نقش «فارس ایر قشم» در انتقال و ارسال سلاح به خارج از کشور

روز پنجشنبه ۳۰دی ۱۴۰۰، خبری مبنی بر احتمال ارسال تسلیحات توسط سپاه پاسداران به میانمار توسط رسانه‌ها منتشر شد.

نشریه آسیا تایمز به‌نقل از یک منبع دیپلماتیک، از سفر هیئتی سیاسی از تهران به نایپیداو، پایتخت میانمار، خبر داد و ادعا کرد که پروازهای یکی از هواپیماهای بوئینگ ۷۴۷-۲۸۱اِف از شهر مشهد به این شهر در روزهای پیش از این سفر احتمالاً برای انتقال تسلیحات از سوی سپاه پاسداران به میانمار بوده است.

هواپیمای مورد بحث که اطلاعات پروازی آن بر روی وب‌سایت‌های رهگیری هواپیماهای غیرنظامی حکایت از سفر آن به میانمار در روزهای ۲۴ آذر، ۸ و ۲۳ دی ۱۴۰۰ دارد، EP-FAA است؛ یکی از دو فروند هواپیمای باربری سنگین شرکت فارس ایر قشم از نوع بوئینگ ۷۴۷-۲۸۱اِف.

این هواپیما به‌طور هفتگی محموله‌های تجاری و تسلیحات را نه فقط از ایران بلکه از امارات متحده عربی، عمان، چین و هند به اقصی نقاط جهان حمل می‌کند.

بیشتر در این باره:

سپاه پاسداران در میانمار چه می‌کند؟

نقش مهم این هواپیما در حمل بار تجاری و همچنین تسلیحات ارسالی ایران به سوریه سبب شده است تا ناظران پروازهای این هواپیما تصور کنند محموله این هواپیما همواره تسلیحات است و عملیات پروازی آن به‌سفارش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی صورت می‌گیرد.

اگرچه مالکیت شرکت فارس‌ایر قشم به‌طور غیرمستقیم متعلق به یکی از نهادهای اقتصادی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است، اما این شرکت، در راستای کسب درآمد از طریق حمل بار، به شرکت‌های خصوصی و تاجران ایرانی و خارجی نیز خدمات ارائه می‌دهد.

از دیرباز تا کنون فرودگاه مهرآباد تهران همواره به‌عنوان تنها مبدأ ارسال تسلیحات ایرانی فروخته‌شده و یا اهدایی به کشورهای هم‌پیمان جمهوری اسلامی مورد استفاده قرار گرفته است. در ماه‌های اخیر، هواپیماهای بوئینگ ۷۴۷-۲۸۱اِف فارس ایر قشم از این فرودگاه تسلیحات اهدایی و یا فروخته‌شدهٔ ایرانی را به سوریه، ونزوئلا، عراق و اخیراً اتیوپی منتقل کرده‌اند.

بررسی پروازهای هواپیمای EP-FAA از ایران به میانمار نشان‌دهنده آن است که مبدأ هر سه آن‌ها نه فرودگاه مهرآباد تهران بلکه شهر مشهد بوده است؛ امری که احتمال حمل تسلیحات فروخته‌شده توسط ایران به میانمار را کاهش می‌دهد. با این حال احتمال فروش تسلیحات از سوی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران به دولت نظامی میانمار در آینده را نمی‌توان به‌طور کامل رد کرد.

آیا سپاه پاسداران مجری انتقال هوایی تسلیحات از ایران به دیگر کشورهاست؟

بسیاری تصور می‌کنند با توجه به این‌که سپاه پاسداران متصدی اصلی تسلیحات انتقالی از ایران به سوریه با هواپیماهای شرکت فارس ایر قشم است، لذا تمامی عملیات‌های پروازی این شرکت هواپیمایی توسط این ارگان نظامی برنامه‌ریزی و اجرا می‌شود.

این در حالی است که شرکت فارس ایر قشم با وجود تعلق غیرمستقیم به سپاه پاسداران به‌عنوان یک شرکت تجاری و غیرنظامی کالاهای نظامی را حمل می‌کند.

بیشتر در این باره:

آیا سپاه پاسداران از هلال احمر استفاده پوششی می‌کند؟

متصدی اصلی حمل تسلیحات و مهمات ارسالی از طریق هوایی از ایران به اقصی نقاط جهان نه سپاه پاسداران بلکه وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح است. در حقیقت صنایع و شرکت‌های متعلق به این وزارتخانه سازندگان تسلیحات و مهمات هستند که به کشورهای خارجی صادر می‌شود.

با توجه به خطر وضع تحریم‌های گسترده بین‌المللی علیه شرکت‌های هواپیماهایی ماهان و ایران‌ایر، این دو شرکت همواره از ارسال تسلیحات با استفاده از هواپیماهای باری به کشورهای خارجی از سال ۱۳۹۲ به این سو خودداری کرده‌اند. با توقف ارسال تسلیحات با استفاده از تنها بوئینگ ۷۴۷ باری شرکت ایران‌ایر به دمشق، شرکت هواپیمایی یاس‌ایر نیروی هوافضای سپاه که پس از تحریم از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا به شرکت هواپیمایی پویا تغییر نام داد، به تنها ارسال‌کننده تسلیحات ایران به سوریه تبدیل شد.

