برجام؛ مذاکرات وین اکنون در چه مرحلهای است و چه میدانیم؟
بی بی سی فارسی
- شهیر شهید ثالث
- روزنامهنگار
منبع تصویر، FARS
توضیح تصویر،وزیر امور خارجه ایران، حسین امیر عبداللهیان گفته است که خروج سپاه پاسداران از فهرست تحریمها "مهمترین" موضوع مذاکرات است.
اگر به عنوان کسی که اخبار را دنبال میکند دقیقا نمیدانید در مذاکرات وین چه میگذرد نگران نباشید، در این زمینه تنها نیستید. باب منندز، رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا، که یکی از نهادهای کلیدی در سیاست خارجی آمریکا به شمار میرود، حداقل تا چند روز پیش در شرایط مشابهی به سر میبُرد.
وی روز اول فروردین امسال گفت: "من نمیدانم محتوای توافق [با ایران] چیست؟ مشکل بتوان قضاوت کرد." این اظهار نظر نشان میدهد که دولت بایدن تا چه حد در رابطه با مذاکرات بسته عمل کرده است.
با این حال در این یادداشت سعی شده که از لابلای خطوط، اطلاعاتی جمع آوری و کنار هم گذاشته شود تا یک تصویر کلی از مذاکرات وین، تا این لحظه، به دست بیاید.
برای حکومت ایران، موضوع خارج شدن سپاه از فهرست سازمان های تروریستی وزارت خارجه آمریکا (FTO) جنبه حیثیتی دارد. به علاوه حضور سپاه در لیست مزبور خطری بالقوه را متوجه آن تشکیلات میکند، زیرا به هر دولتی که در آمریکا بر سر کار بیاید این امکان را میدهد که با اعضاء و فرماندهان این تشکیلات مانند یک گروه تروریستی برخورد کند.
وزیر امور خارجه ایران، حسین امیر عبداللهیان گفته است که خروج سپاه پاسداران از فهرست تحریمها "مهمترین" موضوع مذاکرات است. از سوی دیگر روز دوشنبه هشتم فروردین، کمال خرازی، رییس شورای راهبردی روابط خارجی ایران، بار دیگر بر حذف سپاه پاسداران از فهرست گروههای تروریستی آمریکا تاکید کرد و آن را به عنوان یکی از پیششرطهای توافق احیای برجام دانست.
در پی جلسه "طبقهبندی شده" روز سه شنبه ۲ فروردین (یک روز پس از اظهارات منندز در باب عدم اطلاع از محتویات توافق) در کمیته روابط خارجی سنای آمریکا، اطلاعاتی به بیرون درز کرد که تصویر روشنتری از آخرین وضعیت مذاکرات هستهای در وین در اختیار ما قرار میدهد. در این جلسه توجیهی، رابرت مالی مذاکره کننده ارشد آمریکا در مذاکرات وین، سناتورهای عضو کمیته مذکور را در جریان آخرین تحولات و محتوای توافق احتمالی با حکومت ایران قرار داد.
هر چند اطلاعات چندانی از این جلسه راه به بیرون پیدا نکرد اما، از تقابل اظهارات دو سناتور چنین بر میآید که دولت بایدن حل یکی از گرههای مذاکرات که خواسته حکومت ایران است، یعنی خارج کردن سپاه پاسداران از لیست سازمانهای تروریستی وزارت امورخارجه را مد نظر قرار داده است.
منبع تصویر، EPA
توضیح تصویر،اول اینکه بر اساس اظهارات رابرت مالی که به سمع سناتورهای کمیته روابط خارجی سنا رسیده، پیداست که تا "به اینجای کار" دولت بایدن به سوئی متمایل شده که سپاه را از لیست سازمانهای تروریستی خارج کند. این امر باعث موضوعگیری صریح سناتور جیم ریش علیه آن تصمیم و دفاع سناتور مورفی از چنان اقدامی شده است.
از پادکست رد شوید و به خواندن ادامه دهیدپادکستشیرازه«شیرازه» پادکستی درباره کتابها است که سام فرزانه تهیه میکند
پادکست
پایان پادکست
در پی جلسه، سناتور جیم ریش که بالاترین مقام جمهوریخواه در کمیته روابط خارجی سنا به شمار میرود اظهار داشت : "من با امتیازاتی که دولت [بایدن] در نظر دارد برای آرام کردن رژیم ایران به آنان بدهد وحشت زدهام". وی بر روی رفع تحریمها که به گفته او ۹۰ تا ۱۳۰ میلیارد دلار در اختیار حکومت ایران قرار میدهد و خارج کردن سپاه از لیست سازمان های تروریستی دست گذاشت.
