نیشابور کهن، محروم از موزه استاندارد/نمایش گنجینه های نیشابور در موزه های خارجی

به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، موزه‌ها، گنجینه تاریخ، میراث و فرهنگ هر کشوری هستند و با حفظ و نگه داشتن آثار به جا مانده از پیشینیان نقش مهمی در تقویت هویت ملی و فرهنگی کشور دارند. از سوی دیگر موزه‌ها همواره مرکز توجه گردشگران و دانشمندان محسوب می شوند و براین اساس کشور‌ها می‌کوشند با هرچه غنی‌تر کردن موزه‌هایشان اقتصاد گردشگری خود را تقویت کنند.

در این میان شهر تاریخی نیشابور با داشتن بزرگ‌ترین پهنه تاریخی کشور به وسعت چهار هزار و ۵۰۰ هکتار هنوز از داشتن یک موزه استاندارد برای نگهداری از آثار تاریخی کشف شده در کاوش‌های تاریخی این منطقه محروم است.

در حالی‌که در مخزن تنها موزه نیشابور در کاروانسرای شاه عباسی چندین هزار شیء تاریخی موجود است که به خاطر نبود شرایط مناسب از نظر دما و رطوبت تنها ۲۰۰ شیء تاریخی به نمایش گذاشته شده و گردشگران و علاقه‌مندان از دیدن بخش عظیمی از این اشیای تاریخی محروم هستند.

نیشابور قدمتی با وسعت تاریخ ایران 

علیرضا قامتی فرماندار ویژه نیشابور گفت: با توجه به غنا و وسعت میراث فرهنگی نیشابور باید رده‌های سازمانی برای اینکه بتوانند مدیریت کنند و پاسخگو باشند در شهرستان حضور داشته باشند نه اینکه هر کاری که می خواهیم در نزدیکی این آثار و پهنه تاریخی انجام دهیم باید با رده‌های استانی و ملی هماهنگ کنیم که بسیار وقت گیر است و باعث می‌شود سرمایه گذاران فرهنگی در این بوروکراسی اداری خسته شده و کار را رها کنند.

 او افزود: آثار به جا مانده از هزاره گذشته در منطقه نیشابور کهن قدمتی به وسعت تاریخ ایران دارد که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و زمانی که چنین غنای تاریخی را در نیشابور داریم برای نگهداری این‌گنجینه‌ها در نیشابور باید فکری می‌شد که ایجاد موزه‌ها در سطح ملی و بین المللی می‌توانست بسیار تاثیر گذار باشد.

 فرماندار نیشابور ادامه داد: با توجه به اینکه نیشابور از نظر مذهبی، تاریخی، فرهنگی، اقتصادی و جغرافیای طبیعی و منطقه‌ای حائز اهمیت است این بنیاد‌ها بنا نهاده نشده تا اشیای کشف شده را در آنجا نگه داشته و در معرض دید مردم و گردشگران قرار دهیم.

قامتی بیان کرد: تشکیل ستاد عالی نیشابور ۱۴۰۰ یکی از موضوعات مهمی است که باید در دستور کار مدیران عالی و اعضای شورای تامین و نمایندگان مجلس قرار گیرد و باید با جمع آوری اسناد مطالبه گری جدی در موضوعات مربوط به حوزه میراث فرهنگی داشته باشند.

وزارت خانه بودجه ندارد

او تصریح کرد: برای حفظ و نگهداری این آثار وزارت‌خانه‌ای تشکیل شده که با منابع اعتباری و بودجه خود این امکان را ندارد که هم این آثار را احیا کند، هم بازسازی انجام دهد و هم گنجینه‌ها را کشف کند که این از اشکالات جدی حوزه میراث فرهنگی است.

