نقش حوزه علمیه اراک و عالمانش در قوام حوزه قم و نجف بی‌بدیل است

به گزارش خبرنگار مهر، آیت الله محسن اراکی شامگاه یکشنبه در نشست علمی «نقش حوزه علمیه اراک در شکل گیری حوزه علمیه قم» در تالار استاد شهیدی دانشگاه تهران گفت: استان مرکزی و شهر اراک خواستگاه نوابغ و شخصیت‌های تاریخ‌ساز ایران بوده است، نه تنها در علوم اسلامی مثل فقه و اصول و دیگر علوم حوزوی بلکه در سایر علوم و حوزه‌های ادبی و هنری و حوزه‌هایی چون سیاست استان پربرکتی است.

این عضو مجلس خبرگان رهبری بیان کرد: اینکه جناب شیخ مؤسس قبل از قم، اراک را برای اقامت و تشکیل دروس علمی انتخاب کردند نشان از این است که در آن زمان اراک یک عاصمه علمی فعالی بوده است و در این مسئله حمایتهای بیت حاج آقا محسن عراقی هم بسیار نقش داشت.

وی در ادامه با تاکید بر نقش واقفان اراکی مثل حاج آقامحسن عراقی در تحکیم و تقویت حوزه‌های علمیه افزود: نقش موقوفات و حمایت‌های مالی افرادی چون آیت الله حاج آقا محسن عراقی در توسعه حوزه علمیه اراک و حوزه‌های دیگری چون حوزه نجف بسیار پر رنگ است. نکته جالبی که در مورد مرحوم حاج آقا محسن عراقی به چشم می‌خورد این است که ایشان موقوفاتی برای توسعه علوم آل محمد (ص) در قم هم در نظر گرفته بوده است این در حالی است که آن زمان حوزه‌ای بدان معنا در قم نبوده و شیخ مؤسس به آنجا مهاجرت نکرده بودند. این نشان از اهتمام و دوراندیشی مرحوم عراقی نسبت به قم و تأثیر ظاهراً ناملموس ایشان در شکل‌گیری این حوزه دارد. جا دارد که خدمات این انسان بزرگ به خوبی تحلیل و تبیین شود.

نقش حوزه علمیه اراک و عالمان این خطه در قوام حوزه قم و نجف بی‌بدیل است

وی ادامه داد: عالمان دینی اراک و حوزه علمیه آن نه تنها در تشکیل و توسعه حوزه‌ی قم بسیار مؤثر بودند بلکه جا دارد نقش بی‌بدیل ایشان در ساختمان حوزه‌ی علمیه نجف اشرف نیز تبیین شود. همان طور که حوزه علمیه اراک نقش مهمی در بازسازی و شکل‌گیری حوزه علمیه قم داشته نقش مهمی در حوزه نجف هم داشته است و مردانی که از این خطه عالم خیز برخاسته‌اند در حرکت علمی حوزه نجف بسیار مؤثر بوده‌اند.

آیت‌الله اراکی در تبیین شرایط دوره مرجعیت آشیخ عبدالکریم حائری و تأسیس حوزه و شیوه مبارزه ایشان با حکومت، گفت: یکی از دلایل نقل مکان آشیخ عبدالکریم از نجف به اراک و بعد قم احساس خطر نسبت به هویت دینی مردم ایران بود، اگر کسی به تاریخ آن دوره مراجعه کند خواهد دید که فرهنگ مردم ایران بین دو لبه قیچی دین‌زدایی شرقی (کمونیسم) و دین زدایی غربی (لیبرالیسم) در حال نابودی بوده است.

آیت الله اراکی صریح کرد: آشیخ عبدالکریم حائری مشابه آیت الله خویی در نجف شیوه نبرد آرام پیش گرفت چرا که شرایط سیاسی ایران دوران رضاخان با عراق دوران صدام مشابهت داشت و به همین واسطه مراجع ما چنین شیوه‌ای را پیش گرفتند.

اسلام دین سیاسی است

وی گفت: تشیع و اسلام، دین سیاسی است و بی‌سیاست معنایی ندارد. شیعه یعنی دین سیاسی و اختلاف ما با با دیگر مذاهب بر سر همین موضوع است چرا که شیعه معتقد است کسی که حاکم می‌شود باید اعلم و اعدل باشد و این از واضحات مذهب تشیع است البته اگر در دیگر مذاهب اسلامی هم به نصوص اصلی مراجعه شود به همین نکته خواهیم رسید.

این استاد حوزه در تبیین نسبت تشیع و سیاست افزود: وقتی از شئون امام جامعه و مرجعیت اخذ خمس دانسته می‌شود این چه معنایی دارد؟ اخذ خمس کاری است مختص فرمانروا و فرمانروایی، کار عالم دینی صرف نیست کار عالم دین که دادن فتواست. مصارف آن هم در مواردی است که مربوط به حکومت، اداره امور کشور و مسلمین و پرداختن امورات لشکریان است. نفس گرفتن خمس و تخصیص آن به امور شیعه یک عمل صد در صد حکومتی و سیاسی است.

علم فقه علم بررسی فرمانهاست و عدم جدایی آن از سیاست واضح است

آیت الله اراکی در ادامه عنوان کرد: ما در فرهنگ دینی خود از لفظ فقیه برای عالم دینی استفاده می‌کنیم و کلماتی مثل روحانی بیشتر متعلق به دیگر فرهنگ‌ها مثل فرهنگ مسیحی است. در فرهنگ دینی ما تا اجتهاد واقع نشده باشد از عبارت طالب علم و بعد از آن از کلمه فقیه به جویندگان علم دین اطلاق می‌شود. فقیه یعنی کسی که عالم علم فقه است. فقه هم یعنی احکام، احکام هم یعنی حکم و حکم هم یعنی فرمان. فرمان مبرهن است که یک امر سیاسی است از همین جهت است که بر حاکم جامعه فرمانروا طلاق شده یعنی کسی که فرمان او رواست به این لحاظ علم فقه علم بررسی فرمان هاست و عدم جدایی آن از سیاست واضح است. فقه علم استخراج فرمان فرمانروای عالم، خداوند متعال است و از این رو نماز ما هم سیاسی و از مقوله فرمان و فرمانروایی است. نمازخواندن ما اجرای فرمان است.

وی افزود: ائمه ما دو روش در امر سیاست داشته‌اند یکی مقابله با حکومت جور و دستگاه ظالمان اما دیگری این است که آیا ایشان اهتمام به امر فرمانروایی داشته‌اند یا خیر؟ نباید چنین تصور کرد که ایشان در دوران سکوت علوی یا صلح حسنی و غیر از آن از مسئله فرمانروایی غفلت داشته‌اند بلکه خمس می‌گرفته‌اند به امورات مسلمین رسیدگی می‌کردند، قاضی تعیین می‌کرده‌اند و با افرادی که در دستگاه حکومت داشته‌اند سعی می‌کردند که اوضاع را کنترل کنند و جلوی ظلم و تعدی را بگیرند و مواردی حتی فرمانروا تعیین کرده‌اند. بنای فرمانروایی داشته‌اند ولی فرمانروایی پنهان و محدود تا جایی بسط ید داشته‌اند عمل می‌کردند و به امر فرمانروایی اهتمام داشته‌اند.

اراکی در پایان تأکید کرد: با حرکت آشیخ عبدالکریم حائری حوزه علمیه قم شکل گرفت و این حوزه در دوران آیت الله بروجردی توسعه یافت و در بستر فعالیت‌های این دو مرجع بزرگ در دوران امام خمینی (ره) از دل حوزه علمیه قم انقلاب اسلامی ایران به وجود آمد.