آفریقای جنوبی تا سال ۱۹۹۱ دو کتابخانه ملی داشت

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: کتابخانه ملی آفریقای جنوبی یکی از نهادهای دولتی این کشور است. تاریخچه آن چنین است: به سال ۱۸۱۸، لرد چارلز سامرست، اولین فرماندار غیرنظامی مستعمره کیپ، اعلامیه‌ای را برای کنترل تجارت شراب صادر کرد و بر روی شرابی که برای فروش به کیپ تاون آورده می‌شد، مالیات وضع کرد. قرار شد عوائد حاصل از این مالیات برای تشکیل یک کتابخانه عمومی استفاده شود که «پایه و اساس نظامی را بنیان بگذارد که ابزار دانش را در اختیار جوانان این گوشه دورافتاده از زمین قرار دهد و آموزش در خانه را که زبده‌ترین نویسندگان باستان یکی از اولین برکات زندگی دانسته‌اند، برای آنها فراهم کند.»

از آن زمان، توسعه کتابخانه آفریقای جنوبی در دو منطقه پیش رفت، اگرچه کتابخانه اصلی در کیپ تاون بود. محتمل‌ترین الگو برای «کتابخانه عمومی» کیپ تاون، مؤسسه لندن بود.

اولین دستاورد مهم کتابخانه، مجموعه یوآخیم نیکولاوس فون دسین بود که در سال ۱۷۶۱ کتاب‌های خود را به کلیسای هلند به ارث گذاشت تا به عنوان پایه و اساس یک کتابخانه عمومی مورد استفاده قرار گیرد. سال ۱۸۲۰، هیئت امنا تصمیم گرفت مجموعه دسین را به کتابخانه جدید اهدا کند. در طول این سال‌ها، هدایای قابل توجه دیگری نیز به این کتابخانه اهدا شد، از جمله سر جورج گری که هنگام ترک آفریقای جنوبی در سال ۱۸۶۱، مجموعه شخصی برجسته خود، شامل کتاب‌های خطی قرون وسطی و رنسانس و کتاب‌های کمیاب دیگری را به کتابخانه اهدا کرد. در سال ۱۸۷۳، قانون واسپاری در کتابخانه عمومی آفریقای جنوبی اجرا شد و از سال ۱۹۱۶، نسخه‌ای از کلیه کتاب‌های چاپ شده در سراسر کشور را دریافت کرد.

تا سال ۱۹۵۴، این کتابخانه به عنوان مرجع دریافت کننده یک نسخه از آثار منتشر شده، بر اساس قانون واسپاری، به کار خود ادامه داد و پس از آن، این وظیفه به عهده کتابخانه شهر کیپ تاون گذاشته شد. از آن زمان به بعد، این کتابخانه شروع به توسعه ویژگی منحصربه‌فرد خود به عنوان یک کتابخانه مرجع ملی اختصاص داده شده به تحقیق بر اساس اعتبار گسترده خود کرد، و در سال ۱۹۶۷، نام آن به کتابخانه آفریقای جنوبی تغییر کرد.

ادموند رابرتز، نماینده سیاسی، پس از بازدید از این کتابخانه در حدود سال ۱۸۳۳، آن را «مایه افتخار و سرافرازی مستعمره» توصیف کرد. او گفت که کتابخانه تقریباً ۱۰ هزار جلد کتاب دارد و همچنین آن را «مکانی بسیار معتبر» خواند.

کتابخانه دولتی

کتابخانه دولتی جمهوری آفریقای جنوبی به لطف کتاب‌های اهدایی از طرف انجمن ادبیات هلند به وجود آمد. این کتاب‌ها شامل کتابخانه کاملی از آثار هلندی، به خصوص ادبیات و زبان هلندی، برای دولت جمهوری ترانسوآل بود. اولین محموله هشت صندوق کتاب در سال ۱۸۸۳ رسید که شامل صندوقی از انجمن کتاب مقدس هلند بود. در ۲۱ سپتامبر ۱۸۸۷، دولت ترانسوال قانون اساسی کتابخانه‌های دولتی را تصویب کرد. با گسترش بیشتر پرتوریا، نیاز به ایجاد کتابخانه‌ای عمومی در شهر ایجاد شد.

