شهرهای میلیون نفری ، بدون نماینده ، شهرهای زیر صد هزار نفر، با نماینده / جدل نمایندگان برای انتقال ۳۰ کرسی جدید به حوزه های انتخاباتی خود

این مسئله باعث شده، اثرگذاری نمایندگان شهرهای کوچک، بسیار بیشتر از جمعیت آنها باشد. سی میلیون از جمعیت کشور، که تقریبا ۳۵ درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند، در ساختار فعلی حدود ۶۵ نماینده در مجلس را به خود اختصاص داده‌اند که تقریبا ۲۲ درصد تعداد نمایندگان فعلی مجلس است.

انتخابات مجلس یازدهم، از نظر میزان کم مشارکت، در تاریخ ایران ماندگار شده است. کاهش مشارکت مردم در تشکیل مجلس، دلایل متعددی دارد. از طرفی کاندیداهای مجلس، با مانع بزرگی به نام ردصلاحیت مواجه هستند و از طرف دیگر، بعد از ورود آنها به مجلس نیز، شورای نگهبان، اجازه تصویب بسیاری از قوانین را به نمایندگان نمی‌دهد.

همزمان نهادهای موازی دیگری نیز تاسیس شده‌اند که با تصویب قوانین، بعضی از اختیارات مجلس را گرفته‌اند. همه اینها کمک کرده است مجلس روزبه‌روز از جایگاه اولیه خود در سال‌های بعد از انقلاب فاصله گرفته و در مسیری قرار بگیرد که شاید تا چند سال دیگر، نهادی فرمایشی شود اما یکی دیگر از دلایلی که به جایگاه مجلس در ایران آسیب زده است، برابر نبودن وزن نمایندگان مجلس است.

در بعضی حوزه‌های انتخابیه، افراد با چند هزار رای می‌توانند وارد مجلس شوند و خرید و فروش رای، به شکل عجیبی در تعیین نتیجه انتخابات موثر است و در مقابل در بعضی از حوزه‌های انتخابیه، به خاطر وسعت جمعیتی جامعه مخاطب، ورود به مجلس جز با هزینه‌های بسیار بالا و حمایت جریان‌های سیاسی، امکان‌پذیر نیست و کاندیداهای اصلی، در اتاق‌های خصوصی الیگارشی جریان‌های سیاسی انتخاب می‌شوند. مجلس که در مفهوم فلسفی آن قرار است برای تشخیص خیر عمومی بر مبنای نظر اکثریت مردم تشکیل شود، در ایران با آن مفهوم اولیه، فاصله معناداری دارد.

در هفته گذشته بار دیگر نمایندگان طرح «اصلاح حوزه‌های انتخابیه» را به هیات رئیسه ارائه دادند تا شاید مجلس دوازدهم، با حضور ۳۳۰ نماینده تشکیل شود. البته افزایش تعداد نمایندگان، کار اشتباهی نیست؛ چنان‌چه کشورهایی که جمعیتی نزدیک به ایران دارند، معمولا پارلمان‌هایی بزرگ‌تر از مجلس شورای اسلامی دارند. اتیوپی با ۸۹ میلیون نفر جمعیت، ۵۴۷ نفر نماینده در مجلس دارد و مصر نیز با ۸۷ میلیون نفر جمعیت، مجلس‌ ۵۶۷ نفری دارد. در ترکیه ۷۷ میلیون نفری نیز تعداد نمایندگان‌ ۵۵۰ نفر است. ایران هجدهمین کشور پرجمعیت جهان است اما چهل‌وششمین مجلس جهان را از نظر تعداد نمایندگان دارد. اگر قرار باشد کشورها را بر اساس نسبت تعداد نمایندگان به کل جمعیت، از کم به زیاد فهرست کنیم، نام ایران در انتهای این فهرست قرار خواهد گرفت. این نسبت هم لزوما به معنی ضعیف یا قوی بودن مجلس در ساختار سیاسی کشور نیست اما می‌تواند به‌عنوان یک عامل موثر در نفود سیاسی و اجتماعی مجلس در نظر گرفته شود.

با این وجود اظهارات نمایندگان مجلس نشان می‌دهد بین نمایندگان مجلس برای تعیین حوزه‌های جدید این چهل نماینده، اختلاف نظر وجود دارد. در واقع بیشتر نمایندگان مجلس تلاش می‌کنند نمایندگان جدید را به حوزه انتخابیه استان خود ببرند تا شانس بیشتری برای حضور در مجلس داشته باشند. مسئله‌ای که مخالفان جدی دارد؛ از جمله اینکه در گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر کرده، به صراحت آمده است «بررسی حوزه‌های انتخابات مجلس شورای اسلامی حاکی از این است که نه تطابق کامل مرزهای حوزه‌های انتخابیه با مرزهای تقسیمات کشوری در سطح شهرستان وجود دارد و نه برابری نسبی جمعیت میان حوزه‌های انتخابیه. به‌ویژه از منظر برابری جمعیت، وضعیت بغرنجی بر حوزه‌های انتخابیه حاکم است که توجیهی برای آن وجود ندارد. در گزارش حاضر نسبت جمعیت حوزه‌های انتخابیه به تعداد نمایندگان آنها، در دو سطح، بین استان‌ها و درون استان‌ها و میان حوزه‌های انتخابیه کل کشور در مقایسه با میانگین کشوری هر ۲۸۰ هزار نفر یک نماینده (که حاصل تقسیم جمعیت کل کشور بر تعداد نمایندگان مجلس، به استثنای پنج نماینده متعلق به اقلیت‌ها) بررسی شده است.» یا سیاست‌های کلی «انتخابات» که توسط رهبر انقلاب به رئیسان سه قوه ابلاغ شده بود و در بند اول آن آمده تعیین حوزه‌های انتخاباتی مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی بر مبنای جمعیت و مقتضیات اجتناب‌ناپذیر به‌گونه‌ای که حداکثر عدالت انتخاباتی و همچنین شناخت مردم از کاندیداها فراهم شود.

بیشتر بخوانید :

• مجلس یازدهم ، مجلس زیر۴۰درصدی ها