بازگشت ۸۵۰ هزار مهاجر افغان از ایران به دلیل شیوع کرونا

سخنگوی وزارت امور مهاجران افغانستان می‌گوید پس از اوج گیری شیوع ویروس کرونا در ایران در بهار ۱۳۹۹ هر روز حدود ۱۵ هزار مهاجر افغان به کشور بازگشته‌اند.

این روند در ماه‌های بعد کندتر شده اما ظاهرا ادامه داشته است. محمد رضا باهر، روز شنبه ۲۷ دی به خبرگزاری ایرنا گفته تا پایان سال ۲۰۲۰ دست‌کم ۸۵۰ هزار مهاجر افغان به افغانستان بازگشته‌اند.

نگرانی از ابتلا به کرونا و بیکاری

نگرانی از ابتلا به کرونا، به خصوص در جریان موج اول پاندمی در ایران در ابتدای امسال، و تعطیلی بسیاری از کسب و کارها از علت‌های اصلی بازگشت مهاجران افغان به افغانستان عنوان می‌شود.

سازمان بین‌المللی مهاجرت اکتبر سال پیش در بیانیه‌ای اعلام کرده بود که از ابتدای سال ۲۰۲۰ تا آن زمان حدود ۶۰۰ هزار مهاجر افغان از ایران به کشورشان باز گشته‌اند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

این سازمان می‌گوید در هفته اول اکتبر به نسبت هفته قبل، بازگشت مهاجران حدود سه درصد کاهش یافته و اغلب آنها از طریق مرزهای نیمروز و اسلام قلعه وارد افغانستان شده‌اند.

این دومین موج گسترده بازگشت داوطلبانه و اجباری مهاجران افغان از ایران در سال‌های اخیر است. موج قبلی پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و اعمال مجدد تحریم‌های لغو یا تعلیق شده علیه جمهوری اسلامی آغاز شد که اقتصاد این کشور را با بحران و رکود عمیقی مواجه کرد.

وزارت امور مهاجران افغانستان سپتامبر سال پیش در بیانیه‌ای اعلام کرد که طی یک ماه گذشته ۸۱ هزار و ۵۶۶ مهاجر افغان از ایران به کشور بازگشته‌اند.

این وزارت‌خانه می‌گوید نزدیک به چهل هزار نفر این مهاجران به شکل اجباری و بقیه داوطلبانه به افغانستان بازگشته‌اند. سال گذشته گزارش‌های زیادی از بدرفتاری ماموران انتظامی و مرزبانی جمهوری اسلامی با مهاجران افغان انتشار یافت که با وجود شواهد تائیدکننده، از سوی مسئولان ایران تکذیب شد.

در یکی از نمونه‌ها، دهم دی ماه ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که در آن یک مامور نیروی انتظامی اردوگاه عسگرآباد در حومه ورامین به یک زن مهاجر افغان سیلی می‌زند.

"شرم بر این رژیم"

عبدالکبیر واثق، مشاور سیاسی شورای امنیت ملی افغانستان در واکنش به این حادثه در یک پیام توئیتری نوشت: «شرم باد بر مردی و بر رژیمی که بالای زن دست بالا می‌کند.»

او ظاهرا با اشاره به وزیر خارجه جمهوری اسلامی، محمد جواد ظریف که به تازگی در گفت‌وگو با "طلوع‌نیوز" از مهمان‌نوازی و خوش‌رفتاری با مهاجران افغان سخن گفته بود نوشته است: «شما از میزبانی و مهمان‌داری گفتید، شما لاف از حقوق زن در اسلام می‌گوئید، شما از همسایه‌گی خوب‌بیان می‌کنید همین است منت و رفتار ذلت تان.»

جاوید فیصل، مشاور شورای امنیت ملی افغانستان هم با کنایه به مصاحبه و سخنان اخیر ظریف از او می‌پرسد «آیا [منظور] از مهمانداری که یاد کردید، همین است؟»

ناامنی، بیکاری و مهاجرت دوباره

با وجود آغاز مذاکرات مستقیم میان دولت افغانستان و اسلامگرایان افراطی طالبان، اوضاع امنیتی در این کشور همچنان وخیم است و افزون بر آن وضعیت اقتصادی نیز همچنان بحرانی است.

