کشف تازه باستان‌شناسی؛ نوری بر تاریخ یکجانشینی بشر

تیمی از باستان‌شناسان زبده، در کاوش‌های خود در مکانی دورافتاده در شرق صحرای اردن به سازه‌هایی سنگی برخورده‌اند که احتمال می‌رود اولین ساخته‌های دست انسان باشند. آنچه آنها یافته‌اند، مجموعه‌ای است مشابه یک عبادت‌گاه، با دو سنگ عمودی، محراب، آتشدان، صدف‌های دریایی و گودالی کوچک. روی سنگ‌ها نقوش انسان‌نما تراشیده شده و چاله کوچک طوری تعبیه شده که تله شکار یا محل ذبح غزال وحشی باشد.

محوطه کشف شده، در حوالی سازه‌های موسوم به "بادبادک‌های صحرایی" قرار دارد، سازه‌هایی که در بیابان‌های خاورمیانه به وفور وجود دارند و چیدمان آنها طوری است که شکل یک قیف را می‌گیرند. 

انسان‌های آن دوران از این سازه‌ها به عنوان تله‌هایی برای به دام انداختن غزال‌های وحشی استفاده می‌کردند. تله‌ها از دو یا چند دیواره کوتاه سنگی تشکیل می‌شدند که به طور مورب کنار هم قرار می‌گرفتند و به گودال و چاله‌ای ختم می‌‌شدند. سازه به این ترتیب شکل یک قیف یا مخروط وارونه می‌یافت و غزال‌ها در آنها  گیر می‌افتادند.  گفته شده که خود مردم هم در مجاورت این تله‌ها در خانه‌هایی به شکل نیم‌دایره زندگی می‌کردند.

عصر نوسنگی وساکن شدن بشر

آخرین عصر یخبندان، ۱۰هزار سال قبل پایان گرفت. بشر از حدود ۹۵۰۰سال قبل از میلاد، اهلی کردن حیوانات و کشاورزی را شروع کرد، اما هنوز در کومه‌‌ها یا غارهای ساده می‌زیست. تا کنون فرض بر این بوده که خانه‌های انسان‌های اولیه و آغل‌‌‌های حیوانات اهلی، حدود ۷هزار سال قبل ساخته شده‌ اند. 

 در دوران نوسنگی شرایط زندگی به خصوص در "هلال حاصلخیر" خاورمیانه، یعنی شمال مصر، اسرائیل امروز، سوریه و بین‌النهرین (بین فرات و دجله) بهبود چشمگیری یافت. به این ترتیب مردم از شیوه زندگی عشایری و جابجایی‌های متوالی دست کشیده و یک‌جا نشین شدند.

آیا این کشف از "قدیمی‌ترین سازه ساخته شده به دست انسان" رونمایی کرده است؟

حال با کشف تازه باستان‌شناسان بحثی در باره اصلاح این تاریخ‌گذاری جریان یافته است. مجموعه یاد شده، در مرز شرقی اردن و عربستان سعودی کنونی پیدا شده و حاصل کاوش‌های یک تیم چند ملیتی از کارشناسان اردنی، فرانسوی، آمریکایی و آلمانی است. این گروه از سال ۲۰۱۳ به سرپرستی باستان‌شناسان فرانسوی در جنوب شرقی اردن مشغول تحقیق است.

نخستین نمادهای تجاری؟

مجموعه فرقه نوسنگی یکی از هشت محوطه سنگی موسوم به «بادبادک صحرایی» است که حدود ۱۰۰ سال پیش در خلال یک پرواز از فاصله بیست کیلومتری کشف شد.

به گفته باستان‌شناسان، چیدمان سازه‌های سنگی، حاکی از برنامه‌ریزی هوشمندانه برای شکار غزال است. این کشف نور جدیدی بر نمادگرایی، بیان هنری و فرهنگ معنوی مردمان نوسنگی می‌تاباند. آنها اعتقاد دارند که کشف آنها از "قدیمی‌ترین سازه ساخته شده به دست انسان" رونمایی کرده است.

 وائل ابوعزیز، مدیر پروژه می‌گوید، مجاورت تله‌ها با سکونت‌گاه‌های بشری، بیانگر آن است که سکنه، شکارچیان حرفه‌ای و کارکشته بوده‌اند. او این تله‌ها را "سمبل زندگی فرهنگی، اقتصادی بشر آن دوران" می‌نامد. از آنجا که مجموعه کشف شده با سکونت‌گاه‌های بزرگتر در "هلال حاصلحیز" فاصله زیادی دارد، محققان فرض گرفته‌اند که اینجا مکانی برای گرفتن حیوانات، ذبح، آماده سازی و تقسیم گوشت و پوست آنها بوده باشد. 

در این زیارتگاه، تعداد زیادی استخوان جانوران و سنگ چخماق نیز پیدا شده است.

اکتشاف هیجان انگیز اخیر زیر نظر دانشگاه "حسین بن طلال" اردن و موسسه فرانسوی خاورنزدیک انجام گرفته و محل مربوطه در آخرین فصل حفاری سال ۲۰۲۱ کاوش شده است.