با افزایش میزان تسلیحات ارسالی ایران به سوریه، هواپیماهای ترابری سنگین بوئینگ ۷۴۷ نیروی هوایی ارتش نیز از سال ۱۳۹۰ وارد عمل شدند. این هواپیماها توسط شرکت هواپیمایی معراج و سپس کاسپین مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت و هزینه عملیات پروازی آن‌ها برای حمل تسلیحات به سوریه نیز توسط این شرکت‌های هواپیمایی از وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح دریافت می‌شد.

در سال‌های اخیر بوئینگ‌های ۷۴۷-۲جی۹اف ارتش بارها کمک‌های جمعیت هلال احمر را برای پناهندگان روهینگیا به بنگلادش برده‌اند

در سال ۱۳۹۶ نیز پس از آن‌که عمده عملیات‌های پروازی دو فروند هواپیمای ترابری سنگین ایلیوشین ۷۶ تی‌دی نیروی هوافضای سپاه در خدمت شرکت پویا ایر به پروازهای تجاری به روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان اختصاص یافت، شرکت هواپیمایی ماهان دو فروند بوئینگ ۷۴۷-۲۸۱ اف خرید.

این دو هواپیما با واسطه در کشور ارمنستان خریداری شدند تا فشار پروازها بر روی پویا ایر را کاهش دهند. این شرکت برای مواجه نشدن با تحریم‌های بین‌المللی، هر دو هواپیما را به شرکت فارس ایر قشم منتقل کرد تا در این شرکت مورد بهره‌برداری قرار بگیرند.

بنابراین، متولی حمل‌ونقل هوایی تسلیحات و مهمات صادراتی ایران نه سپاه پاسداران بلکه شرکت‌های هواپیمایی هستند که اگرچه متعلق به نیروهای نظامی‌اند، اما جهت انتقال این تسلیحات از وزارت دفاع هزینه دریافت می‌کنند؛ هزینه‌ای که بخش عمده درآمدهای آن‌ها را تشکیل می‌دهد.

فارس ایر قشم به کدام کشورها خدمات باری می‌دهد و به کدام کشورها سلاح می‌فرستد؟

همان‌طور که در مقدمه ذکر شد، سوریه و ونزوئلا و اتیوپی مهم‌ترین مقاصد پروازهای بوئینگ‌های ۷۴۷-۲۸۱اِف شرکت فارس ایر قشم هستند. بخش مهمی از پروازهای صورت‌گرفته به این کشورها در راستای انتقال تسلیحات و مهمات فروخته‌شده از سوی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح است.

تنها بخشی از پروازهای بوئینگ ۷۴۷-۲۸۱اِف های این شرکت به دمشق و پایگاه هوایی تیاس یا تی۴ در سوریه در راستای انتقال تسلیحات سپاه پاسداران است؛ تسلیحات و مهماتی که جهت واگذاری به نیروهای سپاه قدس و همچنین شبه‌نظامیان خارجی تحت‌نظرشان در سوریه به این کشور منتقل می‌شود.

در ماه‌های گذشته، سوریه در صدر جدول مقاصد پروازهای باری حامل تسلیحات و مهمات صادراتی ایران قرار داشته است، پس از آن ونزوئلا و اتیوپی. در هفت ماه گذشته، دو فروند بوئینگ ۷۴۷-۲۸۱اِف فارس ایر قشم ده‌ها تُن تسلیحات فروخته‌شده از سوی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران به اتیوپی را به آدیس آبابا انتقال داده‌اند؛ تسلیحاتی شامل پهپادهای شناسایی-رزمی مهاجر-۶ که در نبرد علیه جدایی‌طلبان تیگرای نقش مهمی ایفا کرده‌اند.

از آن‌جا که دولت نظامی میانمار برآمده از کودتای نظامیان است، با مشکل خریداری تسلیحات نظامی از کشورهای خارجی مواجه است؛ مشکی که ممکن است این کشور را به خرید سلاح و مهمات از ایران سوق دهد. اگرچه احتمال انتقال تسلیحات توسط تنها هواپیمای بوئینگ ۷۴۷-۲۸۱اِف عملیاتی فارس ایر قشم با علامت ثبت کشوری EP-FAA از شهر مشهد به نایپیداو کم است، اما به این معنا نیست که در ماه‌های آینده شاهد خرید تسلیحاتی میانمار از جمهوری اسلامی نباشیم.

در حال حاضر دومین بوئینگ ۷۴۷-۲۸۱اِف شرکت فارس ایر قشم با علامت ثبت کشوری EP-FAB از شهریور ماه سال جاری تحت تعمیرات دوره‌ای در آشیانه شرکت فارسکو یا فجرآشیان متعلق به سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح قرار دارد. با عملیاتی شدن این هواپیما، فشار کاری بر EP-FAA کاسته خواهد شد.

همچنین گفتنی است که شرکت هواپیمایی ماهان به‌دنبال خرید دو فروند بوئینگ ۷۴۷ سری ۴۰۰ باری برای تقویت ناوگان هواپیماهای باری فارس ایر قشم است.

نظرات نویسندگان در یادداشت‌ها لزوماً بازتاب دیدگاه رادیو فردا نیست.