کریس مورفی، سناتور دموکرات و عضو کمیته روابط خارجی سنا، نظری متضاد ابراز کرد. او معتقد است که گنجاندن سپاه پاسداران در لیست سازمانهای تروریستی چیزی جز یک حرکت سمبولیک نیست. او استدلال کرد "مادام که شما انواع تحریمها را بر سپاه اعمال کردهاید من نمیفهمم چرا ما باید در مورد نگهداشتن آنها در لیست مزبور اصرار داشته باشیم در حالی که [این امر] هیچ تاثیر عملی ندارد". وی افزود: "سپاه پاسداران احتمالا سازمانی است که بیشترین تحریمها بر روی کره زمین بر آن اعمال شده است. لذا به نظر میرسد که اثر آن [یعنی وجود آن سازمان در لیست مزبور] صفر است. بنابراین من مطمئن نیستم که چرا باید بر این مسئله اصرار بورزیم".
این ابراز عقاید متضاد نشان دهنده چند نکته است.
اول اینکه بر اساس اظهارات رابرت مالی که به سمع سناتورهای کمیته روابط خارجی سنا رسیده، پیداست که تا "به اینجای کار" دولت بایدن به سوئی متمایل شده که سپاه را از لیست سازمانهای تروریستی خارج کند. این امر باعث موضوعگیری صریح سناتور جیم ریش علیه آن تصمیم و دفاع سناتور مورفی از چنان اقدامی شده است.
دوم، تحریم های سپاه ربطی به حضور یا عدم حضور سپاه در فهرست سازمان های تروریستی ندارد. همانطور که سناتور مورفی به آن شاره میکند حتی با خارج کردن سپاه از فهرست مزبور، خللی به ساختمان تحریمهای علیه سپاه وارد نمیشود.
سوم، هر چند که استدلال آقای مورفی قانع کننده به نظر میرسد اما مخالفان نظر وی فکر میکنند که خروج سپاه از فهرست سازمانهای تروریستی نوعی اعاده حیثیت برای تشکیلات مذکور و در ضمن دادن چراغ سبز برای ادامه، حتی تشدید فعالیت های سپاه در منطقه است.
نکته مهم دیگر این است که با توجه به نفوذ گسترده سپاه بر بخشهای مختلف اقتصاد ایران از جمله مالکیت انواع شرکتهای بزرگ و کوچکی که در واردات و صادرات دست دارند، مسئولیت اجرای صدها پروژه زیرساختی ، و نیز حضور گسترده سپاه در صنعت نفت و گاز، مخابرات و پتروشیمی، وجود سپاه در لیست سازمانهای تروریستی باعث میشود که بانکهای عمده و کمپانیهای بزرگ از بیم آنکه معامله با ایران ممکن است نهایتا به حمایت از تروریسم منجر شود، یا از معامله با ایران صرف نظر کنند و یا بیش از پیش جانب احتیاط را در پیش بگیرند. در واقع تا زمانی که سپاه پاسداران در لیست سازمانهای تروریستی وزارت امور خارجه قرار دارد، از نظر قوانین آمریکا، معامله مستقیم یا غیر مستقیم با آن تشکیلات، نه تنها نقض تحریمها است بلکه جرم محسوب میشود و میتواند به مجازاتهای جزائی منجر شود.
منبع تصویر، Getty Images
توضیح تصویر،حداقل از نظر زمان رسیدن به یک توافق، هنوز مذاکرات در هالهای از ابهام قرار گرفته است.
سناتور مورفی که از حامیان سرسخت احیای برجام است بعد از جلسه استماع رابرت مالی به خبرنگار جوویش اینساید گفت: "[هنوز] توافقی انجام نشده است. تصمیمات عمده ای باید در واشنگتن و تهران گرفته شود". یک روز پیش از اظهار نظر سناتور مورفی، ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز پس از مدت ها اظهار نظر در خصوص پیشرفت در مذاکرات، با چرخشی ناگهانی گفت که توافق بر سر احیای برجام "نه قریب الوقوع است و نه قطعی است".
اما ببینیم از سوی تهران چه خبرهائی برای تکمیل پازل گفتگوهای وین داده میشود.
کمال خرازی در ادامه اظهاراتش در روز هشتم فروردین که پیشتر به آن اشاره شد، گفته بود: "اما این [یعنی مورد سپاه] تنها موضوع نیست. موضوعات دیگری هم وجود دارد که از جمله آنها میتوان به تضمینها و دیگر موضوعات اشاره کرد".
در مطلبی که تحت عنوان "کدخدا قابل اعتماد نیست" که مصاحبه با یک تحلیلگر سیاسی است و در پایگاه اینترنتی صبح صادق، ارگان رسمیسپاه پاسداران، تا تاریخ نگارش این یادداشت، برجسته شده آمده است: "تنها در صورتی که کنگره و سنا (منظور مجلس نمایندگان و مجلس سناست، کنگره به جمع این دو مجلس اطلاق میشود) قطعنامه مشترک در تضمین مفاد توافق هستهای با رأی دو سوم هر دو مجلس صادر کنند، میتوان تا حدودی به این توافق امیدوار بود".
