فرانسه «گابن» را هم از دست می‌دهد؟

یک روز پس از اعلام نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری در گابن و سومین پیروزی «علی بونگو اوندیبا»، امروز (چهارشنبه) ارتش گابن وارد میدان شد و اعلام کرد که «نتیجه انتخابات باطل است و ارتش به رژیم فعلی پایان می‌دهد».

«علی بونگو» در این انتخابات که روز شنبه برگزار شد به دنبال تمدید حکومت ۵۶ ساله خانواده‌اش بر این سرزمین بود، اما مخالفان در جستجوی راهی برای بهبود شرایط در این مستعمره سابق و فقیر فرانسه با وجود داشتن منابع غنی معدنی و نفت از راه انتخابات بودند؛ انتخاباتی که ناظران بین‌المللی در آن غایب بودند و اینترنت پس از رای‌گیری قطع شد.

کمیسیون انتخابات گابن اعلام کرد بونگو با کسب ۶۴.۲۷ درصد آرا برای سومین بار در انتخابات ریاست‌جمهوری پیروز شد. «میشل استفان بوندا» رئیس کمیسیون انتخابات گفت که «آلبرت اوندو اوسا» رقیب اصلی بونگو، با ۳۰.۷۷ درصد در جایگاه دوم قرار گرفت. این نتیجه در یک انتخابات سراسری که شاهد تاخیر بود به دست آمد و مخالفان نتایج آن را به چالش کشیدند.

سلطه خاندان بونگو بر گابن در سال ۱۹۶۷ و با روی کار آمدن «عمر بونگو» پدر علی بونگو آغاز شد؛ شخصی که تا هنگام مرگش در ۲۰۰۹ در مقام خود باقی ماند و فرانسه در دوره او نفوذ نظامی، سیاسی و اقتصادی گسترده‌ای در این کشور داشت. چند ماه پس از مرگ او هم پسرش، علی بونگو روی کار آمد و تا امروز سفت و سخت به مقام خود چسبیده بود.

مطمئناً ثروت نفتی و معدنی گابن بیش از آنکه برای شهروندان عادی نفعی داشته باشد به نفع بونگوها بوده است. به‌رغم درآمدهای نفتی دولت که در سال گذشته حدود ۲ میلیارد دلار، تخمین زده می‌شود، یک سوم از جمعیت ۱.۷ میلیونی گابن با کمتر از ۲ دلار در روز زندگی می کنند. ثروت خانواده بونگو آنقدر بزرگ و پنهان در هزارتو است که هیچ‌کس اندازه واقعی آن را نمی‌داند.

تنها یک پنجره کوچک توسط تحقیقات بانکی سنا در سال ۱۹۹۹ ارائه شد که نشان داد عمر بونگو ۵۰ میلیون دلار به یک حساب خصوصی سیتی بانک واریز کرده است. تحقیقات یک قاضی فرانسوی در سال ۲۰۰۸ نشان داد که خانواده بونگو حداقل ۳۳ ملک لوکس در فرانسه به ارزش مجموع ۱۹۰ میلیون دلار دارند. این اعداد تقریباً به طور قطع فقط نوک کوه یخ هستند.

البته این نخستین باری نیست که سلطه رئیس‌جمهوری نزدیک به پاریس در گابن به خطر می‌افتد. در هفتم ژوئیه ۲۰۱۹ که او برای مداوا به مراکش رفته بود، اعضای نیروهای مسلح اعلام کودتا کرده و «شورای احیای ملی» تشکیل دادند که هدف آن «احیای دموکراسی در گابن» بود. این در حالی بود که آمریکا در پی نگرانی از ناآرامی‌های کشور کنگو در همسایگی گابن، تنها یک روز پیش از کودتا ۸۰ تن از نیروهایش را به گابن فرستاده بود. کمی بعد دولت مرکزی گابن اعلام کرد که دوباره کنترل شرایط را به دست گرفته و کودتا خنثی شده است.

اگر این کودتا موفقیت‌آمیز باشد، از سال ۲۰۲۰ تا امروز هشتمین کودتای غرب و مرکز آفریقا خواهد بود. پیش از این کشورهای مالی، گینه، بورکینافاسو، چاد و نیجر هم با کودتای ارتش، دولت‌های نزدیک به فرانسه را به زیر کشیده‌اند.

در سال‌های اخیر مستعمره‌های سابق فرانسه یکی پس از دیگری از سلطه ارباب سابق خود خارج شده‌اند و آن‌طور که از شواهد پیداست، امروز نوبت به گابن رسیده است. فرانسه برای نخستین بار از طریق امضای «پیمان‌های حفاظت» با مقامات محلی وقت در ۱۸۳۹ و ۱۸۴۱ به گابن پا گذاشت، تا اینکه در ۱۸۸۵ رسماً گابن را به عنوان مستعمره خود اعلام کرد.

پس از نزدیک به یک قرن استعمار، گابن در ۱۹۶۰ اعلام استقلال کرد، اما چهره‌هایی که در این کشور به قدرت رسیدند، مانند بسیاری از دیگر مستعمره‌های فرانسه، مواضعی نزدیک به پاریس داشتند.

گابن از زمان استقلال خود تا امروز، یکی از نزدیکترین متحدان ارباب استعمارگر سابق خود در آفریقا بوده است. این کشور در دهه ۱۹۶۰ منبع اصلی فرانسه در تامین اورانیوم بود و پاریس روابطش با این کشور را برای «بازدارندگی هسته‌ای» خود حیاتی می‌دانست. علاوه بر این، پس از آنکه فرانسه در دهه ۱۹۶۰ نفوذ خود را در الجزایر از دست داد، در تامین نفت وابستگی شدیدی به گابن پیدا کرد.

گابن هرگز به معنای واقعی کلمه از استعمار فرانسه خارج نشده بود و تلاش نظامیان فرانسوی برای سرنگون کردن دولت گابن در ۱۹۶۴، شاهدی بر این ادعاست. از ۲۰۰۸ تا امروز حدود ۱۰ هزار فرانسوی در گابن زندگی و کار می‌کنند و گردان ششم پیاده‌نظام نیروی دریایی فرانسه نیز در این کشور مستقر است.

پس از سرنگونی حکومت «محمد بازوم» در نیجر توسط نظامیان این کشور که با استقبال مردمی هم همراه شد، حالا به نظر می‌رسد پاریس یکی دیگر از متحدان خود در آفریقا را از دست داده است.

311311