«موتور سوار چمران» با زاویه دید تازه ای به جنگ نگاه می‌کند

به گزارش خبرنگار مهر، پیش از ظهر امروز یکشنبه ۴ تیر نشست نقد کتاب موتور سوار چمران نوشته حمیدرضا جوانبخت با حضور این نویسنده و میثم رشیدی و سمیه جمالی نویسنده و منتقد توسط مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی در سالن قصر شیرین موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار شد.

این کتاب روایت خاطرات سیدعباس رابوکی از تیم موتورسواران شهید چمران در ستاد جنگ‌های نامنظم است. بوکی پس از سال‌ها خاطرات خود را در گفت‌وگو با حمیدرضا جوانبخت روایت کرده که در قالب این کتاب منتشر شده اند.

حمیدرضا جوانبخت که به گواه کارشناسان در اولین تجربه خود در حوزه کتاب روی سوژه نسبتاً سختی دست گذاشته است، ابتدای این نشست گفت: مردم با پدیده موتور سواران سال ۱۳۹۷-۱۳۹۸ با پخش مستند روزگار موتور سوار آشنا شدند.

وی ادامه داد: قالب کتاب موتور سوار چمران بین تاریخ شفاهی و خاطره است. با این کتاب می‌توان کار پژوهشی انجام داد. به عنوان مثال این کتاب جز معدود کتاب‌هایی است که در آن به نگاه شهید حسن باقری به دفاع مقدس پرداخته شده است.

جوانبخت افزود: یک سوم کتاب راجع به خاطرات رابوکی که بر می‌گردد به سبک زندگی، روحیات، تفریحات و فضای دهه ۴۰-۵۰ نوشته شده است. سعی کرده ام در این کتاب نگاه جامعی از شهید مصطفی چمران به مخاطب بدهم و به رابطه شهید چمران با نیروهایش بپردازم. مصطفی چمران ستاد جنگ‌های نامنظم که مردمی‌ترین نهاد بود را راه‌اندازی کرد.

نویسنده موتور سوار چمران ادامه داد: تألیف این کتاب دو سال طول کشید. ۱ سال صرف پژوهش و مصاحبه گرفتن شد و ۱ سال هم نیز نگارش کتاب به طول انجامید. مصاحبه‌ها به صورت جلسات هفته‌گی برگزار می‌شد که بالغ بر ۲۰۰ ساعت شد. در نهایت به هزار صفحه مصاحبه پیاده شده رسیدیم و از ۶۰۰ صفحه آن برای تألیف کتاب استفاده کردیم.

در ادامه این نشست میثم رشیدی منتقد و نویسنده گفت: فعالین حوزه تاریخ شفاهی و خاطره نویسی همچنان نتوانسته‌اند مرزی بین این دو قائل بشوند. من نگاه تاریخ شفاهی به این کار دارم اما اگر نویسنده نکاتی که در ادامه عرایضم خواهم گفت را رعایت می‌کرد موتور سوار چمران کار تاریخ شفاهی قوی ای می‌شد. در مقدمه کتاب این نقص وجود دارد که نویسنده راجع به سیر و روند تألیف کتاب، پژوهش‌ها و مصاحبه گرفتن‌ها توضیحی نداده است. ما انتظار داریم در مقدمه با اطلاعات کاملی راجع به روند کار مواجه شویم.

رشیدی افزود: نویسنده کتاب متولد ۱۳۷۹ است و سن پایین نویسنده از مزیت‌های این کتاب است. با توجه به اینکه تألیف کتاب دو سال طول کشیده، نویسنده زمان تألیف ۱۹ ساله بوده است. موتور سوار چمران از لحاظ طراحی جلد، فونت و صفحه آرایی ساده و شکیل است؛ البته که شماره صفحه ریز است و این خوب نیست. ویراستاری این کتاب توسط کاظم کاظمی انجام شده است که در این حوزه تخصص دارند و اسمشان باعث اعتبار است. البته کاستی‌هایی هم وجود دارد؛ مثلاً برخی جملات بلند را می‌شد کوتاه‌تر نوشت یا توضیحات مکرر کمتر باشد.

این منتقد گفت: در این کتاب با کمبود پاورقی مواجه هستیم. نویسنده سعی کرده است کمتر از پاورقی استفاده کند. بعضی مناطق و عملیات‌ها نیاز بود در پاورقی بیاید. اسم بعضی مناطق و محله‌ها که در خاطرات راوی آورده شده است معادل امروزی آن را نداریم؛ به همین دلیل باید در پاورقی آورده می‌شد.

وی ادامه داد: شاید بتوان گفت کمال طلبی نویسنده از دیگر معایب این کتاب است. نویسنده احساس کرده هرچیزی را که راوی گفته است باید بیاورد. این امر باعث شده است ضرب آهنگ و سرعت کتاب گرفته و تعداد صفحات بالا برود. با توجه به بالا رفتن تعداد صفحات کتاب به تبع قیمت آن نیز بالا رفت و این کتاب نتوانست بین رقبای خودش به جایگاه اصلی‌اش برسد. الآن باید چاپ پنجم می‌شد که متأسفانه نشده است.

رشیدی افزود: با توجه به سخنان نویسنده که گفت در این کتاب سعی کرده نگاه جامعی از شهید چمران به مخاطب ارائه دهد، ما در کتاب با این نگاه جامع مواجه نیستیم. حداقل می‌شد در پاورقی‌ها راجع به مصطفی چمران توضیح داده شود. فصل‌های کتاب نیز نامگذاری نشده بود تا مخاطب جذب بشود.

وی ادامه داد: یکی از چیزهایی که اجازه نمی‌دهد کتاب در رسته تاریخ شفاهی دیده شود، عدم وجود فهرست اعلام است؛ که این کتاب نیز فهرست اعلام ندارد. در بعضی قسمت‌های کتاب پانویس و عکس‌ها با هم منطبق نیست. در بخش تصاویر هم تصویر جدید و امروز راوی را نداریم. عوض اینکه بیشتر رابوکی را ببینیم موتورش را می‌بینیم. با توجه به جزئی نگری که نویسنده در کتاب داشته است فصل پایانی کتاب می‌شد از امروز راوی باشد که نیست.

سمیه جمالی نویسنده و منتقد در دقایق پایانی این نشت گفت: موتور سوار چمران نثر روان ساده ای دارد. کسی که می‌خواهد داستان، روایت یا خاطره بنویسد باید چنین نثری داشته باشد.

وی ادامه داد: عنوان کتاب، موتور سوار چمران، عنوان جذابی است. از دو واژه موتور و چمران که برای مخاطب جذاب است استفاده شده است و مخاطب می‌داند که قرار است از نگاه جدید و تازه ای مثلاً نگاه یک موتور سوار به جنگ نگاه کند، نه نگاه یک فرمانده یا دیده بان یا سرباز. با توجه به عنوان کتاب، اتکا ما روی چمران است، توقع می‌رود در کتاب بیشتر از چمران بخوانیم و آشنا بشویم اما چنین شناختی در این کتاب حاصل نشده است.

جمالی افزود: بین زندگی نامه نویسی و خاطره نگاری تفاوت وجود دارد. در زندگی نامه نویسی به تمام ابعاد زندگی شخص پرداخته می‌شود اما در خاطره نگاری از هر بخش زندگی فرد آن‌هایی که ارزش دارند، انتخاب و روایت می‌شوند. این نکته در کتاب رعایت نشده و حجم کتاب بالا رفته است.