کشف پرنورترین انفجار فضایی تاریخ تمدن بشری

اخترشناسان اخیرا انفجاری بسیار بزرگ را شناسایی کرده‌اند که به آن لقب درخشان‌ترین انفجار در تمام دوران‌ها داده‌اند. این انفجار که اکنون با نام GRB ۲۲۱۰۰۹A شناخته می‌شود، یک انفجار پرتو گاما (GRB) بود، فلاش نور بسیار پرانرژی که از مرگ یک ستاره عظیم‌الجثه به وجود آمد.

این انفجار درخشان‌ترین انفجار در انرژی اشعه ایکس و پرتو گاما از زمان آغاز تمدن بشر است. این ۷۰ برابر روشن‌تر از هر چیزی است که قبلا مشاهده شده بود.

اریک برنز، استادیار و ستاره شناس ایالت لوئیزیانا که در این کشف نقش داشته است، گفت: یک انفجار به این روشنی تنها هر ۱۰۰۰۰ سال یک بار به زمین می‌رسد.

به اصطلاح GRB‌های طولانی، انفجار‌های پرتو گاما که بیشتر از دو ثانیه طول می‌کشد زمانی که سوخت یک ستاره عظیم تمام می‌شود و در یک سیاهچاله فرو می‌ریزد، مادی می‌شوند. این فروپاشی فاجعه‌بار باعث می‌شود که فواره‌های قوی مواد به بیرون سرازیر شوند، با گاز اطراف ستاره سابق برخورد کرده و پرتو‌های گامای پرانرژی تولید کنند.

اخترشناسان دائما آسمان را برای GRB‌ها و سایر انفجار‌های روشن و کوتاه مدت نور زیر نظر دارند و این گونه بود که آن‌ها این انفجار را کشف کردند. تیم تحقیقاتی که با رصدخانه سوئیفت نیل گرلز ناسا کار می‌کند، هر بار که دوربین خاصی معروف به تلسکوپ هشدار انفجاری (BAT)، یک GRB جدید را مشاهده می‌کند، مطلع می‌شوند.

مایا ویلیامز، ستاره شناس ایالت پن و نویسنده اصلی یکی از مقالات GRB ۲۲۱۰۰۹A، افزود: این مورد به اندازه کافی روشن بود که دو بار BAT را فعال کند.

تشخیص اولیه انفجار بر اساس داده‌های جمع‌آوری‌شده از تلسکوپ فرابنفش/اپتیکال روی سوئیفت و تلسکوپ فضایی پرتو گامای فرمی ناسا بود. برنز توضیح می‌دهد که این پدیده توسط ابزار‌های موجود در بیش از دوجین ماهواره رویت شد که شامل تلسکوپ اشعه ایکس NICER در ایستگاه فضایی بین‌المللی، تلسکوپ پرتو ایکس NuSTAR ناسا، ماهواره جدید کاوشگر قطب سنجی پرتو ایکس تصویربرداری ناسا (IXPE) و حتی یکی از فضاپیما‌های وویجر است.

هوئی سیرز، اخترشناس دانشگاه نورث وسترن در این باره گفت: با این گنجینه گسترده اطلاعات، ستاره‌شناسان متوجه شدند که این یک GRB پیچیده‌تر از حد معمول است.

چرا این انفجار تا این اندازه روشن بود؟ نخست به دلیلی نزدیکی وقوع آن از نظر کیهانی که حدود ۱.۹ میلیارد سال نوری از ماست که به درخشش شدید آن می‌افزاید، اما روشنایی آن فقط به دلیل نزدیکی آن نیست.

برنز ادامه داد: این همچنین ذاتا پرانرژی‌ترین انفجاری است که تاکنون دیده شده است.

ستاره شناسان گمان می‌کنند جت‌های منفجر شده از سیاهچاله‌ای که آن را ایجاد کرده‌اند، باریک‌تر از حد معمول بوده‌اند. انفجار‌های پرتو گاما در اولین لحظات خود در درخشان‌ترین حالت خود هستند، اما برای مدت طولانی‌تری با درخشش پس از آن ادامه می‌یابند، در این مورد، احتمالا چندین سال. ویلیامز و تیمش قصد دارند تا زمانی که می‌توانند هفت‌ای یک بار با سوئیفت به مشاهده این پدیده ادامه دهنذ، آن‌ها همچنین از تلسکوپ‌های فضایی جیمز وب و هابل نیروگاه ناسا برای مشاهده سایر طول موج‌ها استفاده خواهند کرد.

منبع: popsci

باشگاه خبرنگاران جوان علمی پزشکی علوم فضایی و نجوم