فرماندار نیشابور تاکید کرد: در نیشابور بالغ بر۱۴ هزار هکتار باید توسط اداره میراث فرهنگی حفظ و صیانت شود و سوال نخست اینجا است که این اداره با کدام منابع حفاظتی و منابع انسانی نظارتی می‌تواند این کار را انجام دهد؟ در طرح آمایش سرزمینی برای برنامه‌های میان مدت چه مطالعاتی انجام شده تا در این چارچوب در قدم نخست حفاظت، بازسازی و نگهداری میراث فرهنگی انجام شود و در مراحل بعدی اکتشاف و مطالعه صورت گیرد؟

افزایش سرعت سارقین در استفاده از فناوری‌ها

قامتی اظهار کرد: توسعه‌های شهری متناسب با سرعت فناوری روز شکل گرفته و این سوال را به وجود می‌آورد آیا به کارگیری دستگاه‌های پیشرفته برای اکتشافات و حفظ و صیانت در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی موجود است یا افرادی که به دنبال منافع مادی هستند بازهم در کشف این آثار از ما جلوترند؟

او افزود: سارقین این آثار در استفاده از فناوری‌ها از ما پیشی گرفته و نتیجه آن نمایش گنجینه‌های نیشابور و کشور در موزه‌های کشور‌های خارجی است.

فرماندار نیشابور ادامه داد: اشیای دوران گذشته شاید ارزش مادی زیاد نداشته باشند، اما از نظر فرهنگی و تمدنی جایگاه جامعه را مشخص می‌کنند و آثار و میراث به جا مانده از گذشتگان که امروز به روش‌های مختلف مورد کاوش قرار می‌گیرند تمدن و تاریخ هر کشور را بازگو می‌کنند و یکی از اقداماتی که هر کشور برای معرفی خود انجام می‌دهد توجه به آثار ماندگار گذشتگان در حوزه میراث فرهنگی است.

نبود موزه استاندارد ظلم در حق نیشابور است

احسان ارکانی نماینده مردم نیشابور، فیروزه و زبرخان در مجلس شورای اسلامی گفت: از گذشته‌های دور می‌دیدیم اشیائی که کشاورزان، چوپانان یا حتی حفاران غیر مجاز کشف می‌کردند و ارزش‌های بسیار معنوی و ریالی داشت به میراث فرهنگی واگذار می‌شد و پس از آن در موزه‌های مختلف به نمایش در میآمد و سوال اینجا است که این اشیا چرا نباید در شهر مبداء به نمایش گذاشته شود و بعد از این همه سال، ظلم مضاعف است که نیشابور با این تاریخ و پیشینه حتی یک موزه معمولی استاندارد با متراژ پایین هم ندارد که اشیای عتیقه خود را در آن به نمایش بگذارد.

او افزود: همیشه این سوال از گذشته برای ما بوده که چرا نیشابور با ظرفیت غنی تاریخی و تمدنی که دارد و گنجینه‌هایی که زیر این شهر مدفون است، موزه ندارد و اشیای تاریخی که در طول سال‌های مختلف در این منطقه کشف شده در اقصی نقاط کشور و جهان در معرض دید مردم گذاشته می‌شود؟

نماینده مردم نیشابور، فیروزه و زبرخان در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: موزه نقطه توجه گردشگری است و گردشگران مختلف از سایر نقاط کشور و دنیا وقتی از نیشابور و مکان‌های پرشمار تاریخی آن بازدید می‌کنند به دنبال موزه‌ای که تاریخ غنی نیشابور در آنجا نمایش داده شود می‌گردند.

 

بیشتر بخوانید

• روزی که صدا به صدا رسید

ارکانی بیان کرد: از طرفی این حق قانونی و منطقی برای هر شهری است که وقتی عتیقه، دفینه و گنجینه‌های تاریخی از دل آن شهر بیرون می‌آیند در همان شهر نگهداری شوند، همانطور که انتظار داریم اشیایی که در ایران کشف می‌شوند در کشور‌های خارجی نباشند و در کشور خودمان نمایش داده شوند.

او تصریح کرد: در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ توسط یونسکو سال جهانی عطار نیشابوری نامگذاری شده و می‌توانیم از ظرفیت این توجه جهانی به نیشابور استفاده کرده و بحث‌های مختلف فرهنگی از جمله احداث موزه را دنبال کنیم.

 

بیشتر بخوانید

• روستای ازغد، مقصد گردشگری برای همه سلیقه ها
• تصویب طرح بافت پیرامون حرم مطهر رضوی در شورای عالی شهرسازی کشور
• تصاویری زیبا از آرامگاه مخترع دقیق‌ترین گاه شمار جهان

رئیس مجمع نمایندگان خراسان رضوی تاکید کرد: زمانی که فرمانداری‌های ویژه ابلاغ گردید قرار شد ادارات این شهرستان‌ها هم ویژه و به صورت معاونت اداره کل باشند، در برخی مکان‌ها تابلو ادارات تعویض شده، اما از نظر ساختار و اختیارات هیچ تفاوتی با فرمانداری معمولی نکرده‌اند.

