگ‌افزار به مبلغ پنج میلیارد دلار توافق کرده‌اند.

بنابر گزارش‌ها صادرات جنگ‌افزار اسرائیل به آذربایجان از جمله شامل موشک، سیستم رادار، مهمات و به خصوص پهپاد می‌شود که در برتری نظامی این کشور در جنگ با ارمنستان نقشی کلیدی دارند.

نگرانی‌های ایران از تحولات قره‌باغ

در درگیری‌های چند هفته اخیر ارتش آذربایجان و متحدانش بر بخشی از جنوب قره‌باغ تسلط یافته‌اند و به مرزهای شمالی ایران بسیار نزدیک شده‌اند.

گفته می‌شود ترکیه شماری از شبه‌نظامیان مخالف حکومت بشار اسد را از استان ادلب در شمال شرق سوریه که تحت کنترل ارتش این کشور است به جبهه‌های نبرد با ارمنستان اعزام کرده است. جمهوری اسلامی این نیروها را "تروریست‌های تکفیری و بقایای داعش" می‌خواند.

صحنه‌ای از ویرانی‌های جنگ در منطقه کوهستانی قره‌باغ

محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران روز گذشته "انتقال و حضور تروریست‌های تکفیری" در قره‌باغ را تائید کرد و ضمن اشاره به "احتمال حضور صهیونیست‌ها در این منطقه" به ارمنستان و آذربایجان و همچنین روسیه و ترکیه به عنوان حامیان آنها هشدار داد که جمهوری اسلامی حضور این نیروها در نزدیکی مرزهای خود را تحمل نخواهد کرد.

"روددویچه" به نقل از پایگاه خبری اسرائیلی "والا" و از قول یک مشاور دولت باکو می‌نویسد در درگیری‌های اخیر قره‌باغ استفاده از پهپادهای اسرائیل در کنار هواپیماهای بدون سرنشین ترکیه "بسیار تاثیرگذار" بوده است.

پهپادهای اسرائیلی در نبرد قره‌باغ

او تائید کرده که نظامیان آذربایجان در نبردهای اخیر از یک پهپاد انتحاری ساخت شرکت هوافضای اسرائیل موسوم به "هارپی" که دارای یک کلاهک انفجاری و سامانه راداریاب است استفاده کرده است. اسرائیل از نزدیک به نیم قرن پیش تولید هواپیماهای بدون سرنشین را آغاز کرده و یکی از کشورهای بسیار پیشرفته جهان در این عرصه به شمار می‌رود.

در نبردهای منطقه قره‌باغ ظاهرا از جنگ‌افزارهای دیگر ساخت اسرائیل نیز استفاده می‌شود. سازمان عفو بین‌الملل ابتدای ماه اکتبر و پس از حمله هوایی به یکی از شهرهای قره‌باغ نسبت به استفاده از بمب خوشه‌ای هشدار و احتمال داد این بمب‌ها ساخت اسرائیل باشند.

به نوشته روزنامه آلمانی زبان "زوددویچه"، جمهوری آذربایجان علاوه بر روابط نزدیک تجاری و سیاسی به لحاظ جغرافیایی هم برای اسرائیل جاذبه زیادی دارد زیرا به خاطر مرزهای مشترک با ایران همکاری‌های امنیتی با باکو از اهمیت زیادی برخوردار است.

ظاهرا اسرائیل اندکی پس از استقلال آذربایجان برای راه‌اندازی یک سامانه جاسوسی علیه جمهوری اسلامی با این کشور کمک کرده و طبیعی است که خود نیز از این سامانه استفاده کند.

"زوددویچه" می‌گوید ماموران سازمان اطلاعات و عملیات ویژه اسرائیل (موساد) از مرزهای جمهوری آذربایجان برای رخنه به ایران و عملیات مختلف، از جمله جلب همکاری افرادی از شهروندان آذری استفاده می‌کند.

گمان می‌رود انبوهی از اسناد فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی که ماموران اسرائیلی دو سال پیش از نزدیکی تهران سرقت کردند، از طریق مرزهای زمینی به جمهوری آذربایجان و از آنجا به تل‌آویو منتقل شده‌اند.

در زمان بازدید نتانیاهو از باکو در سال ۲۰۱۶ گزارش‌های تائید نشده‌ای منتشر شد مبنی بر این که دو کشور توافق کرده‌اند که در صورت بروز درگیری نظامی با ایران، جنگنده‌های اسرائیلی مجاز به استفاده از فرودگاه‌های جمهوری آذربایجان باشند.

الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان، گفته است که رابطه کشورش با اسرائیل مثل کوه یخی می‌ماند که تنها ده درصد آن از آب بیرون است و ۹۰ درصدش نامریی است.

مشکلات اسرائیل در نزدیکی با آذربایجان

در عین حال روابط تنگاتنگ اسرائیل با جمهوری آذربایجان گاهی گرفتاری‌های دیپلماتیک خاص خود را دارد که می‌تواند یکی از علت‌های عدم موضع‌گیری رسمی و صریح دولت نتانیاهو در مورد مناقشه قره‌باغ باشد.

رئیس جمهوری ترکیه، رجب طیب اردوغان که بارها بر پشتیبانی همه جانبه از جمهوری آذربایجان تاکید کرده، در عین حال از حامیان مهم اسلام‌گرایان افراطی گروه حماس محسوب می‌شود که کنترل باریکه غزه را در اختیار دارد.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

افزون بر این ادامه صدور جنگ‌افزار به جمهوری آذربایجان بر روابط سیاسی اسرائیل و ارمنستان نیز که تازه رو به بهبود گذاشته بود تاثیر منفی می‌گذارد.

ارمنستان که به نشانه بهبود مناسبات با اسرائیل در ماه سپتامبر سفیری به تل‌آویو فرستاده بود ماه اکتبر او را فراخواند. رئیس جمهوری اسرائیل، رووین ریولین در پی این اقدام در یک گفت‌وگوی تلفنی با همتای ارمنی خود، آرمن سرکیسیان ضمن ابراز تاسف تاکید کرده بود که رابطه تل‌آویو با باکو علیه هیچ کشوری نیست.

رئیس جمهوری ارمنستان ماه گذشته از شماری از رهبران کشورهای عربی، از حمله عبدالفتاح سیسی، همتای مصری خود و عبدالله دوم، پادشاه اردن خواست در مناقشه قره‌باغ دخالت و برای جلوگیری از کشته شدن غیرنظامیان و یافتن یک راه‌حل مسالمت‌آمیز برای حل بحران کمک کنند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  منطقه ناگورنو قره‌باغ

  بر اساس حقوق بین‌الملل منطقه قره‌باغ متعلق به جمهوری آذربایجان است. اما ارمنی‌ها بر این باورند که در دوران استالین این منطقه ارمنی‌نشین به"ناحق" به آذربایجان داده شده است. پس از ‌نخستین جنگ در سال ۱۹۹۰ و به‌رغم آتش‌بس در سال ۱۹۹۴، درگیری‌های پراکنده میان ارتش آذربایجان و نیروهای نظامی و شبه‌نظامی ارمنی در نواحی مرزی به دفعات رخ داده است.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  مذاکرات بی‌نتیجه

  الهام علی‌اف (راست) رئیس جمهور آذربایجان و نیکولا پاشینیان (چپ) رئیس جمهور ارمنستان در کنفرانس امنیتی مونیخ در سال ۲۰۲۰

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  درگیری نظامی میان آذربایجان و ارمنستان

  سربازان آذربایجان در منطقه مرزی قره‌باغ با خمپاره مواضع ارتش ارمنستان را هدف قرارداده‌اند. تا کنون ده‌ها نفر کشته و مجروح شده‌اند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  هر دو سو بر طبل جنگ می‌کوبند

  ارمنستان با اعلام وضعیت جنگی دست به سربازگیری زده و نیروهای ذخیره خود را فعال کرده است. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد از روسای جمهوری دو کشور متخاصم خواسته که هر چه زودتر به درگیرهای نظامی پایان دهند. راه‌حل سازمان ملل برپایی مذاکرات صلح و اعزام ناظران سازمان امنیت و همکاری اروپا به منطقه است. اتحادیه اروپا نیز خواهان برقرار آتش‌بس فوری شده است.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  افزایش احساسات ملی‌گرایی

  تجمع مردم در باکو؛ بسیاری در آذربایجان خواهان الحاق قره‌باغ به این کشور هستند و حضور نیروهای ارمنی در این منطقه را "اشغال" بخشی از سرزمین خود می‌دانند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  توپخانه آذربایجان

  به گفته ناظران بین‌المللی با توجه وضعیت موجود در منطقه و منافع متفاوت و بعضاً متناقض کشورهای درگیر، در این مناقشه طرفی به پیروزی نظامی دست‌ نخواهد یافت و تنها باید در پی راه‌حلی سیاسی بود.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  جنگی ریشه‌دار

