«ویلای پدر ما»؛ چگونه «راز» رئیس‌جمهور ازبکستان فاش شد؟

الکسی گارشین، یک کنشگر ۵۰ ساله ساکن تاشکند می‌گوید دوستان شکارچی او در اواخر سال ۲۰۱۸ ماجرای یک مجموعه ییلاقی را که از قرار معلوم برای شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهور ازبکستان ساخته شده است را برای او تعریف کردند.

او شنیده بود که به دلیل ساخت و ساز این مجموعه، دولت و نیروی انتظامی رفت و آمد به منطقه را مسدود کرده‌اند. اهالی محل این مجموعه ییلاقی را «داخای رئیس‌جمهور» می نامیدند، هر چند وسعت و ابعاد آن خیلی بزرگتر از یک ویلای معمولی یا خانه ييلاقی است که در زبان روسی «داخا» نامیده می‌شود.

الکسی گارشین که در ویدئوهای خود در یوتیوب با صراحت از رئیس‌جمهور ازبکستان انتقاد می‌کند به بخش ازبکی رادیو اروپای آزاد/ رادیو آزادی گفت: «دسامبر ۲۰۱۹ به منطقه شووزسوی رفتم تا ببینم این ماجرا صحت دارد یا نه.»

او و یکی از دوستانش که شکارچی است با اتومبیل به سوی این منطقه کوهستانی رفتند که حدود ۱۰۰ کیلومتر از تاشکند فاصله دارد و از سفر خود فیلمبرداری کردند.

پس از عبور از شهر کوچک «کراسنوگورسک» با اولین نشانه‌ای برخورد کردند که حداقل بخشی از این شایعات را تأیید می کرد. جاده مسدود شده بود و نیروهای امنیتی مستقر در این نقطه با اشاره به تابلوی «ورود ممنوع» به آنها گفتند که باید دور بزنند و برگردند.

الکسی گارشین، فعال مدنی اهل تاشکند

الکسی گارشین و دوستش در گفتگو با مأموران امنیتی سعی کردند دليل مسدود بودن جاده و منع عبور و مرور در این منطقه را جویا شوند. حین مکالمه، یکی از مأموران به زبان ازبکی به مأمور دیگر می‌گوید: «اگر به آنها اجازه بدهیم که از اینجا عبور کنند هیچ تضمینی نیست که تا کجا خواهند رفت. به آنها بگو که داخای پدرمان آنجاست.»

بسیاری از مردم ازبکستان رئیس‌جمهور را «پدر» خطاب می‌کنند.

مأمور دوم به الکسی گارشین و دوستش می‌گوید: «لطفاً بروید. این منطقه حفاظت شده است چون آن بالا، در تپه‌ها یک داخا هست.»

الکسی گارشین در پاسخ می‌گوید: «بله، ما شنیده‌ایم. داخای رئیس‌جمهور محترم است.»

مأمور دوم در پاسخ می‌گوید: «بله ، بله.»

در تحقیقات جدیدی که بخش ازبکی رادیو اروپای آزاد/ رادیو آزادی انجام داده چندین منبع مطلع از ساخت وساز مجموعه ییلاقی «شووزسوی» گفتند که این مجموعه برای استفاده شخصی شوکت میرضیایف ساخته شده و سه منبع هزینه آن را چند صد میلیون دلار تخمین می‌زنند.

طراح احداث این مجموعه ییلاقی از فوریه ۲۰۱۷، حدود دو ماه پس از شروع دوران ریاست جمهوری آقای میرضیایف شروع شد. آقای میرضیایف که در پی درگذشت اسلام کریم‌اف، رهبر مستبد ازبکستان به مقام ریاست جمهوری رسید در اولین سخنرانی خود در مجالس قانونگذاری تقویت شفافیت در عملکرد دولت و دفاع از حقوق بشر را وعده داد.

در مورد این مجموعه ییلاقی و سد و دریاچه‌ای که در جوار آن احداث شده تاکنون هیچ اطلاعاتی منتشر نشده و اجرای این طرح پر هزینه در سال‌هایی صورت گرفت که آقای میرضیایف بر ضرورت صرفه‌جویی و استفاده بهینه از بودجه و اموال دولتی تأکید می‌کرد.

الکسی گارشین نتیجه تحقیقات خود در مورد پنهانکاری‌های مربوط به این مجموعه ییلاقی را در دو ویدئو در یوتیوب منتشر کرد.

