ریاست جمهوری رئیسی؛ دولت حل مشکل یا تسریع‌گر زوال نظام

خامنه‌‌ای کوشید دولت رئیسی به عنوان «دولت حل مشکل مردم» و نقطه عطفی در مبارزه با فساد توصیف کند. رهبر جمهوری اسلامی در حکم تنفیذ از عبارت‌های توصیفی و ستایشگرانه بالایی برای رئیسی چون شخصیت «مردمی، عالیقدر، از تبار سیادت و علم، و مزیّن به پرهیزکاری و خردمندی، و دارای سوابق درخشان مدیریّت»استفاده کرد؛  درحالیکه برای حسن روحانی در دولت دوازدهم فقط  «شخصیت دانشمند» را به کار برد و در دولت یازدهم نیز چنین القابی را برای روحانی برشمرده بود: «شخصیتی دانشمند، و کارآزموده‌ی میدان‌های گوناگون، و دارای سوابق جهادی متعدد، و مفتخر به حضور در مسئولیتهای دینی و سیاسی».

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

آنها دولت سیزدهم را فرصتی تاریخی برای سیطره کامل نهاد ولایت فقیه بر بوروکراسی و تثبیت آنچه «مدیریت انقلابی و جهادی» ارزیابی می‌کنند و خود را به تغافل و یا تجاهل زده‌اند. در حالی‌که شکاف نهادی ولایت -جمهوریت قابل ترمیم نیست و فقط حداکثر می توان درجه آن را مدیریت کرد تا در پرتو مناسبات حقیقی و حقوقی قدرت موقعیت برتر ولی‌فقیه حفظ شود. مهمترین جنبه سخنان خامنه‌ای اعلام زمان‌بر بودن حل مشکلات مردم ضمن تاکید بر توان دولت جدید بود. بدین ترتیب برخلاف گذشته که از دولت روحانی مطالبه سریع حل مشکلات مطرح می‌شد و ادعاهای دوران تبلیغات انتخاباتی، این بار رویکرد غیرتعجیلی در پاسخگویی به خواسته‌های مردم مورد نظر بخش مسلط قدرت است. از آنجایی که درمان و تخفیف بحران اقتصادی به برداشته شدن تحریم‌های سنگین آمریکا پیوند خورده است از تاکید یادشده می‌توان نتیجه گرفت که نظام فعلا تصمیم بر ادامه مقاومت در مذاکرات معطوف به بازسازی برجام گرفته و به یک دوره جدید زورآزمائی دل بسته است.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

سخنان رئیسی مشابه دیگر بخش‌های صحبت خامنه‌ای فاقد نکته خاص و دارای ظرفیت تغییر بود. آنچه طرح شد کلی‌گویی‌های نمایشی، اظهارات شعاری در یک برنامه آئینی کسالت‌بار بود. رئیسی با گرته‌برداری ناشیانه از سخنان منسوب به حضرت علی امام اول شیعیان در هنگام پذیرش خلافت انگیزه کاندیداتوری خود را «اجرای عدالت»  و روش اصلی تحقق آن را «صداقت با مردم» اعلام کرد! در حوزه سیاست خارجی نیز حرف‌های دوپهلویی زد؛ از یک طرف تصریح کرد که تعامل با دنیا و تنظیم روابط خوب با همسایگان از اولویت‌های دولت او است اما «سفره مردم را به بیگانگان پیوند نمی‌زند». او بر خلاف رویکرد غیرتعجیلی خامنه‌ای وعده داد که در پرتو تعیین ده سرفصل به عنوان قدم‌های اولیه مشکلات مردم در کوتاه مدت حل خواهد شد. او همچنین اعلام کرد که برنامه او بر اساس سند «گام دوم انقلاب» است که از سوی خامنه‌ای در سال ۱۳۹۷ منتشر شد. رئیس دولت سیزدهم با ابراز تاسف از اینکه «توفیق دستبوسی خامنه‌ای» را به دلیل محدودیت‌های کرونایی از دست داد، مرزهای تملق به ولی‌فقیه را جا به جا کرد. این اظهارات سخیف در چارچوب عواملی چون "مدیون بودن رئیسی به خامنه‌ای برای رشد در هرم قدرت"، "افزایش نیاز خامنه‌ای به سرسپردگی و تسلیم مقامات حاکمیتی به موازات افزایش سن" و "تمایل رئیسی به جانشینی ولی‌فقیه" قابل تبیین است. رئیسی تنها رئیس جمهور در بین پنج رئیس جمهور در دوران رهبری خامنه‌ای است که امکان ترقی قدرت فراتر از ریاست قوای سه گانه را دارد. او می‌کوشد تا روابط حسنه با ولی‌فقیه را حفظ کرده وسرنوشتی مشابه روسای جمهور قبلی پیدا نکند که وضعیت آنها بعد از پایان مسئولیت در بلوک قدرت تضعیف شده و یا چون خاتمی به حاشیه رانده شدند. در کل سخنان رئیسی به مانند گذشته ضعیف بود او حتی آیه سوم سوره نمل از قران را اشتباه قرائت کرد!