ارکانی اظهار کرد: تمایل به تمرکز قدرت در مرکز وجود دارد و می‌خواهند چگونگی هزینه درآمد فروش بلیت مقبره خیام و عطار را نیز خودشان تعیین کنند.

او افزود: امروز می‌توانیم با هزینه‌های ناچیز و با دستگاه‌های پیشرفته به راحتی مکان دفینه‌ها و اشیای عتیقه را مشخص کرده و با حفاری آن‌ها را از دل خاک بیرون بیاوریم و اجازه ندهیم این اشیای قیمتی به ثمن بخس توسط قاچاقچیان و حفاران غیرمجاز به تاراج رود، زیرا این‌ها سرمایه‌های ملی و تاریخی مردم نه تنها نیشابور بلکه مردم کشور هستند.

فقط ۲هزار و ۵۰۰ متر از پهنه تاریخی نیشابور کاوش شده است

محمد اسماعیل اعتمادی رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیشابور نیز گفت: نخستین بار قبل از انقلاب آمریکایی‌ها ۱۰ سال در این منطقه کاوش کردند و بعد از انقلاب نیز گروه‌های مختلف باستان شناسی به این شهر آمدند، اما با این وجود در بهترین حالت تنها ۲ هزار و ۵۰۰ متر مربع از پهنه تاریخی نیشابور کاوش شده است.

او افزود: عرصه تاریخی نیشابور چهار هزار و ۵۰۰ هکتار وسعت دارد و حریم آن نیز بالغ بر ۱۴ هزار هکتار است که بزرگترین عرصه تاریخی کشور محسوب می‌شود.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیشابور  ادامه داد: در سال‌های بعد از انقلاب هم هیئت مشترک فرانسوی و ایرانی و چند کاوش توسط دانشگاه نیشابور انجام شده و طی این مدت هرسال کاوش‌هایی در یکی از مناطق تاریخی نیشابور داشته ایم، اما بودجه‌های وزارتخانه به خصوص بودجه‌های پژوهشی محدود است.

اعتمادی بیان کرد: هرچه کاوش بیشتر انجام دهیم تعداد اشیای تاریخی ما بیشتر می‌شود و باید ابتدا به دنبال محل مناسبی برای نگهداری آن‌ها باشیم البته در کاروانسرای شاه عباسی نیشابور موزه باستان شناسی ایجاد کرده ایم، ولی آنجا از نظر دما، رطوبت و شرایط نگهداری ایده آل نیست.

او تصریح کرد: این مکان یک بنای تاریخی است و توصیه می‌شود در این مکان‌ها آثار تاریخی نگه‌داری نشوند، اما چاره‌ای نداشتیم، چون فضای دیگری در اختیار ما نبود و اعتباری هم برای احداث موزه جدید و مدرن نداشتیم.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیشابور  تاکید کرد: در این مکان امکان نمایش ۲۰۰ شیء تاریخی وجود دارد در حالی که در مخزن نیشابور چند هزار شیء تاریخی موجود است که این آثار به صورت چرخشی و با نظر کارشناس مربوطه در معرض دید عموم قرار می‌گیرند.

اعتمادی اظهار کرد: قبل از انقلاب بیشتر کاوش‌ها در قسمت غرب ایران بود و شرق کشور مغفول مانده بود و طی سالیان اخیر توجه به شرق ایران بیشتر شده و با کاوش‌های انجام شده در مناطق مختلف نیشابور مانند سه تپه، نوروز آباد، تپه برج، قاراچشمه و شهرک فیروزه تحولی درباستان شناسی منطقه ایجاد شده است.

او افزود:  سال گذشته هیئت باستان شناسی از کشور چین وارد ایران شد و پس از حضور در نیشابور تمام هزینه‌های کاوش را تقبل کرد تا در کنار باستان شناس‌های ایرانی یک فصل کاوش در تپه برج انجام دهد. طی این سال‌ها توجه باستان شناسان خارجی را جلب کرده ایم و پیش بینی می‌کنیم این استقبال ادامه داشته باشد. به این ترتیب طی سالیان اخیر بیشترین کاوش‌های علمی در شرق کشور در نیشابور انجام شده است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیشابور  با اشاره به کاوش‌های آمریکایی‌ها در نیشابور ادامه داد: آمریکایی‌ها طی دهه ۳۰ حدود ۱۰ سال در نیشابور کاوش کردند و مطابق قراردادی که با دولت وقت ایران داشتند می‌توانستند بسیاری از این اشیا را خارج کنند به این ترتیب حتی کتیبه‌های گچبری کشف شده را برش داده و بردند و مابقی آثار نیز در موزه ملی نگهداری می‌شود.