تابلوی ورود ممنوع با لوگوی راه‌آهن ازبکستان که گارشین در منطقه با آن روبه‌رو شده است

یکی از اين ویدئوها گزارشی از سفرش به منطقه در دسامبر ۲۰۱۹ است که در پست بازرسی مأموران انتطامی متوقف شد و ویدئوی دوم چکیده‌ای از تماس‌های تلفنی او با شرکت‌های فعال در اجرای طرح است که در نوامبر ۲۰۲۰ منتشر شد.

بخش ازبکی رادیو اروپای آزاد/ رادیو آزادی، پس از گفت‌وگو با منابع گوناگون در مورد این طرح «محرمانه» ویدئوهای الکسی گارشین را کشف کرد. تمامی منابعی که با ما گفت‌وگو کردند به دلیل نگرانی از اعمال فشار حکومت و یا کارفرمایان خود ترجیح دادند که نامشان در گزارش قید نشود.

نتایج تحقیقات الکسی گارشین در مورد مجموعه ییلاقی «شووزسوی» اطلاعاتی را که منابع مستقل در اختیار ما قرار داده‌اند تأیید می‌کند.

راز محرمانه

الکسی گارشین که در اظهار نظرهای علنی خود گفته است به دلیل انتقاد از حکومت یک پیام تهدیدآمیز در شبکه واتس اپ دریافت کرده، می‌گوید تصمیم گرفت هزینه ساخت و ساز مجموعه ییلاقی «شووزسوی» و احتمال نقض قوانین در روند احداث این پروژه را کشف کند.

او می‌گوید از یک منبع شنیده است که دیواره سدی که در جوار این مجموعه ییلاقی احداث شده در سال ۲۰۱۹ نشت کرده است. در سال ۲۰۲۰ بخشی از دیواره سد «سردآبا» در منطقه سیردریا فروریخت و بر اثر سرریز شدن آب شش نفر جان خود را از دست داده و ده‌ها هزار نفر بی‌خانمان شدند.

الکسی گارشین می‌گوید: «پس از آنکه از یک شاهد عینی شنیدم که برای مجموعه ییلاقی رئیس‌جمهور یک سد و دریاچه ویژه نیز ساخته شده و قبل از ویرانی سد «سردآبا» نشت کرده است به عنوان یک شهروند ازبکستان با شرکت‌های ساختمانی تماس گرفتم و از آنها در مورد این سد و دریاچه و مجموعه ییلاقی سؤال کردم.»

آقای گارشین بارها با شرکت راه آهن دولتی ازبکستان که مدیریت منطقه‌ای را که مجموعه ييلاقی در آن احداث شده است، برعهده دارد و همين طور شرکت «ازبک هیدور انرگو» که عبدالغنی سنگنیف، مدیرعامل آن در احداث سد «سردآبا» دخیل بوده تماس گرفت.

عبدالغنی سنگینف و آچیلبای راماتف، مدیرعامل سابق شرکت راه آهن دولتی که اکنون معاون اول نخست‌وزیر ازبکستان است هر دو از نزدیکان شوکت میرضیایف هستند. منابع مطلع به بخش ازبکی اردیو اروپاری آزاد/ رادیو آزادی گفتند که هر دو این مقامات و شرکت‌های تحت مدیریت آنها در ساخت و ساز مجموعه ییلاقی «شووزسوی» مشارکت فعال داشتند.

الکسی گارشین نوار ضبط شده این مکالمات را در اختیار خبرنگاران قرار داده و بخش‌هایی از آن را در ویدئوهای خود در شبکه یوتیوب منتشر کرده است.

او در خلال تماس‌های تلفنی مکرر با شرکت «ازبک هیدرو انرگو» به سرنخ‌هایی در مورد شرکت تأسیسات آبی «توپالنگ» رسید که یک شرکت خصوصی متعلق به پسر عبدالغنی سنگنیف است و در احداث سد «سردآبا» نیز دخیل بود.

در نوار ضبط شده این مکالمات فردی که خود را حسابدار ارشد شرکت تأسیسات آبی «توپالنگ» معرفی می‌کند به الکسی گارشین می‌گوید که سد و دریاچه «شووزسوی» را این شرکت ساخته است. ولی او حاضر نشد هزینه اجرای این طرح را برملا کند.

تحقیقات بخش ازبکی رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی به این نتیجه رسیده که شرکت «ازبک هیدرو انرگو» در گزارش عملکرد سالانه خود در سال ۲۰۱۸ امضای چندین قرارداد با شرکت تأسیسات آبی «توپالنگ» را قید کرده که تاریخ انعقاد آنها همزمان با احداث سد و دریاچه «شووزسوی» است، ولی هدف و جزئیات هیچیک از این قراردادها مشخص نشده‌اند.