اشتراک گفتمانی، ایدئولوژیک و سیاسی بالا بین رئیسی و خامنه‌ای و توجه به این واقعیت که رئیسی در کل دوران فعالیتش در چهار دهه گذشته تصمیم‌گیر نبوده و در هیات یک مجری و کارپرداز عمل کرده‌است، باعث شده تا او امیدوار باشد که شکاف بین رهبری و رئیس جمهور فعال نشده و هشتمین رئیس جمهور تاریخ جمهوری‌اسلامی ایران بتواند توجه ویژه ولی‌فقیه را حفظ کند و تمهیدات رقبا را خنثی کند.

از سوی دیگر اصولگرایان تندرو و مدافعان گفتمان بنیادگرایی اسلامی شیعه‌محور امیدوار هستند که افزایش یکپارچگی در حاکمیت و کنار زدن جریان تجدیدنظر طلب فرصتی برای موفقیت آنها شده و بتوانند رضایت بخشی از جامعه را در سایه  حل مشکلات معیشتی، پول‌پاشی و حامی پروری بدست آورند. همچنین قدرت گرفتن بیشتر جناح بازها در سایه کاهش منازعات در قوای سه‌گانه و در اختیار گرفتن قوه مجریه نقطه اتکای آنها در مواجهه با شکاف عمیق مردم-حکومت و عقیم کردن اعتراضات است.

اما ابراهیم رئیسی و حامیانش در هسته سخت قدرت با چالش‌های بزرگ و مهارناپذیر مواجه هستند که جلوگیری از فرجام شکست را برای آنها تبدیل به ماموریت ناممکن بدل ساخته است. اشتباه نیست اگر گفته شود ابراهیم رئیسی در بدترین شرایط بعد از انقلاب بهمن ۵۷ سکان دولت را در دست می‌گیرد. مجموعه بدهی‌ها و تعهدات مالی به ارث رسیده از دولت قبلی رقمی در حدود شانزده هزار میلیارد تومان است. اقتصاد کشور در آستانه ابرتورم است و نقدینگی کشور به حد بسیار بالایی رسیده و در نزدیکی چهار هزار میلیارد تومان است. بحران پاندمی کرونا در مرحله پیک پنجم است و چشم‌انداز روشنی برای مهار آن وجود ندارد. منابع مالی در اختیار قوه مجریه به نحو چشمگیری کاهش یافته است. در این شرایط که امید به بازسازی برجام  و رفع تحریم‌ها در کوتاه مدت نه تنها وجود ندارد بلکه حتی ممکن است فشار دولت آمریکا برای کاهش فروش نفت ایران افزایش یابد، بحران مزمن و ساختار اقتصادی تعمیق می‌یابد و نارضایتی‌ها را در عرصه عمومی فعال‌تر می‌کند. مانور بر روی استفاده از ظرفیت‌های داخلی و «اقتصاد مقاومتی» فراتر از حد حرف پتانسیلی ندارند و حداکثر در سطحی محدودی با بسیج نیروهای حاکمیتی و فعالیت زیاد می‌تواند نقش آفرینی کند که پاسخگوی انتظارات نخواهد بود.  کارنامه رئیسی در سه دهه مدیریت در قوه قضائیه پیشاپیش شکست محتوم  ادعای  «مبارزه با فساد و برقراری عدالت» را آشکار ساخته است.

