چاپ جدید «مبارزه علیه وضع موجود» آمد/تحلیل مبارزات دانشجویی آلمان

به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «مبارزه علیه وضع موجود (جنبش دانشجویی آلمان ۱۹۸۵-۱۹۵۵)» نوشته سابینه فون دیرکه به‌تازگی با ترجمه محمد قائد توسط نشر نو منتشر و راهی بازار نشر شده است.

نسخه اصلی این‌کتاب سال ۱۹۹۷ توسط انتشارات دانشگاه نبراسکا در آمریکا چاپ شده است. ترجمه قائد از این‌کتاب، پیش‌تر در سال ۱۳۹۳ توسط نشر طرح نو منتشر شده بود و حالا چاپ جدید آن توسط نشر نو انجام می‌شود.

یکی از تجربه‌های مهم غرب در قرن بیستم، ورود جوانان انقلابی آلمان غربی در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۷۰ به ساختار دولت بود. با فروریختن دیوار برلین، شماری از جوانان پرخاشگر دهه ۱۹۶۰ در حکومت آلمان واحد صاحب شغل و مقام شده بودند و سوالی که درباره آن‌ها وجود داشت، این بود که آیا وضع موجودی که مسئولیت آن با این گروه هم هست، همان چشم‌انداز زیبایی است که وقتی دانشجو بودند وعده‌اش را می‌دادند؟ و آیا این دانشجویان سابق به ناراضیان آتی مجال می‌دهند به همین ترتیب وارد صحنه شوند و سهمی از مناسبات قدرت به دست بیآورند؟

از آلمان پس از جنگ جهانی دوم، تصویر دموکراسی باثباتی برخوردار از فرهنگی یکدست و عاری از تضاد وجود دارد اما در واقع از اوایل دهه ۱۹۵۰ این‌کشور شاهد اعتراض‌های سیاسی زیادی درباره موضوع تسلیحات بود. یک‌دهه بعد هم جنبش دانشجویی به‌عنوان خیزشی فرهنگی و سپس اجتماعی و بعد سیاسی، هماهنگی ظاهری دهه ۱۹۵۰ را به هم ریخت. این‌مساله تاثیرهایی پایدار بر خط مشی جامعه گذاشت. به این‌ترتیب این‌جنبش دانشجویی آغازکننده فرهنگ مخالفت با وضع موجود در آلمان بود و با گذشت زمان به نیروی سیاسی با اهمیتی تبدیل شد.

اما مساله وقتی جالب شد که اواخر دهه ۱۹۶۰، عده‌ای از دانشجویان به این نتیجه رسیدند که حرف و اعلامیه بس است و باید اسلحه برداشت. به این‌ترتیب سلاح برداشتند تا نظام سیاسی مستقر را سرنگون کنند.

کتاب «مبارزه علیه وضع موجود» به قلم سابینه فون دیرکه استادیار زبان و فرهنگ آلمانی دانشگاه پیستبورگ، ریشه‌ها و ساختار فرهنگ مخالف وضع موجود را بررسی می‌کند؛ مفهوم بدیلی که از سیاست ارائه کرده و تاثیرش بر نهادهای سیاسی و اجتماعی آلمان در سه‌دهه ۱۹۵۰ تا ۱۹۸۰ جریان داشت. مفهوم مشروعیت خشونت و انحصار دست‌زدن به خشونت هم، یکی از مفاهیم جنبش‌های اجتماعی است که این‌کتاب به آن‌ها می‌پردازد.

«مبارزه علیه وضع موجود» به‌جز یادداشت مترجم، پیشگفتار: فرهنگ و سلطه و نتیجه‌گیری، ۶ فصل اصلی دارد که عبارت‌اند از: «سلطه فرهنگی و خرده‌فرهنگ‌های جوانانه در دهه ۱۹۵۰»، «"برقرار باد قدرت تخیل!"»، «ترانه‌های غمگنانه پس از ۱۹۶۸»، «بیطرفی به چه درد می‌خورد؟»، «"خودتان زحمتش را بکشید"» و «میان سیاست و زیست‌بوم».

در قسمتی از این‌کتاب می‌خوانیم:

مسئله مشروعیت خشونت به‌عنوان ابزاری برای اعتراض، که در اعلامیه مرگ بوباک مطرح شد، در این زمینه همچنان موضوعی اساسی بود. این واقعیت که حزب سبزها "عدم توسل به خشونت" را یکی از چهار اصل بنیادین خویش قرار داد گواه اهمیت موضوع خشونت است. مناقشه بر سر باند جدید فرودگاه فرانکفورت و نیز محاصره پایگاههای آمریکا از سوی جنبش صلح به سبب وجود جنگ‌افزارهای اتمی این سوال را مطرح کرد که آیا نافرمانی مدنی، که بُعدی جدید به این اعتراض افزود، می‌تواند خصلت اولیه عاری از خشونت خود را حفظ کند. این مسئله که نافرمانی مدنی کجا پایان می‌گیرد و خشونت از کجا آغاز می‌شود در میان عامه مردم نیز به اندازه درونِ فرهنگِ مخالف وضع موجود مایه جروبحث بود. این بحث سبب شد فرهنگِ مخالف وضع موجود به گروههای صراحتا غیرخشن بسیار کوچک اما مبارز و گروههای خشن، که خود را خودمختار می‌نامیدند، تقسیم شود.

خواستهای مشخص جنبشهای فعال خاص تنها نمایانگر یک جنبه از دگرگونی جامعه در پی جنبش دانشجویی است. مفهوم بدیل سیاست رجوع به خویش، یعنی دموکراسی از کف جامعه، با انواعی از سبکهای زندگی بدیل که وجه اشتراک همگی ردّ روند کلی جامعه بود ارتباط داشت. دهه ۱۹۷۰ شاهد احیای نظر ردّ بزرگ مارکوزه در چندین برنامه فرهنگیِ مخالف وضع موجود بود، از تعاونیهای کشاورزی زیست محیطی گرفته تا گروههای زنان برای بالابردن سطح آگاهی و تعاونیهای پزشکان.

این‌کتاب با ۳۰۴ صفحه، شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه و قیمت ۶۲ هزار تومان منتشر شده است.