با اندک آشنائی با ترکیب کنگره آمریکا کافی است بتوان دریافت که چنین درخواستی تا چه حد امکانناپذیر است. بطور مثال سنای آمریکا از ۵۰ نماینده دموکرات و ۵۰ نماینده جمهوریخواه تشکیل شده است. نه تنها جمهوریخواهان، که در سال ۲۰۱۵ بطور یکپارچه با برجام مخالف بودند، امروز هم در صورت رایگیری به احتمال قوی همان موضع را در پیش خواهند گرفت بلکه برخی از سناتورهای دموکرات هم اینک به جمع آنان پیوستهاند.
مطلب صبح صادق چنین ادامه پیدا میکند: "موضوع بعدی راستیآزمایی پس از لغو تحریمهاست. برای نمونه ایران [باید] بتواند نفت خود را بفروشد، نفتکشها مشکل بیمه نداشته باشند، پول آنها در بانکهای بینالمللی جابهجا و در نهایت به بانکهای ایرانی منتقل شود، آنگاه تهران هم به تعهدات خود در توقف غنیسازی ۶۰ درصد یا انتقال مواد غنی شده به خارج از کشور عمل کند. ... طبق ماده ۷ قانون اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامیدر لغو تحریمها، دولت جمهوری اسلامیایران مکلف است انجام تعهدات از سوی طرف غربی در لغو تحریمها، به ویژه تحریمهای نفتی و بانکی و بازگشت پول صادرات ایران به صورت بانکی و بدون هیچ مشکلی را به مجلس شورای اسلامیگزارش داده و در صورت تأیید و تصویب مجلس میتواند نسبت به گامهای کاهشی در زمینه هستهای اقدام کند".
آمریکا از ابتدا با چنین فرآیند طولانی که ممکن است ماهها بطول انجامد مخالفت کرده است. علاوه بر آن، به فرض که تحریمهای آمریکا هم برداشته شود به دلیل قرار گرفتن حکومت ایران در لیست سیاه اف اِی تی اف به احتمال قوی بانکها و شرکتهای بزرگ بینالمللی از معامله با ایران سر باز خواهند زد.
در هر حال، حداقل از نظر زمان رسیدن به یک توافق، هنوز مذاکرات در هالهای از ابهام قرار گرفته است. در حالی که یکشنبه ۷ فروردین رابرت مالی گفت در مورد "قریب الوقوع بودن توافق با جمهوری اسلامی ایران ... مطمئن نیست" روز پس از آن ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه گفت که توافق هستهای بین ایران و قدرتهای جهانی نزدیک است.
در جمعبندی نهائی، اگر دولت بایدن بتواند مخالفان را متقاعد کند و سپاه را از لیست مزبور خارج کند، برای حل دو معضل دیگر، یعنی تضمین از سوی آمریکا و نیز فرآیند راستیآزمائی، آنگونه که مورد نظر حکومت ایران است، منطقا نگاهها بیشتر متوجه تهران میشود چرا که به نظر نمیرسد برای برآوردن این دو خواسته کار چندانی از دولت بایدن برآید.
- شهیر شهید ثالث
- روزنامهنگار
منبع تصویر، FARS
وزیر امور خارجه ایران، حسین امیر عبداللهیان گفته است که خروج سپاه پاسداران از فهرست تحریمها "مهمترین" موضوع مذاکرات است.
اگر به عنوان کسی که اخبار را دنبال میکند دقیقا نمیدانید در مذاکرات وین چه میگذرد نگران نباشید، در این زمینه تنها نیستید. باب منندز، رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا، که یکی از نهادهای کلیدی در سیاست خارجی آمریکا به شمار میرود، حداقل تا چند روز پیش در شرایط مشابهی به سر میبُرد.
وی روز اول فروردین امسال گفت: "من نمیدانم محتوای توافق [با ایران] چیست؟ مشکل بتوان قضاوت کرد." این اظهار نظر نشان میدهد که دولت بایدن تا چه حد در رابطه با مذاکرات بسته عمل کرده است.
با این حال در این یادداشت سعی شده که از لابلای خطوط، اطلاعاتی جمع آوری و کنار هم گذاشته شود تا یک تصویر کلی از مذاکرات وین، تا این لحظه، به دست بیاید.
