مطالعه تاریخ منطق یک مطالعه بسیار جوان است

به گزارش خبرنگار مهر، همایش بین‌المللی «تاریخ منطق در جهان اسلام» ۱۴ الی ۱۶ اسفند ماه ۱۴۰۱ توسط گروه منطق مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با همکاری انجمن منطق ایران برگزار می‌شود.

اسدالله فلاحی دبیر علمی این همایش بین المللی در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص محورهای اصلی همایش بین‌المللی «تاریخ منطق در جهان اسلام» گفت: این همایش از چهار محور اصلی و در ذیل آنها از مجموعه موضوعات دیگر بهره مند شده است. منطق پیشاسینوی که متشکل از موضوعات «تحول منطق ارسطویی در جهان اسلام»، «تأثیر شارحان یونانی ارسطو بر منطق‌دانان مسلمان»، «شارحان مسلمان ارسطو»؛ منطق ابن‌سینا که متشکل از موضوعات «ارسطو و ابن‌سینا»، «تأثیر شارحان ارسطو بر ابن‌سینا»، «نوآوری‌های منطقی ابن‌سینا»، «شارحان و منتقدان منطق ابن‌سینا»؛ منطق پساسینوی که متشکل از موضوعات «تحولات منطق پس از ابن‌سینا»، «منطق‌دانان برجسته پس از ابن‌سینا»، «مکاتب و مشرب‌های منطقی پس از ابن‌سینا»، «وضعیت منطق سینوی در دوران معاصر در جهان اسلام»، «وضعیت منطق سینوی در منطقه‌های جغرافیایی مختلف در جهان اسلام» و منطق تطبیقی که متشکل از موضوعات «مقایسهٔ آرا منطق‌دانان مسلمان با هم»، «مقایسه منطق در جهان اسلام و اروپای سده‌های میانه»، «مقایسه منطق در جهان اسلام با دانش‌های اسلامی»، «مقایسهٔ منطق در جهان اسلام با دانش‌های زبانی»، «مقایسه منطق در جهان اسلام با ریاضیات و طبیعیات»، «مقایسهٔ منطق در جهان اسلام و منطق‌های جدید» محورهای اصلی این همایش را تشکیل می‌دهد.

وی با اعلام اینکه در این همایش، نُه سخنران مدعو به صورت افتخاری سخنرانی خواهند داشت، افزود: اسد احمد از دانشگاه برکلی- آمریکا؛ محمد اردشیر از دانشگاه صنعتی شریف- ایران؛ خالد الرویهب از دانشگاه هاروارد- آمریکا، ویلفرد هاجز از دانشگاه لندن- انگلستان؛ شهید رحمان از دانشگاه لیل- فرانسه؛ تونی استریت از دانشگاه کمریج- انگلستان؛ نصرالله موسویان از دانشگاه لویولا- آمریکا، ضیا موحد از مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران از جمله سخنرانان مدعو این همایش هستند.

فلاحی در خصوص اهمیت این سخنرانان گفت: بعضی از این افراد برترین افرادی هستند که در سطح بین المللی درباره منطق اسلامی مقاله می‌نویسند. برخی مثل تونی استریت از حدود ۲۵ سال قبل در حال نوشتن مقاله در خصوص ابن سینا و خواجه نصیر بوده و در این مدت هم درباره خیلی از منطق دانان اسلامی بخصوص در سده هفتم هجری مثل خواجه نصیرالدین و معاصرینش از جمله کاتبی و خیلی از افراد دیگر مقالات بسیار خوبی نوشته است. شاگرد این منطق دان که خالد الرویهب در دانشکده هاروارد بوده و سال‌ها در این موضوع کار می‌کند.

وی با اشاره به اینکه خالد الرویهب چند کتاب منطق قدیم اسلامی را تصحیح کرده افزود: یکی از مهمترین آنها کتاب «کشف‌الأسرار عن غوامض الأفکار» اثر افضل الدین خونکی است. افضل الدین خونکی را شاید بتوان به جرأت بعد از ابن سینا بزرگترین منطق دان اسلامی نام برد و نوع آوری های بسیار مهمی را به زبان منطق جدید بیان داشته است.

فلاحی با بیان اینکه کتاب «خالد الرویهب» در مؤسسه حکمت و فلسفه ایران به چاپ رسیده است، بیان داشت: تصحیح کتاب «کشف‌الأسرار عن غوامض الأفکار» یکی از کارهای مهم «خالد الرویهب» است که جناب هاچز که یک منطق دان ریاضی بسیار شهیر بوده و بعد از بازنشستگی با ارتباطاتی که با دکتر ضیا موحد داشته است علاقه مند به منطقه اسلامی به ویژه ابن سینا شده است. بخش عمده‌ای دارد وانبوهی از مقالات کوچک و بزرگ و حتی ترجمه‌های متعددی از بخش‌های کتاب شفا ابن سینا را ترجمه کرده است. این افراد انسان‌های بسیار شاخصی هستند که در ارائه سخنرانی روز همایش با ما همکاری می‌کنند.

