نوآوری در طرح سازه بر مبنای مدل‌سازی و نتایج محاسبات باشد

ایسنا/اصفهان یک استاد دانشگاه معتقد است که برای طراحی سازه‌های بزرگ همچون‌ برج‌ها یک گروه طراحی باید مشارکت داشته باشند و مراحل اجرا نیز به طور مداوم مورد پایش و بررسی قرار گیرد.

ریزش ساختمان متروپل آبادان وارد سومین هفته می‌شود؛ سه هفته‌ای که به سختی گذشت و خانواده‌های بسیاری را داغدار عزیزانشان باقی گذاشت.

از نخستین لحظات پس از فروریزش این ساختمان معروف در آبادان، گمانه زنی‌ها در خصوص علت حادثه قوت گرفت؛ عده‌ای از طراحی اشتباه سازه‌ای به این عظمت می‌گفتند و عده‌ای دیگر ضعف در مدیریت و اجرای صحیح ساختمان را دلیل ریزش ساختمان ده طبقه متروپل معرفی می‌کردند.

از شواهد و قرائنی که قبل از وقوع فروریزش ساختمان متروپل آبادان به دست آمده ظاهراً ستون‌های اصلی نشست کرده و سقف طبقات زیرین شکم داده بود، حتی گفته می‌شود روال قانونی در صدور پروانه ساختمان متروپل طی نشده و این عوامل دلیل بروز این فاجعه است. عده‌ای از کارشناسان حتی گفتند که سقف‌های وافل به‌کارگرفته شده در این بنا دلیل بروز این فاجعه است.

هنوز حرف و حدیث‌های زیادی درباره علت‌های اصلی فروریختن این ساختمان مطرح است. به منظور بررسی این قضیه، ایسنا گفت‌وگویی با داریوش حیدری، متخصص سازه و مرمت بناها و مدرس رشته مرمت بناها در دانشگاه هنر اصفهان داشته که در آن به بررسی نکات لازم در طراحی سازه‌ها خصوصا سازه‌هایی با این ابعاد و عظمت مورد بررسی قرار داده است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:

مهم‌ترین اصولی که در طراحی یک سازه باید به آن توجه کرد، چیست؟

در طراحی و ساخت هر ساختمانی مراحل مختلفی همچون طراحی معماری، طراحی سازه‌ای و نهایتاً اجرا وجود دارد و طبیعی است که پروژه‌ای موفق خواهد بود که هر یک از مراحل پیش گفته در آن به نحو مطلوب و صحیح انجام شود.

آیا طراحی همه سازه‌ها یکسان است؟ 

بدیهی است که هرچه سازه بزرگ‌تر و سنگین‌تر باشد، مراحل طراحی سازه‌ای و اجرای آن اهمیت بیشتری خواهد یافت. به همین علت سازه‌های بزرگ، حجیم و سنگین توسط یک نفر طراحی و اجرا نمی‌‎شود، بلکه طراحی سازه‌ای و محاسباتی توسط گروه مهندسین سازه انجام شده و اجرا نیز توسط گروه‌های مختلف با تخصص‌های مربوط به هر قسمت انجام می‌شود.

در طراحی سازه‌های بزرگ، توجه به چه اصول و استاندارهایی ضرورت دارد؟

اگرچه مراحل همه سازه‌ها مشابه است، اما مراحل طراحی سازه‌های بزرگ حساسیت و دقت بیشتری نیاز دارد، به طوریکه در مرحله طراحی سازه‌ای پس از اینکه طرح معماری نهایی شد، مطالعات ژئوتکنیک و بررسی لایه‌های خاک و زمین انجام می‌گیرد. همچنین مسائل بستر و خواستگاه و لرزه خیزی مطالعه می‌شود و پس از انجام مطالعات ژئوتکنیک و لرزه خیزی مدل سازی و آنالیز سازه انجام و طراحی اجزا و اسکلت سازه‌ای انجام می‌شود. 