برای حکومت ایران، موضوع خارج شدن سپاه از فهرست سازمان های تروریستی وزارت خارجه آمریکا (FTO) جنبه حیثیتی دارد. به علاوه حضور سپاه در لیست مزبور خطری بالقوه را متوجه آن تشکیلات میکند، زیرا به هر دولتی که در آمریکا بر سر کار بیاید این امکان را میدهد که با اعضاء و فرماندهان این تشکیلات مانند یک گروه تروریستی برخورد کند.
وزیر امور خارجه ایران، حسین امیر عبداللهیان گفته است که خروج سپاه پاسداران از فهرست تحریمها "مهمترین" موضوع مذاکرات است. از سوی دیگر روز دوشنبه هشتم فروردین، کمال خرازی، رییس شورای راهبردی روابط خارجی ایران، بار دیگر بر حذف سپاه پاسداران از فهرست گروههای تروریستی آمریکا تاکید کرد و آن را به عنوان یکی از پیششرطهای توافق احیای برجام دانست.
در پی جلسه "طبقهبندی شده" روز سه شنبه ۲ فروردین (یک روز پس از اظهارات منندز در باب عدم اطلاع از محتویات توافق) در کمیته روابط خارجی سنای آمریکا، اطلاعاتی به بیرون درز کرد که تصویر روشنتری از آخرین وضعیت مذاکرات هستهای در وین در اختیار ما قرار میدهد. در این جلسه توجیهی، رابرت مالی مذاکره کننده ارشد آمریکا در مذاکرات وین، سناتورهای عضو کمیته مذکور را در جریان آخرین تحولات و محتوای توافق احتمالی با حکومت ایران قرار داد.
هر چند اطلاعات چندانی از این جلسه راه به بیرون پیدا نکرد اما، از تقابل اظهارات دو سناتور چنین بر میآید که دولت بایدن حل یکی از گرههای مذاکرات که خواسته حکومت ایران است، یعنی خارج کردن سپاه پاسداران از لیست سازمانهای تروریستی وزارت امورخارجه را مد نظر قرار داده است.
منبع تصویر، EPA
اول اینکه بر اساس اظهارات رابرت مالی که به سمع سناتورهای کمیته روابط خارجی سنا رسیده، پیداست که تا "به اینجای کار" دولت بایدن به سوئی متمایل شده که سپاه را از لیست سازمانهای تروریستی خارج کند. این امر باعث موضوعگیری صریح سناتور جیم ریش علیه آن تصمیم و دفاع سناتور مورفی از چنان اقدامی شده است.
در پی جلسه، سناتور جیم ریش که بالاترین مقام جمهوریخواه در کمیته روابط خارجی سنا به شمار میرود اظهار داشت : "من با امتیازاتی که دولت [بایدن] در نظر دارد برای آرام کردن رژیم ایران به آنان بدهد وحشت زدهام". وی بر روی رفع تحریمها که به گفته او ۹۰ تا ۱۳۰ میلیارد دلار در اختیار حکومت ایران قرار میدهد و خارج کردن سپاه از لیست سازمان های تروریستی دست گذاشت.
کریس مورفی، سناتور دموکرات و عضو کمیته روابط خارجی سنا، نظری متضاد ابراز کرد. او معتقد است که گنجاندن سپاه پاسداران در لیست سازمانهای تروریستی چیزی جز یک حرکت سمبولیک نیست. او استدلال کرد "مادام که شما انواع تحریمها را بر سپاه اعمال کردهاید من نمیفهمم چرا ما باید در مورد نگهداشتن آنها در لیست مزبور اصرار داشته باشیم در حالی که [این امر] هیچ تاثیر عملی ندارد". وی افزود: "سپاه پاسداران احتمالا سازمانی است که بیشترین تحریمها بر روی کره زمین بر آن اعمال شده است. لذا به نظر میرسد که اثر آن [یعنی وجود آن سازمان در لیست مزبور] صفر است. بنابراین من مطمئن نیستم که چرا باید بر این مسئله اصرار بورزیم".
این ابراز عقاید متضاد نشان دهنده چند نکته است.
اول اینکه بر اساس اظهارات رابرت مالی که به سمع سناتورهای کمیته روابط خارجی سنا رسیده، پیداست که تا "به اینجای کار" دولت بایدن به سوئی متمایل شده که سپاه را از لیست سازمانهای تروریستی خارج کند. این امر باعث موضوعگیری صریح سناتور جیم ریش علیه آن تصمیم و دفاع سناتور مورفی از چنان اقدامی شده است.
دوم، تحریم های سپاه ربطی به حضور یا عدم حضور سپاه در فهرست سازمان های تروریستی ندارد. همانطور که سناتور مورفی به آن شاره میکند حتی با خارج کردن سپاه از فهرست مزبور، خللی به ساختمان تحریمهای علیه سپاه وارد نمیشود.
