تروریسم دولتی چیست و جامعۀ جهانی چگونه می‌تواند از آن جلوگیری کند؟

تبلیغ بازرگانی

اصطلاح تروریسم دولتی را زمانی به کار می‌‌برند که یک دولت به منظور پیشبرد سیاست‌هایش یا برای استوار کردن پایه‌های قدرتش دست به وحشت آفرینی در میان مردم خود بزند. بی‌‌جهت نیست که بعضی از کارشناسانِ علم سیاست، تروریسم دولتی را روشی از روش‌های حکومت کردن می‌دانند.

اما دولت‌ها با وحشت آفرینی در میان مردم خود هرگونه مشروعیتی را از دست می‌دهند. زیرا نه تنها به وظیفۀ خود که پاسداری از امنیت مردم است عمل نمی‌کنند، بلکه خود در مقام دشمن مردم ظاهر می‌شوند. در نتیجه، نمی‌توان انتظار داشت که مردم از قوانین آن دولت‌ها پیروی کنند. درواقع، دولت‌ها با دست زدن به وحشت‌آفرینی در میان مردم قرارداد نانوشته‌ای را که با مردم خود بسته‌اند باطل می‌‌کنند. زیرا اگر مردم از دولت‌ خود فرمان می‌برند، برای آن است که آن دولت‌ را پاسدار امنیت خود می‌دانند.

به گفتۀ توماس هابز، فیلسوف انگلیسی، شهروند در برابر پاسداری از امنیت خود از بخشی از آزادی‌هایش به سود دولت چشم می‌پوشد و از آن فرمان می‌برد. اگر دولت به عهدی که با مردم بسته است وفادار نماند، مردم حق دارند از فرمان آن سرپیچی کنند. تروریسم دولتی را دربارۀ دولت‌هایی نیز به کار می‌برند که برای تسلط بر دیگر کشورها یا تحمیلِ ایدئولوژی خود بر آن‌ها دست به خشونت و وحشت‌آفرینی در میان مردم آن کشورها می‌زنند.

اصطلاح «تروریسم دولتی» در زمان جنگ سرد به ویژه در دهۀ ۱۹۷۰ برای توصیف «عملیات کُندوُر» به کار رفت. عملیات کُندوُر یک رشته عملیات اطلاعاتی و سرکوب‌های سیاسی رژیم‌های تمامیت‌خواهِ راست‌گرا در کشورهای آمریکای لاتین برای جلوگیری از نفوذ ایده‌های چپ در آن کشورها بود. عملیات کُندوُر براندازی دولت‌های قانونی از راه کودتای نظامی را نیز در برمی‌گرفت.

اصطلاح تروریسم دولتی را کارشناسان سپس برای توصیف بعضی از رویدادهای تاریخی گذشته نیز به کار بردند. جمهوری اسلامی در کاربست تروریسم دولتی یکی از سرشناس‌ترین دولت‌ها در جهان است. این دولت از زمان پایه گذاری‌اش، چه به طور مستقیم و چه به دست نیروهای نیابتی‌‌اش، چه در داخل و چه در خارج، از تروریسم دولتی برای پیشبرد سیاست‌هایش استفاده کرده است. فهرست عملیات تروریستی آن در داخل و خارج کشور فهرست بلند بالایی است.

بسیاری از کارشناسان بر این عقیده‌اند که جامعۀ جهانی به ویژه دولت‌هایی که خود را ملزم به رعایت حقوق بشر می‌دانند، باید واکنش نشان دهند و در حفظ جان مردمی که قربانی تروریسم دولتی‌اند گام‌های عملی بردارند. مسئولیت حفظ جان مردم یک کشور، چنان که سازمان ملل در «کنوانسیون پیشگیری از کشتار» تصریح کرده، کشورهای عضو آن سازمان را به برداشتن گام‌های سیاسی مؤثر برای جلوگیری از کشتار مردم ملزم می‌کند.

در سپتامبر ۱۹۹۹ میلادی کوُفی عَنان، دبیر کل سازمان ملل متحد، در گزارش سالانۀ خود به مجمع عمومی آن سازمان دربارۀ چگونگی حفظ جان انسان‌ها در قرن بیست و یکم و مداخلۀ احتمالی جامعۀ جهانی سخن گفت و از کشورهای عضو سازمان ملل خواست تا دربارۀ اصول و معیارهای دفاع از جان انسا‌ن‌ها در گوشه و کنار جهان به توافق برسند.

او در سال ۲۰۰۰ نیز در گزارشی زیر عنوان «گزارش هزاره» دوباره از کشورهای عضو آن سازمان پرسید: اگر مداخلۀ بشردوستانه را نقضِ حاکمیتِ ملی یک کشور می‌دانید، پس پاسخ شما به آنچه در «رواندا» و «سِربِنیتسا» روی داد، چیست؟ جامعۀ جهانی چگونه می‌تواند به نقضِ آشکار، گسترده و سیستماتیک حقوق بشر در یک کشور واکنش نشان دهد؟

در پی سخنان کوُفی عَنان، در پایان سال ۲۰۰۱«کمیسیون بین‌المللی مداخله و حاکمیت دولت‌ها» که دولت کانادا آن را تشکیل داده بود، گزارشی زیر عنوان «مسئولیت محافظت» منتشر کرد. مفهوم «مسئولیت محافظت» الهام یافته از ایدۀ فرانسیس دِنگ، مشاور ویژۀ دبیر کل سازمان ملل، زیر عنوان «حاکمیت دولت هم‌چون مسئولیت» بود.

مفهوم ایدۀ فرانسیس دِنگ این است که حاکمیت دولت‌ها تنها به معنای مقابله با مداخلۀ خارجی نیست، بلکه در درجۀ نخست یادآوری مسئولیت دولت‌ها در تأمین امنیت و بهزیستی مردم خودشان است. در نتیجه، هر دولتِ عضو سازمان ملل باید در محافظت از مردم خود بکوشد و اگر آشکار شود که از این کار ناتوان است یا نمی‌خواهد مسئولیتِ حفظ امنیت و بهزیستی مردمش را بپذیرد و یا خود مرتکب جنایت در حق مردم خویش می‌شود، در این صورت، جامعۀ بین‌المللی در کلیت خود مسئولیت و وظیفه دارد از مردم آن کشور محافظت کند.

سازمان ملل تاکنون در کاربستِ اصلِ «مسئولیت حفاظت» به این بسنده کرده که از دولت‌های خاطی بخواهد مسئولیت خود را در تأمین امنیتِ مردم خویش به عهده بگیرند. از زمان پذیرشِ اصل «مسئولیت حفاظت» در سال ۲۰۰۵، دبیر کل سازمان ملل متحد از هیچ کوششی در جهت‌ توضیح این اصل و روش‌های کاربست آن کوتاهی نکرده است. اما جامعۀ بین‌الملل در کاربستِ این اصل همواره تعلل کرده است.

بسیاری از ایرانیان در داخل و خارج کشور نگران جان کودکان و دختران جوان کشورند و در روزهای گذشته با به راه انداختن کارزارهایی کوشیده‌اند جهانیان را از چند و چون حمله‌های شیمیایی و مسمومیت‌های زنجیره‌ای در مراکز آموزشی کشور آگاه کنند. امید است کوشش‌های نهادهای بین‌المللی در پاسخگو کردن رژیم ایران به نتیجه برسد.

دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید

آبونه شوید

اخبار جهان را با بارگیری اَپ ار.اف.ای دنبال کنید