بر اساس شنیده‌ها کابینه رئیسی مشابه دولت اول احمدی‌نژاد است که ابعاد بحران کارآمدی نظام را تشدید کرده و از طرف دیگر باعث ناامیدی و ناخشنودی بخشی از پایگاه اجتماعی جوان و رادیکال نهاد ولایت فقیه می‌شود. آنها انتظار تشکیل «دولت اسلامی و انقلابی» را دارند که به قول امیر حسین قاضی‌زاده هاشمی به «بوروکراسی مدرن محصول نوسازی رضا شاه» در سامانه دولت خاتمه دهد. ناتوانی رئیسی از مدیریت سهم‌خواهی نیروها و جناح‌های حامی با توجه به گسترش مناسبات رانتی و مادی در بلوک قدرت بخش دیگری از چالش درونی رئیسی است که دولت او را سیبل انتقاد خودی‌ها کرده و چه بسا نقطه آغاز واگرایی متحدان سابق شده و منازعات جدیدی را در بلوک قدرت شکل دهد.

همین الان زمزمه تعیین «محمد مخبر دزفولی» به معاونت اولی باعث اعتراض برخی از نیروهای بسیجی شده است که مدعی شده‌اند انتصاب چنین افرادی در دولت آینده به وضعیت « نه دولتی رفته؛ نه دولتی آمده» منتهی می‌شود. از لحاظ بین‌المللی در پایان کار دولت روحانی وضعیت مشابه سال ۱۳۹۲ قبل از تشکیل دولت «اعتدال» است که بحران خارجی تشدید شده و وضعیت « نه سازش، نه جنگ» مستعد درگیری نظامی محدود و گسترش تنش‌ها کنترل‌ناپذیر شده است. شخص ابراهیم رئیسی نیز درعرصه بینالمللی به لحاظ فردی با بحران عدم مشروعیت و عدم مقبولیت مواجه است و دولت‌های غربی امکان تعامل با او را در کشورهای متبوعه ندارند. همکاری و ایجاد روابط راهبردی با چین و روسیه نیز با موانع جدی مواجه هستند.

بنابراین در چنین وضعیتی که اراده نهاد ولایت فقیه مبتنی بر تقابل با خواست مردم وتداوم سیاست تقابلی در حوزه روابط بین‌الملل و مانور بر درستی "بی‌اعتمادی به غرب" بوده و ابرچالش‌های کشور در حال بزرگ‌تر شدن هستند، دولت رئیسی نه تنها نقطه عطفی در تحکیم نظام و خنثی سازی تهدیدها نیست بلکه ممکن است تسریع‌گر زوال  نظام سیاسی مستقر شود.

* مطالب منتشر شده در صفحه "دیدگاه" الزاما بازتاب‌دهنده نظر دویچه‌وله فارسی نیست.

 

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  دادستان در ۲۰ سالگی؟

  ابراهیم رئیسی که رئیس جمهور ایران شده، مدت کوتاهی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فعالیت قضایی خود را در ۲۰ سالگی به عنوان دادستان کرج و سپس همدان آغاز کرد. او در سال ۱۳۶۴ به تهران منتقل شد و جانشین دادستان این شهر شد. رئیسی در این سمت عضو "هیئت مرگ" شد و احکام اعدام هزاران نفر را امضا کرد. (عکس در کنار اسدالله لاجوردی، رئیس پیشین زندان اوین و دادستان انقلاب تهران و اسدالله جولایی)

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  جنایتی بزرگ در تاریخ نوین ایران

  طی دوماه مرداد و شهریور سال ۱۳۶۷ هزاران زندانی سیاسی که حتی بعضی از آن‌ها مدت محکومیت خود را به اتمام رسانده بودند ولی همچنان زندانی بودند و به اصطلاح "ملی کشی" می‌کردند، اعدام شدند. تعداد دقیق اعدام‌ها هرگز فاش نشد. تعداد قربانیان این واقعه نزد مراجع مختلف متفاوت و تا ۴۴۸۴ نفر تخمین زده می‌شود. گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل تعداد زندانیان سیاسی اعدام‌شده را دست‌کم ۱۸۷۹نفر اعلام کرده‌است.