  آمریکا و اتحادیه اروپا کشورهای ثالث را از مداخله مستقیم در این نزاع برحذر داشته‌اند. اما ترکیه در سال‌های گذشته دست به تجهیز ارتش آذربایجان زده است و نیروهای ارتش روسیه نیز در ارمنستان پایگاه دارند. روسیه حدود ۳۵۰۰ سرباز در منطقه گیومری و ایروان مستقر کرده است. نیروهای روسیه در ارمنستان مجهز به واحدهای تانک، پدافند موشکی و ده‌ها هواپیمای جنگی هستند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  انهدام تانک آذربایجان

  وزارت دفاع ارمنستان با انتشار شماری عکس و ویدئو مدعی شد که برخی از تانک‌ها و خودروهای زرهی آذربایجان را منهدم کرده است.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  خسارت مالی و جانی

  اولینا هوهانیشیان، ۷۰ ساله، در دهکده‌ای در منطقه قره‌باغ زندگی می‌کند. به گفته او جنگ برای ساکنان این منطقه جز ویرانی چیزی در پی ندارد. جمعیت منطقه قره‌باغ حدود ۱۴۵ هزار نفر است که اکثراً ارمنی هستند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  فرار از مناطق جنگی

  نزاع بر سر منطقه قره‌باغ ۳۰ سال است که ادامه دارد. آتش‌بس میان دو کشور در سال ۱۹۹۴ این امید را بوجود آورد که راه‌حلی سیاسی یافته شود، اما درگیری‌های پراکنده در سال‌های گذشته نشان داد که هیچ‌یک از طرفین در پی حل بحران نیستند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  سربازگیری

  هر دو کشور پس از آغاز نبردها دست به سربازگیری زده‌اند. ارمنستان که دارای ارتش کوچک‌تری در مقایسه با آذربایجان است، از مردان خواسته است که داوطلبانه به ارتش این کشور بپیوندند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  نبرد در مناطق مرزی

  آذربایجان بارها گفته است که صلح دائمی در گرو بازگرداندن منطقه قره‌باغ به آذربایجان و پایان "اشغال" این منطقه توسط ارمنستان است. جنگ میان دو کشور در سال ۱۹۹۰ حدود ۳۰ هزار کشته بر جا گذاشت. در آن زمان نیز روسیه از ارمنستان طرفداری کرد. مذاکرات سرانجام در سال ۱۹۹۴ با توافقی بر سر آتش‌بس به پایان رسید، اما تنش‌ها هم‌چنان بر جا ماند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  مردان جوان در ایروان، آماده پیوستن به ارتش ارمنستان

  مقامات ارمنستان گفته‌اند که در صورت ادامه نبردها از روسیه کمک خواهند گرفت. سفیر ارمنستان در مسکو تاکید کرد که پایگاه روسیه در منطقه گیومری یکی از فاکتورهای تامین امنیت در قفقاز به شمار می‌‌آید. ماموریت سربازان روسی در ارمنستان تا سال ۲۰۴۴ در نظر گرفته شده است

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  مقایسه میان دو کشور

  ارمنستان: جمعیت؛ ۲ میلیون و ۹۵۸ هزار نفر/ مساحت ۲۹۷۴۰ کیلومتر مربع/ تولید ناخالص داخلی ۱۲ میلیارد دلار/ ارتش ۴۷ هزار نفر/ بودجه ارتش ۶۳۴ میلیون دلار آذربایجان: جمعیت ۱۰ میلیون و ۲۳ هزار نفر/ ۸۶۶۰۰ کیلومتر مربع/ تولید ناخالص داخلی ۵/ ۳۷ میلیارد دلار/ ارتش ۲۱۶ هزار نفر/ بودجه ارتش ۲/ ۲ میلیارد دلار داده‌ها از مرکز آمار آلمان

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  طرفداری رئیس جمهور ترکیه از آذربایجان

  رجب طیب اردوغان درباره درگیری‌های اخیر گفت: «ترکیه به ایستادن در کنار برادران آذربایجانی با تمام امکانات خود ادامه می‌دهد. فقط با عقب‌نشینی فوری ارمنستان از مناطق اشغال شده آذربایجان است که منطقه روی صلح و ثبات را خواهد دید.»

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  استقبال از سربازان آذربایجان

  تبادل آتش میان نیروهای دو کشور در روز یک‌شنبه ۲۷ سپتامبر آغاز شد. هر دو طرف دیگری را مسئول شروع جنگ می‌دانند. روسیه و ایران به عنوان همسایگان این کشورها پیشنهاد میانجیگری داده‌اند.