ماجرای ایران در آیه‌های شیطانیُ مهدی استعدادی شاد - Gooya News

(یادی از رُمان جنجال ‌برانگیز سلمان رشدی)

یادداشت حاضر می‌خواهد به اشاره‌های ضمنی رُمان رشدی در مورد ایران بپردازد، بنابراین تمرکز بر فصل چهارم از کتاب ۹ فصلی‌ای خواهد بود که عنوانش «عایشه» است.

در همین آغاز آن عادت زشت شیعیان را از یاد نبریم که در میان زنان محمد با عایشه دشمنی می‌ورزند و از این لحاظ با سنی‌مذهبان متفاوت هستند. در هر صورت آن فصل در رُمان رشدی، در ترجمۀ فارسی «روشنک ایرانی» از ص ۲۷۹ شروع می‌شود که نسخۀ پی‌دی‌اف آن در اینترنت و «باشگاه ادبیات» در دسترس است.

نگارنده پیش از این و در یادداشتی به نقش شیطان در زندگی فردی و جمعی پرداخته و در این روند از مراحلی گذشته است. اکنون پس از اشاره به نقش شیطان در نوجوانی همچون همبازی و در دورۀ جوانی همچون رفیق گرمابه و گلستان که با ارجاع به واکنش‌های شاعران کلاسیک (سنایی) و شاعران مُدرن (نیما و پیروان) و نیز نویسنده‌ای چون صادق هدایت (داستان آفرینش) همراه بوده، نوبت به دورۀ پساانقلابی می‌رسد. دوره‌ای که در ایران شیطان لقبی برای کشورهایی نظیر امریکا و اسراییل و غیره می‌شود. آنجا شیطان نیز مثل بسیاری دیگر از پدیده‌ها، سیاسی یا سیاست‌زده می‌گردد. معمولاً هر تلاطم اجتماعی، عادت‌ها و رفتارهای جدیدی را باعث می‌شود و روال پیشینی زندگانی را دُچار بحران می­سازد.

در هر حالت نکتۀ زیر شایسته توجه است. این که نوع جدید تلقی از شیطان و الحاقش به کشورهای غربی وقتی در زبان دیپلماسی حکومت ایران رسم ‌شد که «جمهوری اسلامی» سیاست داخلی خود را با سرکوب اپوزیسیون و تحمیل حجاب اجباری نمایان ساخته بود. بر این منوال، شیطان شاخصۀ سیاست خارجی سیطره خلیفه ‌گشت که برای فریب افکار عمومی در رفراندوم آری یا نه، مفهوم «جمهوری» را پیشوند نام خود ساخته بود. باری. در ایران پس از سال 57 حاکمیتی در تعارض با دنیای مدرن پا ­گرفت که بر کلیۀ رفتار و امیالش ایدۀ غرب‌ستیزی سلطه داشته است. بنابراین رویکردِ قرون وسطاییش که بر اساس دوگانۀ «دیو و فرشته» بنا شده، همواره در دام همتاهای متضاد اسیر است که خیر و شّرِ مطلق هستند. ده سالی پس از جریان یافتن گفتمان «حزب فقط حزب‌الله، رهبر فقط روح‌الله» روایتِ «آیه‌های شیطانی» سلمان رشدی سال ۱۹۸۸به انگلیسی انتشار می‌یابد که فصل چهارمش تأملی بر تاریخ معاصر ایران را هم در بر دارد.