چالش‌های سکاندار جدید بانک مرکزی؛ «از نقدینگی ۴ هزار هزار میلیارد تومانی» تا «میراث بدهی ۱۶۵ هزار میلیارد تومانی دولت روحانی»

روز چهارشنبه هفته گذشته بود که سرانجام بانک مرکزی رئیس جدید خود را بعد از گمانه زنی‌های فراوان شناخت تا به نوعی تیم اقتصادی دولت سیزدهم، یکی دیگر از تکه‌های پازل خود را تکمیل کند.

به گزارش تابناک اقتصادی، در اوایل شکل گیری دولت سیزدهم گمانه زنی‌های فراوانی پیرامون کسی که قرار بود بر صندلی ریاست ساختمان شیشه‌ای میرداماد تکیه بزند صورت گرفت، اما سرانجام این علی صالح آبادی بود که با مهر تایید هیات دولت رهسپار این ساختمان شد.

علی صالح آبادی کیست؟

  علی صالح آبادی در سال ۱۳۵۷ در سبزوار متولد شد. وی دارای مدرک کارشناسی ارشد معارف اسلامی و مدیریت مالی از دانشگاه امام صادق و دکترای مدیریت مالی از دانشگاه تهران و عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق است.

او نخستین رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار بعد از تصویب قانون بازار اوراق بهادار بود که از سال ۱۳۸۴ تا اواخر سال ۱۳۹۳، یعنی به مدت حدود ده سال، ابتدا مسئولیت دبیرکلی سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران و پس از آن، مسئولیت ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار را برعهده داشت.

بسیاری صالح آبادی را به عنوان مدیری توسعه گرا می‌شناسند که نقش کلیدی در شکل گیری ساختار نوین بازار سرمایه داشتـه است. برخی از مهمترین اقدامات صالح آبادی در سازمان بورس و اوراق بهادار عبارتند از:

- تأسیس بورس‌های چهارگانه (بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ایران، بورس کالای ایران و بورس انرژی) در چهارچوب قانون بازار اوراق بهادار

- تأسیس نهاد‌های مالی جدید شامل صندوق‌های سرمایه گذاری، شرکت‌های تأمین سرمایه، شرکت‌های سبدگردان، مشاور سرمایه گذاری و سایر نهاد‌هایی که امروز، سهم قابل توجهی در توسعه بازار سرمایه و تأمین مالی از این بازار داشته اند.

- توسعه و عملیاتی کردن ابزار‌های مالی جدید شامل انواع صکوک، اسناد خزانه اسلامی و .. که علاوه بر شرکت ها، دولت در حاضر بخش عمده‌ای از کسری بودجه خود را از طریق انتشار این اوراق تأمین می کند.

- توسعه فناوری اطلاعات در بازار سرمایه، راه اندازی معاملات آنلاین به عنوان مهمترین زیرساخت فناورانه در تسهیل امکان سرمایه گذاری در بورس

- تسهیل در روند پذیرش شرکت‌های متعدد در بازار سرمایه، تنوع بخشیدن به شرکت‌ها و صنایع حاضر در بورس به ویژه در اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی

- تکمیـل قوانین و مقررات بازار سرمایه، از جمله قانون توسعه ابزار‌ها و نهاد‌های مالی جدید

وی در ۲۵ آذر ۱۳۹۳ از ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار ایران استعفا داد و محمد فطانت‌فرد عهده‌دار این وظیفه شد. همچنین صالح آبادی بنیان گذار انجمن مالی اسلامی ایران است.

او به علاوه مسئولیت‌هایی همچون مدیر تالار منطقه‌ای بورس کرج و مسئول بررسی‌های سرمایه گذاری در شرکت سرمایه گذاری غدیر، سازمان تأمین اجتماعی و ستاد اجرایی فرمان امام داشته است.

وی تا قبل از اینکه ریاست بانک مرکزی را بر عهده بگیرد، مدیرعامل بانک توسعه صادرات ایران بود.

 

صالح آبادی در چه شرایطی بر صندلی ساختمان شیشه‌ای میرداماد تکیه زد؟

  مدیرعامل پیشین بانک توسعه صادرات ایران در حالی به ساختمان شیشه‌ای میرداماد رهسپار شد که اصلا حال و روز اقتصاد ایران به دلیل تحریم‌های سهمگین و شرایط کرونایی خوب نیست.

وی در شرایطی این مسئولیت را بر عهده گرفت که می‌داند از اردیبهشت ماه سال ۹۸ ایران، به دلیل تحریم‌های نفتی نتوانسته است درآمد‌های نفتی مندرج در قانون بودجه را محقق سازد؛ از این روی، چند سالی است که دولت با رشد هزینه ها، با کسری‌های بودجه سنگینی رو به رو بوده است و همین مساله موجب شده تا دولت گذشته به استقراض از بانک مرکزی رو بیاورد و از این راه سرعت چاپ پول و نقدینگی را چند برابر کند. نقدینگی طبق آخرین آمار منتشره در یک قدمی ۴ هزار هزار میلیارد تومانی قرار دارد که رقم بسیار افسانه‌ای است. اکبر کمیجانی رئیس کل وقت بانک مرکزی در ۲۴ شهریورماه سال جاری گفت: حجم نقدینگی در پایان مردادماه ۱۴۰۰ به رقم ۳۹۲۱۴.۳ هزار میلیارد ریال رسیده است.

