گذری بر باغ محتشم رشت، میزبان همیشگی «سایه»

قرار است پیکر مرحوم هوشنگ ابتهاج فردا (شنبه ۵ شهریور ماه) در باغ محتشم رشت آرام گیرد.

زنده یاد امیرهوشنگ ابتهاج سمیعی گیلانی شاعر نامدار و شیرین‌سخن ایران مشهور به «سایه» متولد سال ۱۳۰۶ در رشت، بامداد چهارشنبه ۱۹ مرداد ماه در سن ۹۵ سالگی در آلمان درگذشت.

از باغ محتشم رشت چه می‌دانیم؟

درباره این باغ نوشته اند: باغ محتشم رشت یکی از جاذبه‌های گردشگری طبیعی و تاریخی این شهر و از جمله مکان‌های دیدنی و تریحی در استان گیلان است که به نام‌های «پارک شهر» یا «پارک قدس» نیز شناخته می‌شود.

این باغ زیبا که قدیمی‌ترین پارک رشت هم به حساب می‌آید، در جنوب شهر رشت در میانه خیابان حافظ واقع شده است.

وسعت اولیه آن ۱۵۷ هزار و ۴۰۰ مترمربع و دارای یک هزار و ۸۶۴ اصله درخت پلاک کوبی شده بود که رفته رفته با توسعه شهر و خیابان کشی‌ها از این میزان کاسته شد.

در انتهای باغ محتشم رودخانه گوهررود در جریان است که در گذشته برای ماهیگیری هم مورد استفاده قرار می‌گرفت، ولی امروزه به دلیل ورود فاضلاب شهری و بیمارستانی به داخل آن، آلوده و غیرقابل استفاده شده است.

پیشینه باغ محتشم رشت

باغ محتشم در دوران سلطنت ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده است. اکبرخان بیگلربیگی یکی از ثروتمندان و اشراف آن دوره محسوب می‌شد. او اجاره دار گمرکات شمال کشور بود و این پارک به همت او احداث شد.

درختان تنومند و زیبایی که امروزه در پارک شهر رشت دیده می‌شوند، همان نهال‌های ظریف و کوچکی بودند که به دستور اکبرخان کاشته شدند.

همچنین گفته شده است؛ زمانی که مظفرالدین شاه قاجار عازم دومین سفر فرنگ خود بود، به رشت آمد و برای تماشای مسابقه بومی «ورزاجنگ» یا همان گاوبازی به باغ محتشم رفت.

او در سفرنامه خود درباره این باغ نوشت: «باغ محتشم، درختان جنگلی زیادی دارد. عمارتی ۳ طبقه و چوبی در قلب باغ احداث شده است و منطقه بسیار باصفایی می‌باشد».

بعد از اینکه اکبرخان دارفانی را وداع گفت، تمام باغ و عمارت تابستانی درون آن به تنها دخترش رسید. دختر او با پسرعموی خود یعنی صادق خان اکبر محتشم الملک ازدواج کرده بود. برای همین از آن به بعد این مکان را باغ محتشم نام نهادند.

میرزا صادق خان اکبر ملقب به «محتشم الملک» و «سردار معتمد» فرزند حاجی میرزا مهدی خان اُمشه‌ای (روستایی در سنگر رشت) و از خاندان معروف اکبر بود که در سال ۱۲۹۰ متولد شد.

گفته شده است؛ سردار معتمد که به عنوان یک رجل سیاسی با عناوین سفیر یا کنسول ایران در طرابوزان (ترکیه) بود، با مشاهده باغ بزرگ و مشجری که در حصار رود و جویبار قرار داشت، به این فکر افتاد که مطابق آن را در رشت احداث کند.

پس از حکومت قاجاریه و به قدرت رسیدن سلسله پهلوی، این باغ خصوصی در ازای بدهی‌های مالیاتی به تصرف دولت درآمد و از تاریخ ۲۲ شهریور سال ۱۳۳۹ به پارک شهر رشت و به محلی برای استفاده عموم مردم تبدیل شد.

همچنین نوشته اند که بخشی از زمین باغ محتشم رشت پیش از ساخت استادیوم ورزشی در این شهر به برگزاری فوتبال اختصاص داشت.

بعد از انقلاب اسلامی هم نخستین نماز جمعه رشت در این باغ برگزار شد.

عمارت کلاه فرنگی رشت

یکی از مهم‌ترین و زیباترین بخش‌های باغ محتشم؛ عمارت کلاه فرنگی است که در دوران مالکیت اکبرخان بیگلربیگی ساخته شد و در ضلع جنوبی این باغ قرار دارد.

عمارت کلاه فرنگی رشت در سال ۱۳۷۵ با شماره ۱۷۶۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.

این عمارت تاریخی در گذشته‌های دور محل سکونت تابستانی فرمانداران و حکام شهر محسوب می‌شد، بعد‌ها از آن به عنوان خانه شطرنج شهر و رستوران پارک استفاده می‌کردند.

در حال حاضر هم میراث فرهنگی گیلان این کوشک را به مرکز آموزش هنر‌های سنتی کل استان تبدیل کرده است.

امکانات موجود در باغ محتشم رشت

باغ محتشم رشت مانند تمامی پارک‌های بزرگ شهر دارای چندین زمین ورزشی، زمین بازی مخصوص کودکان و نوجوانان، سرویس بهداشتی، نمازخانه، کتابخانه، آبنما، صندلی‌های چوبی و وسایل ورزش همگانی است.

آلاچیق‌های درون پارک در گوشه‌های دنجی از پارک قرار گرفته اند تا مردم را در مقابل نور شدید خورشید، برف و باران حفاظت کنند.

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان رشت نیز در این باغ زیبا قرار دارد.

باغ محتشم در داخل شهر رشت واقع شده است و به همین دلیل در تمامی فصول سال قابل بازدید است.

این باغ زیبا و تاریخی در شهر رشت از این پس قرار است میزبان و آرامگاه ابدی «سایه»، شاعر برجسته گیلانی شود.

پیکر مرحوم «هوشنگ ابتهاج»، ساعت ۸ صبح فردا (شنبه ۵ شهریور ماه) در باغ محتشم رشت جنب حوزه هنری تشییع و تدفین خواهد شد.

روحش شاد و یادش گرامی باد.

باشگاه خبرنگاران جوان گیلان رشت