دبیر علمی همایش بین‌المللی «تاریخ منطق در جهان اسلام» با اعلام اینکه حدود ۵۰ چکیده ارسال شده است، افزود: نصف مقاله‌هایی که ارسال شده است از داخل کشور و به زبان فارسی و نیمی از آن به زبان‌های دیگر از خارج از کشور به دبیرخانه همایش ارسال شده است.

وی با اشاره به هدف این همایش گفت: در جهان غرب در ۵۰ و ۶۰ سال گذشته توجه چندانی به فلسفه اسلامی نمی‌شد. فلسفه اسلامی را یک میراثی از یونان باستان می‌دانستند که دوباره به غربی‌ها تحویل داده‌اند در واقع محافظان خوبی برای این میراث مدنظر داشتند.

دبیر علمی همایش بین‌المللی «تاریخ منطق در جهان اسلام» ادامه داد: در این یک قرن اخیر متوجه شدند که چنین نیست و فلاسفه اسلامی مشارکت‌های بسیار زیادی در فلسفه داشته‌اند و مطالب زیادی را به فلسفه ارسطو اضافه کرده‌اند که در آثار شارحان یونانی وجود نداشته و نوآوری‌های خودشان بود. به همین خاطر علاقه بسیار گسترده‌ای به مطالعات غربی در حوزه فلسفه اسلامی پیدا شده است.

آشنایی محققان بین المللی و داخلی در حوزه مطالعات تاریخ منطق در جهان اسلام

فلاحی با تاکید بر اینکه این اتفاق در حوزه منطق فلسفی چندان رخ نداده است، افزود: یک دلیل آن این است که در خود غرب منطق بعد از ارسطو چندان جدی گرفته نشد تا اینکه منطق جدید به وجود آمد. یعنی اگر قله منطق را همان ارسطو می‌دانیم و قله منطقه جدید را، راسل مطرح می‌کنیم؛ فاصله میان منطق ارسطو و منطق راسل توجه چندانی به غرب و شرق نمی شده است.

وی با تاکید بر اینکه شاید یک قرنی است که به منطق قرون وسطای غربی توجه شده و مطالعات گسترده‌ای در مورد آن صورت گرفته گفت: درباره منطق در جهان اسلام تقریباً ما کار مورد قبولی نداریم به جز پراکنده‌هایی که مثلاً نیکولاس رشر در دهه ۱۹۶۰ آغاز و بعد از او هم رها شد و در این ۲۰ سال اخیر تونی استریت و «خالد الرویهب» و غیره و آهسته آهسته گام به این وادی گذاشتند. مطالعه تاریخ منطق یک مطالعه بسیار جوان است و برگزاری این همایش می‌تواند ترغیب محققان بین المللی و داخلی به مطالعات تاریخ منطق در جهان اسلام باشد.

دبیر علمی بین‌المللی «تاریخ منطق در جهان اسلام» ادامه داد: این همایش موجب شناخت محققین مشترک تاریخ منطق و جهان اسلام شده است یعنی همان طور که در اسامی سخنرانان و دانشگاه‌های مدعو کشورها پراکنده است و تعداد کمی از آنها یکدیگر را می‌شناسند به احتمال خیلی قوی محققین بسیار دیگری هستند که ما آنها را در حوزه منطق نمی‌شناسیم. محققین داخلی، غربی‌ها را نمی‌شناسند و بالعکس و به نظرم این همایش می‌تواند بازشناسی گسترده‌ای باشد برای محققین داخلی و خارجی که در این حوزه کار می‌کنند، باشد.

وی افزود: ما تمایل داریم مشارکت کنندگان مدعو و غیر مدعو اصل کامل مقالات خود را به ما بدهند البته اجباری نیست ولی اگر بتوانیم متن کامل مقالات را منتشر کنیم خیلی ایده آل هست. چکیده مقالات پذیرفته‌شده در کتاب چکیده مقالات همایش منتشر خواهند شد. به سخنرانان و ارائه کنندگان مقاله در همایش گواهی پذیرش و ارائه مقاله در همایش داده خواهد شد. همچنین مقالات از امتیاز ثبت در پایگاه استنادی جهان اسلام برخوردار خواهند شد.