بر همین اساس گرچه بازگشت مهاجران به افغانستان ادامه دارد، بسیاری از آنها پس از مدتی به ایران بازمی‌گردند. سخنگوی وزارت مهاجران افغانستان می‌گوید هم اکنون روزانه حدود یک  هزار مهاجر افغان ساکن ایران از مرزهای نیمروز وارد هرات می‌شوند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

به گزارش ایرنا، محمد رضا باهر، نبود شغل و بیکاری را مهم‌ترین چالش مهاجران بازگشته به افغانستان عنوان کرده و می‌افزاید بسیاری از این افراد پس از مدتی بیکاری مجبور به مهاجرت دوباره می‌شوند.

او می‌گوید در سال گذشته میلادی ۲۵ هزار مهاجر افغان  از پاکستان و ۱۲ هزار نفر از ترکیه به افغانستان بازگشتند. به گفته باهر در این بازه زمانی ۶۶۵ مهاجر افغان به صورت اجباری از کشورهای اروپایی به افغانستان بازگردانده شده‌اند و ۲۷۰ مهاجر داوطلبانه بازگشته‌اند.

سخنگوی وزارت مهاجران افغانستان از همکاری سازمان ملل برای ایجاد اشتغال برای مهاجران بازگشته به کشور خبر داده و در عین حال گفته که اغلب این شغل‌ها موقت هستند و مهاجران پس از مدتی بیکار می‌شوند و دوباره راه مهاجرت را در پیش می‌گیرند.

• گزارش تصویری: موج اخراج گروهی مهاجران افغان از ایران

  زمستان ۹۶

  هوا به شدت سرد و پخبندان است، اما بازگشت و اخراج توده وار مهاجران ثبت نشده افغان از ایران متوقف نمی‌شود.

• گزارش تصویری: موج اخراج گروهی مهاجران افغان از ایران

  پاییز ۹۶

  آژانس مهاجرت سازمان ملل متحد گزارش داده که از ۲۸ آبان تا ۴ آذر ۹۶ نزدیک به ۱۴ هزار مهاجر افغان فاقد مدرک هویت، از ایران وارد افغانستان شده‌اند.

• گزارش تصویری: موج اخراج گروهی مهاجران افغان از ایران

  فشار مقامات جمهوری اسلامی

  سازمان بین‌المللی مهاجرت می‌گوید از این میان نزدیک به ۵۵۰۰ نفرشان که اکثرا مردان مجرد بوده‌اند، با اعمال فشار مقامات ایران اخراج شده‌اند.

• گزارش تصویری: موج اخراج گروهی مهاجران افغان از ایران

  خانواده‌هایی که بازگردانده شدند

  براساس گزارش این سازمان از مجموع مهاجرانی که از مرز ایران در جریان پنج روز بررسی شده در ماه نوامبر (آذرماه) وارد هرات و نیمروز شده اند، ۱۱ درصدشان خانواده‌ها بوده‌اند.

• گزارش تصویری: موج اخراج گروهی مهاجران افغان از ایران

  آژانس مهاجرت سازمان ملل متحد گفته است که کودکان و زنان بدون همراه نیز در میان اخراج شدگان از ایران هستند.

• گزارش تصویری: موج اخراج گروهی مهاجران افغان از ایران

  این نهاد بین‌المللی می‌گوید که در میان این اخراج‌شدگان از ایران ۱۲۷ نوجوان پایین‌تر از سن قانونی ۱۸ سال نیز بوده‌اند.

• گزارش تصویری: موج اخراج گروهی مهاجران افغان از ایران

  افراد کهنسال نیز از اخراج در امان نمانده‌اند.