شرکت «ازبک هیدرو انرگو» در بیانیه‌ای که در اختیار بخش ازبکی رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی قرار داده گفته است که در ساخت و ساز، مدیریت و فعالیت دریاچه «شووزسوی» هیچگونه مشارکتی ندارد. گزارشگران ما یک گزارش مالی پیدا کرده‌اند که نشان می‌دهد یکی از شرکت‌های زیرمجموعه «ازبک هیدرو انرگو» محاسبات مهندسی مربوط به استقامت زمین در محل احداث این مجموعه ییلاقی را انجام داده است.

الکسی گارشین در یکی از تماس‌های تلفنی با شرکت راه آهن دولتی ازبکستان در روز سوم نوامبر ۲۰۲۰ با فردی صحبت کرد که خود را با نام خانوادگی «تولیا گانخدایف» معرفی کرده و گفت کارشناس ارشد مدیریت امور ساختمانی راه آهن دولتی است.

او در پاسخ به سؤالات آقای گارشین گفت اداره تحت مسئولیت او مدیریت ساخت و ساز یک مجموعه تفریحی در مناطق جنگلی «شووزسوی» را برعهده داشته و این پروژه براساس مصوبه «هیئت وزیران» اجرا شده است. او ادعا کرد که در حال حاضر هیچکس از این مجموعه استفاده نمی‌کند و «مدارک لازم بر این اساس تهیه و تنظیم شده‌اند.»

الکسی گارشین در ادامه این مکالمه به کارشناس شرکت راه‌آهن دولتی می‌گوید: «کاملاً واضح است که این مجموعه ساختمانی برای استفاده شخصی آقای میرضیایف ساخته شده است.»

این کارشناس در پاسخ می‌گوید: «بله، ظاهراً شما می‌دانید. ملت ما مردم خوبی هستند و در مورد موضوعات محرمانه خیلی می‌دانند.»

کارشناسان شرکت راه آهن در پاسخ به سؤال الکسی گارشین در مورد هزینه اجرای این طرح می‌گوید این رقم را نمی‌تواند اعلام کرد.

او در ادامه مکالمه افزود: «این مجموعه براساس طرح و مصوباتی ساخته شده که جز اسناد محرمانه است.»

جاده مسدود شده‌ای که به ویلای میرضیایف منتهی می‌شود

گزارشگران ما تلاش کردند ولی در نهایت نتوانستند با این مقام شرکت راه‌آهن دولتی صحبت کنند. خانمی که به تماس‌های تلفنی پاسخ داد گفت آقای «تولیا گانخدایف» از اواخر سال ۲۰۲۰ دیگر در این شرکت کار نمی‌کند و بدون ارائه توضیحی در این مورد ما را به اداره کارگزینی شرکت راه‌آهن ارجاع داد.

فرد دیگری در شرکت راه‌آهن دولتی در پاسخ به تماس تلفنی ما گفت آقای «تولیا گانخدایف» بازنشسته شده ولی حاضر نشد سن او را مشخص کند. تماس‌های تلفنی ما با اداره کارگزینی شرکت راه‌آهن دولتی بی‌پاسخ ماند.

الکسی گارشین معتقد است که اختصاص مساحت گسترده‌ای از اراضی عمومی کشور به احداث یک مجموعه ییلاقی برای شوکت میرضیایف و حلقه نزدیکان او نقض قانون اساسی است.

او به بخش ازبکی رادیو اروپای آزاد/ رادیو آزادی گفت: «مالیات‌دهندگانی که هزینه سنگین ساخت و ساز این مجموعه ییلاقی را پرداخت کرده‌اند از امکان سفر و یا تفريح در این منطقه جنگلی که وسعت آن ده‌ها هزار هکتار است، محروم شده‌اند.»

او در تأیید ادعای خود به ماده ۵۵ قانون اساسی ازبکستان استناد کرد که می‌گوید «تمامی اراضی و معادن، جانوران و گیاهان و سایر منابع طبیعی موجود در آن ثروت ملی کشور تلقی شده و حکومت باید از آنها محافظت کرده و به شکل درستی از آنها بهره‌برداری کند.»

دفتر شوکت میرضیایف، شرکت راه‌آهن دولتی ازبکستان، شرکت «ازبک هیدور انرگو» و شرکت تأسیسات آبی «توپالنگ» به درخواست‌های ما برای اظهار نظر در مورد این موضوع پاسخ ندادند.