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  پیش‌زمینه تاریخی

  در مورد علل اعدام‌های دسته‌جمعی در تابستان سال ۶۷ نظرات مختلفی وجود دارد: برخی معتقدند این اعدام‌ها نتیجه جدال جمهوری اسلامی با سازمان مجاهدین ومشخصا واکنش به عملیات "فروغ جاویدان" بوده است. روایت قوی‌تر اما این است که کشتار زندانیان سیاسی از قبل برنامه‌ریزی شده بود، به خصوص که زندانیان اعدام شده فقط اعضای مجاهدین نبودند، بلکه از اعضای گروه‌های چپ همچون راه‌کارگر، فدائیان و حزب توده نیز بوده‌اند.

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  حکم آیت‌الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی

  پس از قبول قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل و متعاقب آن حمله سازمان مجاهدین و عملیات "مرصاد" ، روح الله خمینی در حکمی افرادی را مامور بررسی مجدد وضعیت زندانیان کرد و نوشت:« کسانی که در زندان‌های سراسر کشور بر سر موضع نفاق خود پافشاری کرده و می‌کنند، محارب و محکوم به اعدام می‌باشند و تشخیص موضوع نیز در تهران با رای اکثریت آقایان حجت‌الاسلام نیری و جناب آقای اشراقی و نماینده‌ای از وزارت اطلاعات می‌باشد».

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  نقش سید احمد خمینی در صدور حکم قتل‌عام

  آیت‌الله منتظری که در آن زمان جانشین آیت‌الله خمینی، رهبر جمهوری اسلامی بود در خاطرات خود که سال‌ها بعد منتشر کرد می‌نویسد که "در آن زمان گفته می‌شد که نامه اول به خط سید احمد خمینی نوشته شده‌است و در مورد نامه دوم هم آشکارا دستخطِ سؤال‌کننده و پاسخ دهنده نامه یکسان است". آیت‌‌الله منتظری به علت انتقادهایش از سمت خود غزل شد و در حصر خانگی درگذشت.

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  اعضای هیئت مرگ

  گرچه در حکم خمینی از اسامی مرتضی اشراقی (سمت راست- دادستان تهران)، حسین‌علی نیری (رئیس هیئت – نفر وسط) و مصطفی پور محمدی (نماینده سازمان اطلاعات- سمت چپ) یاد شده، اما ابراهیم رئیسی (معاون دادستان- پائین سمت راست) و اسماعیل شوشتری (رئیس سازمان زندان‌ها – پائین سمت چپ) نیز در جلسات و صدور احکام حضور داشتند. ابراهیم رئیسی در آن زمان ۲۷ ساله بود.

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  آغاز اعدام‌ها

  یرواند آبراهامیان تاریخ‌نگار ایرانی می‌نویسد: «روز جمعه ۲۸ تیرماه ۱۳۶۷ درهای زندان‌ها بسته و تلفن‌ها قطع شد. تلویزیون‌ها را از برق کشیدند و از توزیع نامه‌ها، روزنامه‌ها و بسته‌های دارویی خودداری ورزیدند. ساعات ملاقات حذف شد و بستگان زندانیان را از حول و حوش زندان‌ها پراکنده‌ ساختند. رفت‌وآمد زندانیان به مکان‌های عمومی مانند درمانگاه‌ها، کارگاه‌ها، قرائت خانه‌ها، تالارهای تدریس و حیاط‌ها ممنوع شد.»