سوم، هر چند که استدلال آقای مورفی قانع کننده به نظر میرسد اما مخالفان نظر وی فکر میکنند که خروج سپاه از فهرست سازمانهای تروریستی نوعی اعاده حیثیت برای تشکیلات مذکور و در ضمن دادن چراغ سبز برای ادامه، حتی تشدید فعالیت های سپاه در منطقه است.
نکته مهم دیگر این است که با توجه به نفوذ گسترده سپاه بر بخشهای مختلف اقتصاد ایران از جمله مالکیت انواع شرکتهای بزرگ و کوچکی که در واردات و صادرات دست دارند، مسئولیت اجرای صدها پروژه زیرساختی ، و نیز حضور گسترده سپاه در صنعت نفت و گاز، مخابرات و پتروشیمی، وجود سپاه در لیست سازمانهای تروریستی باعث میشود که بانکهای عمده و کمپانیهای بزرگ از بیم آنکه معامله با ایران ممکن است نهایتا به حمایت از تروریسم منجر شود، یا از معامله با ایران صرف نظر کنند و یا بیش از پیش جانب احتیاط را در پیش بگیرند. در واقع تا زمانی که سپاه پاسداران در لیست سازمانهای تروریستی وزارت امور خارجه قرار دارد، از نظر قوانین آمریکا، معامله مستقیم یا غیر مستقیم با آن تشکیلات، نه تنها نقض تحریمها است بلکه جرم محسوب میشود و میتواند به مجازاتهای جزائی منجر شود.
منبع تصویر، Getty Images
حداقل از نظر زمان رسیدن به یک توافق، هنوز مذاکرات در هالهای از ابهام قرار گرفته است.
سناتور مورفی که از حامیان سرسخت احیای برجام است بعد از جلسه استماع رابرت مالی به خبرنگار جوویش اینساید گفت: "[هنوز] توافقی انجام نشده است. تصمیمات عمده ای باید در واشنگتن و تهران گرفته شود". یک روز پیش از اظهار نظر سناتور مورفی، ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز پس از مدت ها اظهار نظر در خصوص پیشرفت در مذاکرات، با چرخشی ناگهانی گفت که توافق بر سر احیای برجام "نه قریب الوقوع است و نه قطعی است".
اما ببینیم از سوی تهران چه خبرهائی برای تکمیل پازل گفتگوهای وین داده میشود.
کمال خرازی در ادامه اظهاراتش در روز هشتم فروردین که پیشتر به آن اشاره شد، گفته بود: "اما این [یعنی مورد سپاه] تنها موضوع نیست. موضوعات دیگری هم وجود دارد که از جمله آنها میتوان به تضمینها و دیگر موضوعات اشاره کرد".
در مطلبی که تحت عنوان "کدخدا قابل اعتماد نیست" که مصاحبه با یک تحلیلگر سیاسی است و در پایگاه اینترنتی صبح صادق، ارگان رسمیسپاه پاسداران، تا تاریخ نگارش این یادداشت، برجسته شده آمده است: "تنها در صورتی که کنگره و سنا (منظور مجلس نمایندگان و مجلس سناست، کنگره به جمع این دو مجلس اطلاق میشود) قطعنامه مشترک در تضمین مفاد توافق هستهای با رأی دو سوم هر دو مجلس صادر کنند، میتوان تا حدودی به این توافق امیدوار بود".
با اندک آشنائی با ترکیب کنگره آمریکا کافی است بتوان دریافت که چنین درخواستی تا چه حد امکانناپذیر است. بطور مثال سنای آمریکا از ۵۰ نماینده دموکرات و ۵۰ نماینده جمهوریخواه تشکیل شده است. نه تنها جمهوریخواهان، که در سال ۲۰۱۵ بطور یکپارچه با برجام مخالف بودند، امروز هم در صورت رایگیری به احتمال قوی همان موضع را در پیش خواهند گرفت بلکه برخی از سناتورهای دموکرات هم اینک به جمع آنان پیوستهاند.
مطلب صبح صادق چنین ادامه پیدا میکند: "موضوع بعدی راستیآزمایی پس از لغو تحریمهاست. برای نمونه ایران [باید] بتواند نفت خود را بفروشد، نفتکشها مشکل بیمه نداشته باشند، پول آنها در بانکهای بینالمللی جابهجا و در نهایت به بانکهای ایرانی منتقل شود، آنگاه تهران هم به تعهدات خود در توقف غنیسازی ۶۰ درصد یا انتقال مواد غنی شده به خارج از کشور عمل کند. ... طبق ماده ۷ قانون اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامیدر لغو تحریمها، دولت جمهوری اسلامیایران مکلف است انجام تعهدات از سوی طرف غربی در لغو تحریمها، به ویژه تحریمهای نفتی و بانکی و بازگشت پول صادرات ایران به صورت بانکی و بدون هیچ مشکلی را به مجلس شورای اسلامیگزارش داده و در صورت تأیید و تصویب مجلس میتواند نسبت به گامهای کاهشی در زمینه هستهای اقدام کند".