آیا طرح معماری بدون تغییر اجرا می‌شود؟

طبیعتاً با توجه به طرح معماری و نظرات مهندسین محاسب، ممکن است شکل‌ها و فرم‌های مختلف به روش‌های متفاوتی طراحی شود، اما آنچه اهمیت دارد توجه به این نکته است که نوآوری در طرح سازه و اجزای ساختمان باید متکی و بر مبنای مدل‌سازی ساختمان و نتایج محاسبات باشد. همچنین داده‌های آزمایشگاهی کارایی و رفتار سازه‌ای آنها را تایید کرده باشد. 

گاهی در حین اجرا، طرح تغییر می‌کند که طرح‌های اصلاحی باید کارشناسی شده و موجود باشد. گاهی در سازه دچار مشکل شده اعلام خطر دیده می‌شود که باید برای آن فکری کرد و اینجاست که اهمیت نظارت دقیق بر ساخت سازه قوت می‌گیرد.

در مرحله اجرا، توجه به چه نکاتی ضروری است؟

پس از پایان مراحل طراحی سازه‌ای و تهیه نقشه‌های اجرایی مرحله اجرا آغاز می‌شود که استفاده از پیمانکاران واجد شرایط، دارای تخصص و شناخته شده ضروری است. چه در مرحله محاسبات و چه در مرحله اجرا، کنترل و بررسی موارد مربوطه بسیار ضروری و واجب است.

آنچنان که محاسبات توسط سازمان نظام مهندسی کنترل شده و سپس اجازه اجرا صادر می‌شود. در حین اجرا نیز نظارت بر کیفیت و روند اجرا توسط سازمان نظام مهندسی با استفاده از اشخاص حقیقی و حقوقی انجام می‌پذیرد. 

نکته دیگر اینکه در حین اجرا برای اطمینان از کیفیت مطلوب آزمایش‌هایی توسط دستگاه نظارتی و یا به سفارش دستگاه نظارت انجام می‌پذیرد، همانند کنترل جوش و آزمایش‌های رادیوگرافی از جوش‌ها و یا آزمایش مقاومت بتن و غیره که نتایج این آزمایش‌ها به همراه نقشه‌های سازه‌ای جز اسناد و مدارک پروژه بوده و باید به طرز مناسب و ایمن نگه‌داری شود. 

ساختمان متروپل قبل از اتمام کار دچار فروریزش شد، در این میان حرف و حدیث‌های بسیاری در مورد علت حادثه وجود دارد، به‌عنوان یک کارشناس طراحی سازه، علت این حادثه را چه چیز ارزیابی می‌‎کنید؟

معتقدم کوتاهی، سهل‌انگاری و یا اشتباه در هر یک از مراحل فوق ممکن است منجر به عواقب و پیامدهای جبران ناپذیری شود که ضروری است در هریک از مراحل نظارت‌ها به خوبی انجام شود.

همانطور که طراحی و اجرای سازه‌های بزرگ باید توسط گروه‌های متخصص انجام شود، نه به‌صورت تنهایی؛ در بررسی علل بروز حوادث نیز بررسی‌ها باید توسط گروه‌های متخصص انجام گیرد.

برای مثال گفته می‌شود، در متروپل دهانه ۱۶ متری بدون ستون از عوامل فروریزش است، از لحاظ طراحی سازه، این گفته صحت دارد؟

اینکه دهانه ۱۶ متری بدون ستون بوده مهم نیست، چراکه تیرها از تیر معمولی به تیرهای عمیق یا سیستم‌های دیگر تبدیل می‌شوند یعنی بابت دهانه ۱۶ متری تیرها طراحی می‌شود. در این شرایط دو حالت ممکن است؛ یک اینکه طراحی اشکال داشته و یا اینکه اجرا به درستی انجام نشده و کیفیت اجرا کم بوده است که نیاز به بررسی دارد.

انتهای پیام