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  سئوالات مرگ و زندگی

  به گفته آبراهامیان، هیئت اعدام در تهران به زندانیان اطمینان می‌دادند که چند سؤال برای "اعطای عفو عمومی" می‌پرسند. در مورد مجاهدین می‌پرسیدند "آیا حاضر به معرفی یاران سابق خود در برابر دوربین هستید؟"، "آیا حاضر هستید به خط مقدم رفته و از روی مین‌های دشمن عبور کنید؟" و در مورد چپ گرایان، "آیا حاضرید علنی ماتریالیسم تاریخی را نفی کنید؟"، "آیا حاضر به نفی اعتقاد گذشته‌تان در مقابل دوربین هستید؟"

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  اعدام با طناب دار

  به گزارش شاهدان عینی "هیئت اعدام" در صورت عدم رضایت از پاسخ‌ها، فوراً دستور انتقال به اتاقی برای نوشتن وصیت‌نامه را می‌داد و سپس زندانیان در دسته‌های شش نفری و با چشمان بسته به دار آویخته می‌شدند.

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  دفن در گورهای دسته‌جمعی

  اعدام شدگان بدون اطلاع به خانواده‌ها، در گورهای دسته‌جمعی به خاک سپرده می‌شدند. بیشتر خانواده‌ها نیز پس از چند ماه خبردار شدند که فرزندانشان اعدام شده‌اند.

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  اعتراض آیت‌الله منتظری

  آیت‌الله احمد عابدینی در خاطراتش می‌گوید: «بنا شد نزد آیت‌الله منتظری برویم و بخواهیم موقتاً سکوت کند. او جواب داد: افرادی که محاکمه شده‌‏اند و در زندانند و دوران محکومیت خود را به سر می‌برند و جرم جدیدی مرتکب نشدند، به چه دلیل باید دوباره سوال و جواب کرد و سپس اعدام؟ گروهی از منافقان به ایران حمله کرده‌‏اند، این چه ربطی به زندانیان دارد؟ می‌‏گویید در این امور من سکوت کنم؟».

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  "شما را در آینده جزء جنایتکاران درتاریخ می‌نویسند"

  براساس فایل صوتی منتشر شده، آیت‌الله حسینعلی منتظری در یک جلسه حضوری در مرداد ۱۳۶۷ با حضور اعضای هیئت اعدام‌ها، یعنی حسینعلی نیری (حاکم شرع وقت)، مرتضی اشراقی (دادستان وقت)، ابراهیم رئیسی (معاون وقت دادستان) و مصطفی پورمحمدی (نماینده وقت وزارت اطلاعات در زندان اوین) به آنها می‌گوید که "شما را در آینده جزء جنایتکاران در تاریخ می‌نویسند".

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  حمید نوری، در زندان سوئد

  از جمله کسانی که در زمان اعدام‌های مخالفین سیاسی دهه شصت نقش موثری داشت، می‌توان به حمید نوری اشاره کرد که دادیار وقت زندان گوهردشت کرج بود. او که در آن زمان با نام مستعار "عباسی" احکام ناعادلانه‌ای را علیه بسیاری صادر کرده، مدتی پیش در سوئد شناسایی، بازداشت و در یک روند قضایی تفهیم اتهام شده است.

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  سایه جنایت بر ریاست جمهوری

  سازمان عفو بین‌الملل پس از انتخاب ابراهیم رئیسی به ریاست جمهوری اسلامی با اشاره به اعدام‌ هزاران زندانی سیاسی در تابستان ۶۷‌ خواستار آن شد که رئيسی، "به خاطر جرائم بین‌المللی" تحت تعقیب کیفری قرار گیرد.

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  رئیسی؛ مدافع حقوق بشر؟

  خبرنگار شبکه تلویزیونی الجزیره در اولین نشست خبری پس از انتخابات از ابراهیم رئیسی در مورد نقش او در اعدام‌های ۶۷، قرار گرفتن در لیست تحریم‌های حقوق بشری و درخواست محاکمه او از سوی نهادهای فعال حقوق بشر پرسید. مترجم این نشست از ترجمه کامل این سوال خودداری کرد. رئیسی بدون اشاره به نقش‌اش در اعدام‌ها گفت: « تمام اقداماتی که من در مدت مسئولیتم انجام دادم همواره در جهت دفاع از حقوق بشر بوده است.»

  نویسنده: محمود صالحی