آمریکا از ابتدا با چنین فرآیند طولانی که ممکن است ماهها بطول انجامد مخالفت کرده است. علاوه بر آن، به فرض که تحریمهای آمریکا هم برداشته شود به دلیل قرار گرفتن حکومت ایران در لیست سیاه اف اِی تی اف به احتمال قوی بانکها و شرکتهای بزرگ بینالمللی از معامله با ایران سر باز خواهند زد.
در هر حال، حداقل از نظر زمان رسیدن به یک توافق، هنوز مذاکرات در هالهای از ابهام قرار گرفته است. در حالی که یکشنبه ۷ فروردین رابرت مالی گفت در مورد "قریب الوقوع بودن توافق با جمهوری اسلامی ایران ... مطمئن نیست" روز پس از آن ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه گفت که توافق هستهای بین ایران و قدرتهای جهانی نزدیک است.
در جمعبندی نهائی، اگر دولت بایدن بتواند مخالفان را متقاعد کند و سپاه را از لیست مزبور خارج کند، برای حل دو معضل دیگر، یعنی تضمین از سوی آمریکا و نیز فرآیند راستیآزمائی، آنگونه که مورد نظر حکومت ایران است، منطقا نگاهها بیشتر متوجه تهران میشود چرا که به نظر نمیرسد برای برآوردن این دو خواسته کار چندانی از دولت بایدن برآید.
- شهیر شهید ثالث
- روزنامهنگار
منبع تصویر، FARS
وزیر امور خارجه ایران، حسین امیر عبداللهیان گفته است که خروج سپاه پاسداران از فهرست تحریمها "مهمترین" موضوع مذاکرات است.
اگر به عنوان کسی که اخبار را دنبال میکند دقیقا نمیدانید در مذاکرات وین چه میگذرد نگران نباشید، در این زمینه تنها نیستید. باب منندز، رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا، که یکی از نهادهای کلیدی در سیاست خارجی آمریکا به شمار میرود، حداقل تا چند روز پیش در شرایط مشابهی به سر میبُرد.
وی روز اول فروردین امسال گفت: "من نمیدانم محتوای توافق [با ایران] چیست؟ مشکل بتوان قضاوت کرد." این اظهار نظر نشان میدهد که دولت بایدن تا چه حد در رابطه با مذاکرات بسته عمل کرده است.
با این حال در این یادداشت سعی شده که از لابلای خطوط، اطلاعاتی جمع آوری و کنار هم گذاشته شود تا یک تصویر کلی از مذاکرات وین، تا این لحظه، به دست بیاید.
برای حکومت ایران، موضوع خارج شدن سپاه از فهرست سازمان های تروریستی وزارت خارجه آمریکا (FTO) جنبه حیثیتی دارد. به علاوه حضور سپاه در لیست مزبور خطری بالقوه را متوجه آن تشکیلات میکند، زیرا به هر دولتی که در آمریکا بر سر کار بیاید این امکان را میدهد که با اعضاء و فرماندهان این تشکیلات مانند یک گروه تروریستی برخورد کند.
وزیر امور خارجه ایران، حسین امیر عبداللهیان گفته است که خروج سپاه پاسداران از فهرست تحریمها "مهمترین" موضوع مذاکرات است. از سوی دیگر روز دوشنبه هشتم فروردین، کمال خرازی، رییس شورای راهبردی روابط خارجی ایران، بار دیگر بر حذف سپاه پاسداران از فهرست گروههای تروریستی آمریکا تاکید کرد و آن را به عنوان یکی از پیششرطهای توافق احیای برجام دانست.
در پی جلسه "طبقهبندی شده" روز سه شنبه ۲ فروردین (یک روز پس از اظهارات منندز در باب عدم اطلاع از محتویات توافق) در کمیته روابط خارجی سنای آمریکا، اطلاعاتی به بیرون درز کرد که تصویر روشنتری از آخرین وضعیت مذاکرات هستهای در وین در اختیار ما قرار میدهد. در این جلسه توجیهی، رابرت مالی مذاکره کننده ارشد آمریکا در مذاکرات وین، سناتورهای عضو کمیته مذکور را در جریان آخرین تحولات و محتوای توافق احتمالی با حکومت ایران قرار داد.
هر چند اطلاعات چندانی از این جلسه راه به بیرون پیدا نکرد اما، از تقابل اظهارات دو سناتور چنین بر میآید که دولت بایدن حل یکی از گرههای مذاکرات که خواسته حکومت ایران است، یعنی خارج کردن سپاه پاسداران از لیست سازمانهای تروریستی وزارت امورخارجه را مد نظر قرار داده است.