از سوی دیگر، بر اساس اطلاعات منتشره توسط بانک مرکزی، حجم بدهی دولت به بانک مرکزی تا پایان مردادماه امسال با رشد معنادار ۶۷.۴ درصدی نسبت به مرداد سال گذشته، به رقم ۱۶۵ هزار و ۵۵۰ میلیارد تومان رسیده است. این حجم عظیم از بدهی دولت به بانک مرکزی که مسلما میراث دولت تدبیر و امید برای بانک مرکزی است، از چالش‌های اساسی پیش روی مدیریت جدید این بانک است که برای مقابله با تداوم این روند، باید چاره اندیشی شود.

این شرایط در حالی است که کارشناسان کسری بودجه امسال را رقمی حدود ۵۰۰ هزار میلیارد تومان تخمین می‌زنند.

کسری‌های بودجه پیاپی و چاپ پول برای پر کردن چاله‌های بودجه ای، موجب شده است تا نرخ تورم در این سال‌ها سرسام آور و سفره مردم رفته رفته کوچک‌تر از گذشته شود. بنا بر آخرین خبر‌های منتشره پیرامون نرخ تورم، مرکز آمار ایران این نرخ را در شهریورماه سال جاری ۴۵.۸ درصد اعلام کرد!

همچنین صالح آبادی در حالی این سمت را قبول کرده است که به دلیل تحریم‌های بانکی نه دلار‌های صادرکنندگان و نه حتی اندک دلار‌های نفتی حاصل از دور زدن تحریم‌های نفتی و فروش آن، به ایران بازمی‌گردد. ایران کلی منابع بلوکه شده دلاری در کشور‌های دیگر دارد که این کشور‌ها حاضر نیستند این منابع را به دلیل تحریم‌ها به ایران بازگردانند. همین مسائل موجب شده است تا ارزش پول ملی روز به روز سقوط کند.

تمام این شرایط به کنار، حال و روز بسیاری از بانک‌ها نیز خوب نیست. بیشتر آن‌ها با زیان‌های انباشته‌ای دست و پنجه نرم می‌کنند که اگر قانون گذار بخواهد به قانون عمل کند، هم اکنون باید برای تک تک بانک‌های سرشناس حکم ورشکستگی را صادر نماید.

به هر حال اقتصاد ایران در شرایط بسیار حساسی قرار گرفته و انتظارات از بانک مرکزی بسیار بالاست. حالا همه کانون توجهات فعالان اقتصادی به عملکرد صالح آبادی است تا ببینند، وی با این مشکلات اقتصاد ایران چه خواهد کرد؟ اما گذشته از این مسائل صالح آبادی چه باید کند و اولویت‌های بانک مرکزی چیست؟

اولویت‌های بانک مرکزی چیست؟

  رئیس جمهور پس از انتخاب رئیس کل جدید بانک مرکزی با تأکید بر اینکه نقش بانک مرکزی در حفظ ارزش پول ملی و کنترل تورم بسیار اساسی است، گفت: بانک مرکزی باید جدی بر عملکرد بانک‌ها نظارت دقیق و نه نظارت توصیه‌ای داشته باشد.

آقای رئیسی رمز موفقیت در عرصه اقتصاد را سلامت در نظام اقتصادی دانست و گفت: امکانات و پول زیادی در اختیار بانک مرکزی قرار دارد که اگر بر آن نظارت نباشد، قطعاً مشکل‌آفرین خواهد بود. اینکه در هر فساد اقتصادی ردی از بانک و شبکه بانکی به چشم می‌خورد، گواه آن است که در نظام بانکی کشور اشکالاتی وجود دارد.  رئیس جمهور همچنین از رئیس کل بانک مرکزی خواست با نظارت جدی و دقیق بر نظام بانکی کشور، حفظ منافع ملت را اساس کار خود قرار دهد و به خاطر هیچ منفعتی در مقابل منفعت ملت، کشور، ارزش پول ملی و منافع اساسی کوتاه نیایید.  

درخواست وزیر اقتصاد از رییس کل جدید بانک مرکزی

از سوی دیگر، سید احسان خاندوزی وزیر اقتصاد نیز بلافاصله بعد از انتخاب صالح آبادی به عنوان رئیس کل بانک مرکزی طی توئیتی نوشت: با رای امروز هیات دولت، دکتر علی صالح آبادی رئیس کل بانک مرکزی تعیین شد. برای ایشان در مسئولیت حفظ ارزش پول و مهار تورم، هدایت اعتبار به فعالیت‌های مولد و نظارت موثر بر شبکه بانکی آرزوی توفیق روز افزون دارم.

همچنین سیدمحسن دهنوی، یک عضو هیات رئیسه مجلس نیز امروز ۱۷ مهر ۱۴۰۰ طی مطلبی در صفحه توئیتر خود نوشت: «ضمن تبریک انتصاب آقای صالح‌آبادی به ریاست بانک مرکزی، پیشنهاد می‌شود اقدامات زیر در صدر اولویت‌ها قرار گیرد؛

‏کنترل حجم خلق نقدینگی به وسیله شبکه بانکی، خصوصا بانک‌های خصوصی

‏تجمیع تمامی فرآیند‌های مرتبط با اعطا و بازپرداخت تسهیلات در شبکه بانکی در سامانه متمرکز اعطای تسهیلات

استفاده از نشان‌گر‌های فعالیت اقتصادی مولد در اعتبارسنجی متقاضیان تسهیلات

‏مدیریت سپرده‌های بانکی و اِعمال محدودیت‌هایی بر سپرده‌های سرمایه‌گذاری مانند حذف ابزار پرداخت

تعیین فاصله زمانی تاریخ درخواست و امکان برداشت از حساب و تعیین نرخ موثر شکست سود در برداشت پیش از موعد.»