اعتمادی بیان کرد: قبل از تشکیل اداره میراث فرهنگی اشیایی که کشف شده به علت نبود تشکیلات اداری و موزه از نیشابور خارج شده، اما اشیای کشف شده طی این سال‌ها در نیشابور نگهداری می‌شوند.

کتاب‌های کاوش‌های باستان‌شناسی نیشابور در انتظار بودجه

او تصریح کرد: بیشتر کاوش‌های اخیر توسط دانشگاه انجام می‌شود و دانشگاه نیشابور در حوزه باستان شناسی از دانشگاه‌های قوی است و می‌تواند در این خصوص کتاب منتشر کند، همچنین در مورد کاوش‌های سایت تاریخی شادیاخ که میراث فرهنگی انجام داده سه جلد کتاب نوشته شده و آماده انتشار است و تنها مسائل مالی آن باقی مانده تا پس از تامین بودجه چاپ شود.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیشابور تاکید کرد: ۹ میلیارد تومان از اعتبارات سفر ریاست جمهوری برای بهسازی سایت شادیاخ اختصاص پیدا کرده که یک سازه فضایی زیبا روی آن نصب می‌شود و دور سایت حصار کشی خواهد شد و در همان محل نمایشگاه، فضا‌های معرفی، غرفه‌های فروش صنایع دستی و اطلاع رسانی و سایر فضا‌ها احداث خواهد شد.

اعتمادی اظهار کرد: با اشاره به انعقاد قرارداد با پژوهشکده میراث فرهنگی برای انجام مطالعات راهبردی منطقه تاریخی نیشابور گفت: در حال حاضر ۱۰۸ اثر ثبت شده ملی در نیشابور وجود دارد و به زودی بیش از ۱۲۰ اثر تاریخی دیگر در نیشابور ثبت آثار ملی خواهند شد.

او افزود: اقدامات اولیه ثبت جهانی عرصه تاریخی نیشابور نیز انجام شده و مراحل آن در دست اجراا ست.

ساختار‌های اداری پایگاه‌های میراث فرهنگی قابلیت اجرایی ندارند

حسن باصفا عضو هیئت علمی دانشگاه نیشابور گفت: در عرصه‌های گسترده و با ارزش کشور باید افراد مهم و با قدرت اجرایی بسیار مانند استاندار حضور داشته باشند تا تصمیمات قابلیت اجرا داشته باشند و در حال حاضر مهمترین مشکل در حوزه میراث فرهنگی، ساختار و تشکیلات اداری آن است، چون ساختار‌های اداری پایگاه‌های میراث فرهنگی قدرت اجرایی ندارند.

او افزود: نیشابور جزو شاخص‌ترین شهر‌های جهان اسلام بوده است و از نظر اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جزو مناطق مهم فرهنگی و تمدنی زمان خود بوده تا جایی که فرهنگ و هنر قسمت عمده‌ای از مناطق همجوار مانند خراسان بزرگ تا گرگان را به اسم نیشابور می‌شناختند. در کنار آن شخصیت‌های بزرگ تاریخ که در نیشابور زندگی و تحصیل کرده و سپس از این شهر رفته اند نشان دهنده جایگاه رفیع علمی این شهر در گذشته است.

عضو هیئت علمی دانشگاه نیشابور ادامه داد: عرصه تاریخی نیشابور بسیار وسیع است و بیش از ۲۰ روستا در آن قرار دارد که این روستا‌ها برای توسعه باید طرح داشته باشند.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: آرامگاه‌های خیام و عطار که در مجموعه تاریخی نیشابور قرار دارند از زمانی که ایجاد شده اند هیچ گونه تغییر و توسعه پیدا نکرده‌اند و این نشان می‌دهد ما برای منطقه تاریخی نیشابور هیچ طرح و برنامه‌ای نداریم.