اولین کتابخانه عمومی پرتوریا در سال ۱۸۷۸ افتتاح شد، اما به دلیل مشکلات مالی مداوم در سال ۱۸۹۰، تعطیلش کردند. در سال ۱۸۹۳، پشتیبانی گسترده مردمی و مجموعه‌ای ۷۰۰ نفری باعث ایجاد یک کتابخانه عمومی دیگر بود که این بار تحت عنوان کتابخانه دولتی و با کتاب‌های کتابخانه عمومی سابق تأسیس شد. از آن زمان تا سال ۱۹۶۴، کتابخانه دولتی نقش دوگانه‌ای را به عنوان کتابخانه عمومی و کتابخانه ملی ایفا کرد. اولین کتابدار ملی، شاعر آفریقایی، جان سلیرز، توافق نامه‌های مبادله را وسیله‌ای برای غنی سازی مجموعه‌های کتابخانه دولتی می‌دانست.

اولین قرارداد مبادله در سال ۱۸۹۸ با مؤسسه اسمیت سونیان واشنگتن در ایالات متحده منعقد شد. در چهارچوب این توافقنامه، کتابخانه دولتی کلیه آثار منتشر شده رسمی آمریکا را در ازای دریافت دو نسخه از هر اثر منتشر شده رسمی جمهوری آفریقای جنوبی دریافت می‌کند. از اوایل دهه سی، با راهنمایی کتابدار ملی دوراندیش، متیو استرلینگ، کتابخانه دولتی شروع به توسعه ویژگی کتابخانه مرکزی برای آفریقای جنوبی کرد، تا از سیستم امانت دهی کتابخانه ملی و مرکزی برای اطلاعات کتابشناسی برخوردار باشد.

تا ۱ نوامبر ۱۹۹۹، به دلایل تاریخی، آفریقای جنوبی دارای دو کتابخانه ملی بود، کتابخانه آفریقای‌جنوبی که در سال ۱۸۱۸ در کیپ تاون تأسیس شد و کتابخانه دولتی که در سال ۱۸۸۷ در پرتوریا تأسیس شد. در چارچوب قانون واسپاری آفریقای جنوبی، هر یک از کتابخانه‌های ملی تابع قانون واسپاری بودند که حق دریافت نسخه‌ای رایگان از هر کتاب، سریال، روزنامه، نشریه دولتی یا سایر موارد چاپ شده در آفریقای جنوبی را از ناشران داشتند. در آفریقای جنوبی، قانون واسپاری به سال ۱۸۴۲ برمی‌گردد.

قانون واسپاری قانونی است که در بیشتر کشورها وجود دارد و بر مبنای آن ناشر باید یک یا چند نسخه از انتشارات خود را به رایگان در اختیار یک یا چند کتابخانه قرار دهد.

در نتیجه، مجموعه‌های گسترده‌ای از مطالب با ارزش علمی بالا در کتابخانه‌های ملی سابق فراهم شده است. در طول دهه ۱۹۹۰، وزارت هنر، فرهنگ، علم و فناوری بررسی کلیه قوانین تحت حوزه اختیارات قانونی خود، از جمله قانون کتابخانه‌های ملی، شماره ۵۶ مصوب سال ۱۹۸۵ را آغاز کرد. وزیر هنر، فرهنگ، علوم و فناوری در سال ۱۹۹۶ کارگروهی را برای کتابخانه‌های ملی آفریقای جنوبی منصوب کرد تا به او درباره آینده دو کتابخانه ملی مشاوره دهد. مهمترین توصیه کارگروه این بود که دو کتابخانه ملی با هم ادغام شوند و یک کتابخانه ملی با دو شعبه (کیپ تاون و پرتوریا) تشکیل دهند که به عنوان کتابخانه ملی آفریقای جنوبی شناخته شود.

این گزارش را رایزنی فرهنگی ایران در آفریقای جنوبی برای خبرگزاری مهر ارسال کرده است.