متن و حاشیه اکران ۱۶ فیلم در «فجر ۳۹»/ «غایبان» حذف شده‌اند؟

خبرگزاری مهر - گروه هنر- زهرا منصوری: روز گذشته فهرست نهایی فیلم‌های نامزد شده در بخش‌های مختلف سی و نهمین جشنواره فیلم فجر اعلام شد؛ فهرستی متشکل از ۱۶ فیلم که اسامی بزرگ کم ندارد و تنها آثار راه‌یافته به جشنواره امسال محسوب می‌شوند که شانس اکران بر پرده و رونمایی برای مهمانان «فجر» را دارند.

مسیری که طی شد تا فیلم‌های رونمایی‌شده در جشنواره فیلم فجر به ۱۶ فیلم برسد غربالگری دو مرحله‌ای را به خود دید. بر خلاف سال‌های گذشته که هیأت انتخاب ابتدا به فهرستی ۲۲ تایی از میان متقاضیان می‌رسیدند، امسال با حذف هیأت انتخاب سنت هر ساله انتخاب فیلم‌ها هم دچار تحول شد.

هر چند سینما در یک سال گذشته مسیری سخت پیموده و مهمترین چرخه اقتصادی آن یعنی «اکران» دچار آسیب شد، اما انتشار نخستین فهرست از متقاضیان حضور در این رویداد سینمایی که آماری ۱۱۰ تایی از فیلم‌ها را در بر می‌گرفت، نشان داد که هنوز فیلمسازان دل در گرو این هنر دارند و به اقبال آن امید بسته‌اند.

با رونمایی از فهرست ۱۱۰ تایی از فیلم‌های متقاضی این رویداد سینمایی، گذشته از واکنش‌های سرخوشانه در فضای مجازی به دلیل حضور برخی فیلم‌هایی که بعضاً سال تولیدشان به سال‌های گذشته برمی‌گشت و کمترین تطابقی با آئین نامه جشنواره فیلم فجر هم نداشت اما نوبت به پالایش مرحله نخست رسید؛ در این پالایش ۶۲ فیلم حائز شرایط حضور در سی و نهمین جشنواره فیلم فجر شدند.

با آماده نشدن ۳ فیلم سینمایی در نهایت از میان ۵۹ فیلم، در مرحله دوم ۱۶ فیلم به فهرست اکران راه پیدا کردند که طبق گفته‌های پیشین محمدمهدی طباطبایی نژاد دبیر این رویداد همان فیلم‌هایی هستند که در بخش‌های مختلف نامزد دریافت جایزه شده‌اند.

در فهرست ۱۶ فیلم نامزدشده در بخش سودای سیمرغ جشنواره امسال، ۶ فیلم «ابلق»، «مصلحت نظام»، «تک تیرانداز»، «زاوالا»، «شیشلیک» و «یدو» تولید شده در سال ۹۹ هستند و ۱۰ فیلم دیگر متعلق به سال ۹۸ هستند.

آنچه در ادامه می‌خوانید، مروری‌بر ۵ نکته کلیدی درباره فرآیند نهایی شدن فهرست ۱۶ فیلم راه‌یافته به جدول اکران در متفاوت‌ترین جشنواره فجر است. فیلم‌هایی که تا امروز و طبق آخرین تصمیم‌گیری‌ها قرار است در بازه زمانی ۱۲ تا ۲۲ بهمن‌ماه برای اهالی سینما، اصحاب رسانه و مخاطبان جشنواره فجر به نمایش گذاشته شوند؛ به شرط تشدید نشدن تهدید کرونا!

نکته اول) سلیقه چه کسانی ویترین فجر ۳۹ را شکل داد؟

با جدی شدن مساله برگزاری جشنواره فجر سی و نهم، هر چند بحث‌هایی درباره ترکیب داوران در فضای مجازی توسط منتقدان و اهالی رسانه شکل گرفت اما کمتر رسانه‌ای به طور واضح و صریح به موضع‌گیری درباره این ترکیب پرداخت.

مصطفی کیایی، نیما جاویدی، محمد احسانی مرتضی‌پور صمدی، سیدجمال ساداتیان و ساره بیات به قضاوت درباره این ۵۹ فیلم پرداختند؛ ترکیبی تقریباً جوان که پیش از این آثار هر کدام از آن‌ها موفقیت‌های داخلی و بین‌المللی را در کارنامه خود داشته‌اند.

مصطفی کیایی که به تازگی پخش سریال او با نام «همگناه» در شبکه نمایش خانگی به پایان رسیده و اقبالی در جذب مخاطب داشته، هرچند ساخته پیشین او با عنوان «مطرب» رکوردار فروش فیلم در سال ۹۸ شد اما این «عصر یخبندان» در جشنواره سال ۹۳ بود که برای او دو سیمرغ به ارمغان آورد.

