سردرگمی نیروهای شیعه عراق در ترسیم سیاست ملی
بی بی سی فارسی
- علی معموری
- کارشناس امور عراق
نیروهای سیاسی شیعه از سال ۲۰۰۳ نقشی اساسی در ساختار دولت جدید عراق پیدا کردند. این نخستین بار در تاریخ معاصر عراق بود که چنین فرصتی در اختیار این گروهها قرار میگرفت. پیش از آن٬ گروههای شیعه یا کاملا خارج از دایره قدرت و در کنار اپوزسیون بودند یا مشارکتی بسیار جزئی در ساختار دولتی داشتند که صبغه غالب آن عربی و سنی بود.
اکنون پس از حدود دو دهه از این تحول تاریخی مهم٬ به نظر میرسد نیروهای سیاسی شیعه از ایجاد یک گفتمان ملی که با مشارکت دیگر گروهها به یک دولتی کارآمد بیانجامد ناکام ماندهاند. البته شیعیان همچنان دست بالاتر را در نظام سیاسی عراق دارند اما این نظام پریشان را بدشواری میتوان "دولت" نامید.
محمد حلبوسی رئیس پارلمان که از گروههای سنی است در جلسه تصویب اخراج نیروهای آمریکایی از عراق در آغاز سال، هشداری کنایهآمیز به نیروهای شیعه داد که تنها نمایندگان حاضر در پارلمان بودند. نمایندگان سنی و کرد در اعتراض به تصمیم یک جانبه نیروهای شیعه برای اخراج نیروهای آمریکایی در آن جلسه شرکت نکردند. حلبوسی خطاب به نمایندگان حاضر گفت که شما (شیعیان) اکنون برادر بزرگی هستید که مسؤوليت همه شیعیان و سنیها و کردها و دیگر اقلیتهای عراق را به عهده دارید.
- محمد حلبوسی، رئیس مجلس عراق شد
منبع تصویر، ANADOLU
توضیح تصویر،محمد حلبوسی، رئیس پارلمان عراق
نیروهای شیعه برغم برخورداری از اکثریت در ساختار سیاسی عراق نتوانستهاند این نقطه قوت را در تشکیل دولتی کارآمد به کار گیرند که منافع همه عراقیها از جمله جامعه شیعیان را تأمین کند. در واقع مناطق شیعه عراق شاهد کمترین بازسازی، بیشترین ناآرامی سیاسی و بحرانهای اجتماعی گسترده از جمله فقر و بیکاری و خودکشی و غیره هستند.
نقشه جبههبندیهای سیاسی عراق بسرعت در حال تغییر و پیچیدهترشدن است و مثلث سنی٬ شیعی٬ کرد دیگر پاسخگو نیست. شیوه تعامل سه گروه از همکاری به باجگیری متقابل تبدیل شده است. بازیگران منطقهای از جمله ایران و ترکیه در ساختار سیاسی عراق دخالت رسمی دارند. آمریکا نیز برغم کاهش علاقهاش به عراق، هنوز حضور مؤثری در این کشور دارد و از آن برای مقابله با جاهطلبیهای منطقهای ایران استفاده میکند.
نیروهای شیعه عملا در تولید هویتی ملی برای عراق توفیقی نداشتهاند. نظام سیاسی عراق پس از ۲۰۰۳ شیری بییال و دم و اشکم و ناکارآمد است.
در چنین فضایی٬ نیروهای شیعه عراق به بازسازی فوری خود نیازمندند و سپس حرکت به سوی شرکای سیاسی برای یک قرارداد اجتماعی جدید. در بین نیروهای سیاسی فعال در عراق، جنبش حکمت تنها گروهی است که دوره بعد از ۲۰۰۳ را پایان یافته میبیند و از نیاز به توافق همه طرفها برای ساخت یک نظام سیاسی جدید صحبت میکند.
نظام سیاسی بعد از ۲۰۰۳، از توافق و شراکت سیاسی به فرقهگرایی شکننده رسیده، روند توافق در مسائل کلان دشوار و در عمل بدل به باجگیری سیاسی شده، دولت مرکزی بشدت تضعیف است و نیروهای متعددی در مناطق مختلف فعال شدهاند.
منبع تصویر، Getty Images
راهپیماییهای یک سال گذشته نیز عملا مشروعیت نظام سیاسی پسا ۲۰۰۳ را متزلزل کرده است. مردم کاملا به احزاب سیاسی بیاعتماد شدهاند و به جهت هیمنه این احزاب، گروههای جدید هم در عرصه سیاسی شکل نگرفتهاند.
فساد گسترده در همه بخشهای حکومت نیز دست و پای دولت را بسته و همچون خوره به جان بقایای کهنه و رو به ویرانی آن افتاده است. وزیر دارایی عراق از این فساد به عنوان شبکه مافیای حزبی و نظامی و قبیلهای و خانوادگی یاد میکند که دولت را کاملا گروگان گرفته است.
- مردم عراق و اعتراض به فساد حکومت و نقش ایران
- ادامه ناآرامیهای در عراق؛ تعداد کشتهشدگان افزایش یافت
افزون بر این٬ گروههای شبهنظامی شیعه عملا خارج از سیطره و چارچوب دولت فعالیت و اقتدار آن را ضعیف میکنند. ترورها و گروگانگیریهای متعددی در عراق به این گروهها نسبت داده میشوند. ترور تحلیلگر سیاسی سرشناس هشام هاشمی و فعال سیاسی ریهام یعقوب و ربوده شدن نویسندگان معروف مازن لطیف و توفیق تمیمی نمونهای از دهها موردی هستند که پس از ماهها هیچ خبری از سرنوشت آنها نیست.
منبع تصویر، Getty Images
توضیح تصویر،پارلمان عراق
در نتیجه، ساختارهای متعدد قدرت بیرون از نظام اقتدار و کارآمدی دولت را به چالش جدی گرفتهاند. نیروهای شیعه با داشتن پست حساس نخستوزیری و اکثریت پارلمان و کابینه٬ نقش اصلی را در این آشفتگی و نیز بیشترین توانایی را در غلبه بر آن دارند.
- جنگ قدرت در پارلمان عراق؛ دو رقیب مدعی چه گروههایی هستند؟
این در حالی است که بسیاری از نیروهای سیاسی شیعه همچنان در نقش اپوزسیون فعالیت میکنند و گویا باور ندارند که دولت را در دست دارند و هر گونه تضادی با دولت به تضعیف وجود سیاسی خودشان منتهی میشود.
نخستین گام در اصلاح این روند اراده سیاسی جدی برای توقف فعالیت نیروهای خارج از دولت است. پایبندی نیروهای شیعه به گفتمان و ساختار دولت٬ دیگر نیروهای سیاسی را ناگزیر به همین مسیر میکشاند و اقتدار کافی را به دولت برای مقابله با متمردان خواهد بخشید.
این گام هر چند روشن و بدیهی به نظر میرسد٬ پیادهسازی آن به جهت نفوذ طرفهای خارجی دشوار و دور از ذهن است. نیروهای شیعه خارج از ساختار دولت عملا از مراکز قدرت خارج از عراق فرمان میبرند و منافع آنان را بر منافع ملی عراق اولویت میدهند.
منبع خبر: بی بی سی فارسی 
اخبار مرتبط: عراقچی: قطع مرز ایران با ارمنستان و یا مسیر ترانزیت با آذربایجان شایعه است
حق کپی © ۲۰۰۱-۲۰۲۵ - Sarkhat.com - درباره سرخط - آرشیو اخبار - جدول لیگ برتر ایران