• گزارش تصویری: موج اخراج گروهی مهاجران افغان از ایران

  زنان، کودکان و بیماران در میان اخراج‌شدگان

  در گزارش سازمان ملل همچنان گفته شده که ایران دست‌کم ۸۰ مهاجر بدون مدرک هویت را اخراج کرده که واقعا بیمار بوده و به خدمات درمانی نیاز عاجل داشته‌اند.

• گزارش تصویری: موج اخراج گروهی مهاجران افغان از ایران

  برخی از مهاجران اخراج شده می‌گویند که نیروهای نظامی ایران با آنان برخورد غیرانسانی کرده است. این جوان در هوای سرد و یخبندان، پس از بازداشتش با این وضع از ایران اخراج شده است.

• گزارش تصویری: موج اخراج گروهی مهاجران افغان از ایران

  برخی از آنان نیز مانند این مرد می‌گویند که از سوی نظامیان ایران زندانی شده و به شدت مورد ضرب و شتم قرار گرفته‌اند. این مرد زخم‌های پاهایش را نشان داد و گفت نیروهای امنیتی ایران او را به خاطر همراه نداشتن سند هویت مورد ضرب و شتم قرار داده‌اند.

• گزارش تصویری: موج اخراج گروهی مهاجران افغان از ایران

  مقامات اداره امور مهاجرین و عودت‌کنندگان در هرات و نیمروز از بازگشت و اخراج گروهی مهاجران افغان از ایران ابراز نگرانی کرده و خواهان کمک‌های بیشتر برای آنان از سوی سازمان‌های بین‌المللی شده‌اند.

• گزارش تصویری: موج اخراج گروهی مهاجران افغان از ایران

  آژانس مهاجرت سازمان ملل گفته که از مجموع مهاجران بدون مدرکی که از ایران بازگشته و یا اخراج شده اند، فقط به پنج درصدشان امدادرسانی کرده و تلاش می کند میزان این کمک دهی را بالا ببرد.

• گزارش تصویری: موج اخراج گروهی مهاجران افغان از ایران

  "بازگشت عزت‌مند"

  ایران، افغانستان و کمیساریای عالی سازمان ملل متحد موافقتنامه سه‌جانبه‌ای دارند که جوانب را به رعایت مفادش مستلزم می‌سازد. این توافقنامه تاکید می کند: «بازگشت باید دواطلبانه، عزتمند و مرحله‌وار باشد و عودت‌کنندگان باید شامل برنامه‌های اولویت ملی و برنامه‌های همبستگی ملی گردند تا از بابت سرپناه، معیشت، اشتغال و دسترسی به خدمات اولیه نگرانی نداشته باشند.»

• گزارش تصویری: موج اخراج گروهی مهاجران افغان از ایران

  مهاجران؛ ابزار فشار سیاسی

  اما مهاجران افغان می‌گویند کشورهای میزبان همواره از آنان به عنوان عامل فشار سیاسی استفاده می‌کند. آژانس مهاجرت سازمان ملل متحد نیز در گزارش اخیرش گفته است: «این نرخ بازگشت مهاجران بدون مدرک، تحت تاثیر تعدادی عوامل سیاسی، امنیتی و دیگر عوامل، هم در افغانستان و هم در کشورهای همسایه‌اش می‌باشد که میزبان مهاجران هستند.»

• گزارش تصویری: موج اخراج گروهی مهاجران افغان از ایران

  این روزها با وصف سردی هوا، مناطق مرزی اسلام قلعه در هرات و میلک در نیمروز شاهد ورود جمعیت بزرگی از مهاجران ثبت نشده افغان هستند، اما برعکس موج بازگشتی که از سال گذشته در پاکستان آغاز شده بود، به خاطر روند ثبت نام مهاجران افغان در آن کشور از شدت آن کاسته شده است.

• گزارش تصویری: موج اخراج گروهی مهاجران افغان از ایران

  اخیرا سرکنسول جمهوری اسلامی در هرات به خبرنگار دویچه وله گفته است که کشورش سیاست سختگیرانه‌ای در قبال مهاجران افغان پیش نگرفته و فقط تلاش می‌کند "حضور اتباع در ایران را قانونمند سازد".