نیما جاویدی که در جشنواره سی و هفتم با «سرخپوست» درخشید، با «خورشید» در مقام فیلم‌نامه‌نویس پا به جشنواره سی و هشتم گذاشت تا سیمرغ این بخش را از آن خود کند.

سیدجمال ساداتیان تهیه‌کننده باسابقه‌ای که فیلم پرفروش «متری شیش و نیم» به کارگردانی سعید روستایی را در کارنامه خود دارد و مرتضی پور صمدی از چهره‌های سرشناس در حوزه فیلمبرداری سینمای مستند و داستانی هم دیگر سینماگر استخوان‌دار حاضر در این ترکیب محسوب می‌شوند.

این معرفی نسبتاً کوتاه درباره اعضای هیأت انتخاب برای این بود که بگوییم آنچه این ترکیب را تحت‌الشعاع قرار داد و باعث برخی واکنش‌های رسانه‌ای شد، حضور محمد احسانی و ساره بیات بود.

اگر نگاهی به ترکیب هیأت انتخاب و داوران ادوار گذشته جشنواره فیلم فجر داشته باشید احتمالاً در یکی از این دو فهرست ردپای محمد احسانی به چشمتان می‌خورد که امسال با حذف هیأت انتخاب، قرعه حضور در ترکیب دوم به نام محمد احسانی افتاد. مردی که در کارنامه کاری‌اش سمت سازمانی کم ندارد. پیش از این مدیر شبکه نسیم بوده، یک بار حضور در شورای پروانه نمایش را تجربه کرده، یک بار در مقام معاون ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی فعالیت داشته و… احتمالاً همین سمت‌ها و نزدیکی نگاه او به نگاه رسمی حاکم بر وزارت ارشاد است که دبیران دوره‌های مختلف را بر آن داشته تا از او در این ترکیب‌ها استفاده کنند، دردسرهای احتمالی را به حداقل برسانند و بازهم به همین دلیل احتمالاً در سال بعد و سال‌های بعدتر باز هم باید نام محمد احسانی و چهره‌های مشابه او را در میان این هیأت ها ببینیم.

ساره بیات دیگر چهره‌ای است که حضورش در ترکیب داوران فجر واکنش‌هایی را به همراه داشت؛ حضور او در این فهرست یادآور واکنش‌ها به قرارگیری نام یلدا جبلی در میان اعضای هیأت انتخاب جشنواره سی و هشتم بود. برای معرفی ساره بیات نیازی به مقدمه و موخره بلندبالایی نیست، او کارنامه پرباری در سینما ندارد و در سال‌های اخیر بیشتر به‌واسطه حضور در سریال‌های خانگی از سوی مخاطبان شناخته شده است. جدی‌ترین حضور او در آثار سینمایی به «جدایی نادر از سیمین» در سال ۸۹ باز می‌گردد که اتفاقاً جوایزی هم برای ساره بیات به همراه داشت، مهمترینش هم کسب خرس نقره‌ای از شصت و یکمین دوره جشنواره فیلم برلین بود که این رویداد ترجیح داد این جایزه را به گروه بازیگران «جدایی نادر از سیمین» اهدا کند. بعد از این فیلم هرگز حضور درخوری از او در سینمای ایران دیده نشد و شاید به همین دلیل حضور او در ترکیب داوران فجر، انتخابی غیرمنتظره بود.

خلاصه کلام اینکه ترکیب ۱۶ فیلم راه‌یافته به جدول اکران جشنواره فجر ۳۹، محصول و معدل ترکیب نظرات این هفت نفر است؛ هفت‌نفری که فراتر از داوری، در این دوره جشنواره فجر به‌نوعی نقش هیأت انتخاب را هم ایفا کرده‌اند.

نکته دوم) مهمترین چهره‌ها در ویترین فجر ۳۹ کدامند؟

پیش از این و در گزارشی اسامی ۱۰ فیلم کنجکاوی‌برانگیز جشنواره سی و نهم را عنوان و نکات مهم آنها را مرور کرده بودیم. حالا اما با نهایی شدن این فهرست کماکان نام برخی از آن‌ها را می‌بینیم.

نرگس آبیار یکی از همین چهره‌هاست که امسال با «ابلق» در این رویداد سینمایی حاضر شده است؛ فیلمی کم خبر که به روابط پیچیده انسانی می‌پردازد و تنها تصویر منتشر شده از آن به رونمایی از پوستر «ابلق» برمی‌گردد که در آن چهره بهرام رادان با گریمی متفاوت را می‌توان دید.

بهرام رادان در نمایی از «ابلق»