باصفا بیان کرد: مطالعات باستان شناسی این منطقه باید با برنامه، پیوسته و در همه زمان‌ها جاری باشد و توسط تیم‌های متخصص و افراد سرشناس انجام شود همچنین در کنار کاوش‌ها و هنگامی که مطالعات باستان شناسی انجام می‌شود باید این ظرفیت ایجاد شود تا در گام بعدی این آثار حفظ شوند و در موزه‌ها و برنامه‌های مختلف برای عموم قابل ارائه باشند.

نیشابور از بزرگترین مراکز ساخت سفالینه‌های اسلامی در ایران

مرتضی امین‌الرعایایی یک پژوهشگر و باستان شناس نیز گفت: کاوش‌هایی در سال ۱۳۴۹ در نیشابور انجام شد که منجر به کشف چندین کوره سفالگری، سفالینه‌های متعدد و قالب‌های منقوش ساخت سفال، در سده‌های پنجم تا هفتم هجری گردید که نشان می‌دهد نیشابور یکی از مهمترین و بزرگترین مراکز ساخت سفالینه‌های اسلامی در ایران بوده است.

 او افزود: کاوش‌های باستان شناسی در نیشابور از سال ۱۳۱۵ با حضور یک هیئت باستان شناسی از موزه متروپولیتن نیویورک آمریکا به صورت وسیع و به مدت ۱۰ سال در محدوده شهر کهن نیشابور آغاز شد و بقایای ارزشمند معماری، فلز، سکه، سفال و امثال آن از جمله یافته‌های این کاوش‌ها بودند.

این باستان شناس ادامه داد: در این کاوش‌ها موارد فرهنگی بسیار کشف شده که باید در شهر نیشابور به نمایش در می‌آمدند ولی هم اکنون از موزه‌های مختلف کشور و دنیا سردرآورده و نمایش داده می‌شوند و برخی آثار هم که در کاوش‌های اخیر به دست آمده، مشخص نیست در کجا نگهداری می‌شوند.

 امین‌الرعایایی بیان کرد: تخمین زده می‌شود چندین هزار شیء تاریخی ارزشمند از نیشابور در موزه‌های مختلف و معتبر خارجی نظیر متروپولیتن نیویورک، موزه شیکاگو، موزه ویکتوریا و آلبرت لندن و موزه لوور فرانسه وجود داشته باشد و باید تلاش شود آثاری که در گذشته به صورت غیرقانونی از نیشابور خارج شده به این شهر بازگردانده شوند و در این راستا باید از طریق وزارت امورخارجه و با دیپلماسی این امور پیگیری شود.

او تصریح کرد: موزه‌های مطرح خارجی درخصوص سفالینه‌ها و بقایای معماری کشف شده از نیشابور در سال‌ها ۱۳۱۵ تا ۱۳۲۵ در حال مطالعه هستند و مقاله و کتاب منتشر می‌کنند، اما اکنون با توجه به تعداد کاوش‌هایی که انجام شده حتی یک کتاب هم در این زمینه منتشر نشده است و مردم اطلاعات دقیق از تاریخ نیشابور ندارند و تنها منابع اطلاعاتی چند مصاحبه از سرپرستان کاوش‌ها در روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها است و باید به این نکته توجه کرد که باستان شناسی فقط جنبه گردشگری ندارد و بحث‌های عمیق مطالعاتی و میان رشته‌ای در آن نهفته است.

این باستان شناس تاکید کرد: نیشابور ۲ بار در طول تاریخ پایتخت ایران بوده، آن هم ایرانی که وسعتش از ایران فعلی خیلی بیشتر بوده، ولی در حوزه حفظ و نگهداری این میراث خوب عمل نکرده‌ایم.

او افزود: در گذشته به دلیل سقف ضعیف سایت شادیاخ، رطوبت بخشی از آن را تخریب کرده و روی تپه‌های باستانی شادیاخ و کهن دژ آنقدر موتورسواری شده که تپه‌ها کوچک و تخریب شده است، در خصوص حفاظت و مرمت مسجد جامع نیز خوب عمل نشده و شاهد آسیب‌های جدی به آن هستیم و خانه‌های تاریخی نیشابور نیز یکی پس از دیگری تخریب می‌شوند و در مقابل این موارد همه شهروندان مسوول هستند.

منبع: ایرنا

 

انتهای پیام//ف.ش