چرا پادشاهی ایرانی استبدادی / دسپوتیک است؟ محمدحسین صدیق یزدچی - Gooya News

از آنجا که جامعه ی ایران در نبردی خونین و بینهایت جبّارانه و در کار و کوششی گسترده در امر گذر از رژیم حاکم ولایت فقیهی دینی است. و از آنجا که نوع حاکمیّت سیاسی آیندهء ایران ( پادشاهی یا جمهوریّت) مورد گفتگو و بعضا نزاع گروههایی از ایرانیان است. و از آنجا که خصلتهای ساختاری «پادشاهی ایرانی» و سرچشمه های نظری/تئوریک آبشخور آن، بررسی های نقادّانه ی تاریخی نشده. و از سویی ویژگی های ساختاری نظام سیاسی جمهوریّت حتی برای نخبگان جامعه، وضوح تئوریک لازم را ندارد. باری برآن شدم تا ابتداء در نوشتاری فشرده و اجمالی عمده ترین ویژگی های «پادشاهی ایرانی» یعنی خصلتهای «قدسی مدار» و ماهیّتا «اراده بنیاد» یعنی معطوف به قدرت مطلقه و مسلّط و جبّارانه و «استبدادی» پادشاهی ایرانی را بیان کنم. توضیح دهم که آیا پادشاهی ایرانی، و نه نظام پادشاهی مشخصا اروپاِیی، استبدادی ست، که البتّه استبدادی ست. اما چرا؟

نهاد پادشاهی ایرانی نهادی/institution ی بوده از جمله نهادهای اصلی پیکره ی فرهنگ ایران کهن و پیوسته و همزاد نهاد دین و روحانیّت کهن ایرانی پیش و بعد از اسلام آن. بررسی دقیق پیوستگی ساختاری تاریخی این دو نهاد فرهنگی و سیاسی ایران، دین و پادشاهی، روشنایی های لازم را به این پیوستگی می تاباند. بیاد داشته باشیم که فرهنگ ایرانی، پیش و بعد از اسلام، «تک بُنی» یا تک بنیاد بوده و است. هسته ی بنیانی سنت فرهنگی ایران کهن، خداوند یا امر ربوبی و قدسی بود بهر نامی. از اینرو پادشاهی ایرانی و خصلتهای آن در مبادی از آبشخوار دین و یزدان پرستی تغذیه می کند. قهرا یزدان ایرانی در تعریف مزدایی کاملا از خصلتهای یزدان/ خدای آفریننده ی مطلق بیبلیک «الله» متفاوت است. مسئله مقایسه ی خوانش یا ورسیون خدا در نگاه مزدایی با خدای بیبلیک یا یهودی و تومان اش اسلام، نیست. بلکه مسئله تعریف و برشمردن عناصر بنیادی نهادی تاریخی ست بنام پادشاهی ایرانی آنهم در کهن ترین مدل آن. عصر هخامنشی یا اشکانی و سپس ساسانی و با اندک تفاوتهایی، اما با مبادی یگانه و مشترک. مسئله شناخت آن عناصر ساختار سازی ست که پادشاهی ایرانی را استبدادی یا دسپوتیک گردانده. مهمترین ویژگی نهاد پادشاهی در کهن ترین مدل آن، عصر هخامنشی یا اشکانی و سپس ساسانی و پیش از اسلام، آنکه پادشاهی در ایران هرگز در جامعه ای مدنی یا سیویل همانند سیته ی یونانی یا پولیس، جامعه ای نهاده بر «حق شهروندی»/ citoyen یا citoyenneté بوجود نیامده.