منبع تصویر، EPA
اول اینکه بر اساس اظهارات رابرت مالی که به سمع سناتورهای کمیته روابط خارجی سنا رسیده، پیداست که تا "به اینجای کار" دولت بایدن به سوئی متمایل شده که سپاه را از لیست سازمانهای تروریستی خارج کند. این امر باعث موضوعگیری صریح سناتور جیم ریش علیه آن تصمیم و دفاع سناتور مورفی از چنان اقدامی شده است.
در پی جلسه، سناتور جیم ریش که بالاترین مقام جمهوریخواه در کمیته روابط خارجی سنا به شمار میرود اظهار داشت : "من با امتیازاتی که دولت [بایدن] در نظر دارد برای آرام کردن رژیم ایران به آنان بدهد وحشت زدهام". وی بر روی رفع تحریمها که به گفته او ۹۰ تا ۱۳۰ میلیارد دلار در اختیار حکومت ایران قرار میدهد و خارج کردن سپاه از لیست سازمان های تروریستی دست گذاشت.
کریس مورفی، سناتور دموکرات و عضو کمیته روابط خارجی سنا، نظری متضاد ابراز کرد. او معتقد است که گنجاندن سپاه پاسداران در لیست سازمانهای تروریستی چیزی جز یک حرکت سمبولیک نیست. او استدلال کرد "مادام که شما انواع تحریمها را بر سپاه اعمال کردهاید من نمیفهمم چرا ما باید در مورد نگهداشتن آنها در لیست مزبور اصرار داشته باشیم در حالی که [این امر] هیچ تاثیر عملی ندارد". وی افزود: "سپاه پاسداران احتمالا سازمانی است که بیشترین تحریمها بر روی کره زمین بر آن اعمال شده است. لذا به نظر میرسد که اثر آن [یعنی وجود آن سازمان در لیست مزبور] صفر است. بنابراین من مطمئن نیستم که چرا باید بر این مسئله اصرار بورزیم".
این ابراز عقاید متضاد نشان دهنده چند نکته است.
اول اینکه بر اساس اظهارات رابرت مالی که به سمع سناتورهای کمیته روابط خارجی سنا رسیده، پیداست که تا "به اینجای کار" دولت بایدن به سوئی متمایل شده که سپاه را از لیست سازمانهای تروریستی خارج کند. این امر باعث موضوعگیری صریح سناتور جیم ریش علیه آن تصمیم و دفاع سناتور مورفی از چنان اقدامی شده است.
دوم، تحریم های سپاه ربطی به حضور یا عدم حضور سپاه در فهرست سازمان های تروریستی ندارد. همانطور که سناتور مورفی به آن شاره میکند حتی با خارج کردن سپاه از فهرست مزبور، خللی به ساختمان تحریمهای علیه سپاه وارد نمیشود.
سوم، هر چند که استدلال آقای مورفی قانع کننده به نظر میرسد اما مخالفان نظر وی فکر میکنند که خروج سپاه از فهرست سازمانهای تروریستی نوعی اعاده حیثیت برای تشکیلات مذکور و در ضمن دادن چراغ سبز برای ادامه، حتی تشدید فعالیت های سپاه در منطقه است.
نکته مهم دیگر این است که با توجه به نفوذ گسترده سپاه بر بخشهای مختلف اقتصاد ایران از جمله مالکیت انواع شرکتهای بزرگ و کوچکی که در واردات و صادرات دست دارند، مسئولیت اجرای صدها پروژه زیرساختی ، و نیز حضور گسترده سپاه در صنعت نفت و گاز، مخابرات و پتروشیمی، وجود سپاه در لیست سازمانهای تروریستی باعث میشود که بانکهای عمده و کمپانیهای بزرگ از بیم آنکه معامله با ایران ممکن است نهایتا به حمایت از تروریسم منجر شود، یا از معامله با ایران صرف نظر کنند و یا بیش از پیش جانب احتیاط را در پیش بگیرند. در واقع تا زمانی که سپاه پاسداران در لیست سازمانهای تروریستی وزارت امور خارجه قرار دارد، از نظر قوانین آمریکا، معامله مستقیم یا غیر مستقیم با آن تشکیلات، نه تنها نقض تحریمها است بلکه جرم محسوب میشود و میتواند به مجازاتهای جزائی منجر شود.
منبع تصویر، Getty Images
حداقل از نظر زمان رسیدن به یک توافق، هنوز مذاکرات در هالهای از ابهام قرار گرفته است.
سناتور مورفی که از حامیان سرسخت احیای برجام است بعد از جلسه استماع رابرت مالی به خبرنگار جوویش اینساید گفت: "[هنوز] توافقی انجام نشده است. تصمیمات عمده ای باید در واشنگتن و تهران گرفته شود". یک روز پیش از اظهار نظر سناتور مورفی، ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز پس از مدت ها اظهار نظر در خصوص پیشرفت در مذاکرات، با چرخشی ناگهانی گفت که توافق بر سر احیای برجام "نه قریب الوقوع است و نه قطعی است".
اما ببینیم از سوی تهران چه خبرهائی برای تکمیل پازل گفتگوهای وین داده میشود.
کمال خرازی در ادامه اظهاراتش در روز هشتم فروردین که پیشتر به آن اشاره شد، گفته بود: "اما این [یعنی مورد سپاه] تنها موضوع نیست. موضوعات دیگری هم وجود دارد که از جمله آنها میتوان به تضمینها و دیگر موضوعات اشاره کرد".
در مطلبی که تحت عنوان "کدخدا قابل اعتماد نیست" که مصاحبه با یک تحلیلگر سیاسی است و در پایگاه اینترنتی صبح صادق، ارگان رسمیسپاه پاسداران، تا تاریخ نگارش این یادداشت، برجسته شده آمده است: "تنها در صورتی که کنگره و سنا (منظور مجلس نمایندگان و مجلس سناست، کنگره به جمع این دو مجلس اطلاق میشود) قطعنامه مشترک در تضمین مفاد توافق هستهای با رأی دو سوم هر دو مجلس صادر کنند، میتوان تا حدودی به این توافق امیدوار بود".
با اندک آشنائی با ترکیب کنگره آمریکا کافی است بتوان دریافت که چنین درخواستی تا چه حد امکانناپذیر است. بطور مثال سنای آمریکا از ۵۰ نماینده دموکرات و ۵۰ نماینده جمهوریخواه تشکیل شده است. نه تنها جمهوریخواهان، که در سال ۲۰۱۵ بطور یکپارچه با برجام مخالف بودند، امروز هم در صورت رایگیری به احتمال قوی همان موضع را در پیش خواهند گرفت بلکه برخی از سناتورهای دموکرات هم اینک به جمع آنان پیوستهاند.
مطلب صبح صادق چنین ادامه پیدا میکند: "موضوع بعدی راستیآزمایی پس از لغو تحریمهاست. برای نمونه ایران [باید] بتواند نفت خود را بفروشد، نفتکشها مشکل بیمه نداشته باشند، پول آنها در بانکهای بینالمللی جابهجا و در نهایت به بانکهای ایرانی منتقل شود، آنگاه تهران هم به تعهدات خود در توقف غنیسازی ۶۰ درصد یا انتقال مواد غنی شده به خارج از کشور عمل کند. ... طبق ماده ۷ قانون اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامیدر لغو تحریمها، دولت جمهوری اسلامیایران مکلف است انجام تعهدات از سوی طرف غربی در لغو تحریمها، به ویژه تحریمهای نفتی و بانکی و بازگشت پول صادرات ایران به صورت بانکی و بدون هیچ مشکلی را به مجلس شورای اسلامیگزارش داده و در صورت تأیید و تصویب مجلس میتواند نسبت به گامهای کاهشی در زمینه هستهای اقدام کند".
آمریکا از ابتدا با چنین فرآیند طولانی که ممکن است ماهها بطول انجامد مخالفت کرده است. علاوه بر آن، به فرض که تحریمهای آمریکا هم برداشته شود به دلیل قرار گرفتن حکومت ایران در لیست سیاه اف اِی تی اف به احتمال قوی بانکها و شرکتهای بزرگ بینالمللی از معامله با ایران سر باز خواهند زد.
در هر حال، حداقل از نظر زمان رسیدن به یک توافق، هنوز مذاکرات در هالهای از ابهام قرار گرفته است. در حالی که یکشنبه ۷ فروردین رابرت مالی گفت در مورد "قریب الوقوع بودن توافق با جمهوری اسلامی ایران ... مطمئن نیست" روز پس از آن ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه گفت که توافق هستهای بین ایران و قدرتهای جهانی نزدیک است.
در جمعبندی نهائی، اگر دولت بایدن بتواند مخالفان را متقاعد کند و سپاه را از لیست مزبور خارج کند، برای حل دو معضل دیگر، یعنی تضمین از سوی آمریکا و نیز فرآیند راستیآزمائی، آنگونه که مورد نظر حکومت ایران است، منطقا نگاهها بیشتر متوجه تهران میشود چرا که به نظر نمیرسد برای برآوردن این دو خواسته کار چندانی از دولت بایدن برآید.
منبع خبر: بی بی سی فارسی 
اخبار مرتبط: برجام؛ مذاکرات وین اکنون در چه مرحلهای است و چه میدانیم؟
