پرورش کلیه انسان در جنین خوک؛ دکتر سعیدی: تا تولید اندام «مناسب پیوند» راه زیادی در پیش است

دکتر رضا سعیدی فیروزآبادی، رئیس بخش پیوند عضو در دانشگاه ایالتی نیویورک، در گفت‌و‌گو با صدای آمریکا دستاورد تازه دانشمندان در پرورش کلیه انسان در بدن خوک را «یک قدم مقدماتی مهم » برشمرد، اما تاکید کرد که راهی‌ طولانی تا استفاده از این اندام‌ها برای پیوند به انسان در پیش است.

دانشمندان چینی‌‌ به تازگی اعلام کردند که توانسته‌اند کلیه‌هایی را که عمدتاً از سلول‌های انسانی ساخته شده‌اند درون جنین خوک رشد دهند. این اولین باری است که یک اندام انسانی، در بدن حیوان رشد داده می‌شود.

در سال‌های اخیر پیشرفت‌های زیادی برای دسترسی آسان‌تر بیماران نیازمند پیوند به اندام مورد نیازشان حاصل شده است، ولی هنوز موانع قابل توجهی باقی است و رشد سلول‌های انسانی را در میزبان خارجی چالش‌برانگیز می‌کند.

• تحولاتی مشابه برای پیوند عضو سریعتر

دکتر رضا سعیدی فیروزآبادی، رئیس بخش پیوند عضو در دانشگاه ایالتی نیویورک، درباره این تحول بزرگ علمی به صدای آمریکا گفت که علاوه بر روش جدید دانشمندان چینی که راه درازی تا به ثمر رسیدن پیش رو دارد، تحولات دیگری نیز در این زمینه صورت گرفته که به مرحله عمل رسیده است از جمله در دو مرکز‌ در آلاباما و نیویورک، کلیه خوک را به صورت ژنتیکی تغییر داده‌اند و به فردی که دچار مرگ مغزی شده بود پیوند ز‌دند.

شماری از مطالعات نشان داده است که کلیه‌های خوک که به افراد مرگ مغزی پیوند شده بودند برای مدتی کوتاه قادر به تولید ادرار شدند که از عملکردهای ضروری کلیه است ولی پژوهش دانشگاه آلاباما - برمینگم برای نخستین بار نشان داد که این کلیه‌های پیوندی توانستند کراتینین خون را هم فیلتر کنند که ان نیز از وظایف مهم کلیه است.

همچنین‌ در مطالعه‌ای مشابه، در دانشگاه مریلند آمریکا قلب خوک را به بیماری ۵۷ ساله پیوند زدند و او تا دو ماه زنده ماند و در نهایت به علت عفونت فوت کرد.

دکتر سعیدی فیروزآبادی می‌گوید این موضوع نشان داد که اگر اعضای حیوان را به انسان پیوند کنیم ممکن است منجر به انتقال عفونت شود و آنچه در خوک بیماری‌زا نیست برای انسان خطرناک باشد و بنابراین دانشمندان در حال کار بر روی این موضوع هستند.

او در‌مورد دلیلی که معمولا خوک برای اینگونه آزمایش‌ها استفاده می‌شود گفت بهترین مدل خوک است چون به طور متعدد تولید مثل می‌کند و اندام‌هایش از لحاظ اندازه به انسان نزدیک است.

این جراح پیوند عضو در پاسخ به این پرسش که آیا استفاده از خوک می‌تواند موانع مذهبی ایجاد کند گفت که مذاهب مختلف از جمله اسلام‌، پذیرای روش‌هایی هستند که به نجات جان انسان‌ها بیانجامد.

او گفت که در ایران بسیاری از فرآورده‌های طبی به دست آمده از خوک مورد استفاده است مثلا انسولین خوکی و داروهای دیگری که از خوک به دست آمده است.

• جزئیات روش جدید: تحولی نوین در پرورش اندام پیوندی

در صورتی که افراد بتوانند اندام تشکیل شده از سلول‌های بنیادی خود دریافت کنند احتمال رد عضو کمتر می‌شود.

سلول‌های خوک تمایل دارند در طول توسعه از سلول‌های انسانی سبقت بگیرند، به این معنی که آنچه در نهایت حاصل می‌شود تقریبا کاملا خوک است.

اصلاح ژنتیکی جنین خوک تک سلولی توسط محققان مؤسسه‌های زیست‌پزشکی و سلامت گوانگژو، آکادمی علوم چین و دانشگاه وویی بر این مشکل غلبه کرد.

در واقع آنها‌ خوک را با روش کریسپر به صورت ژنتیکی دستکاری کردند تا قادر به رشد کلیه نباشد.

سلول‌های بنیادی انسانی نیز به گونه‌ای بهینه‌سازی شدند تا به سلول‌ها اجازه دهند به اندازه کافی زنده نگه دارند و بتوانند جای خود را پیدا کنند و شروع به تشکیل کلیه کنند.

پس از انتقال به خوک، بارداری پس از ۲۸ روز پایان داده و برای مطالعه خارج شد.

نتیجه این بود که جنین‌ها همه کلیه‌هایی نرمال مطابق با سطح رشدشان داشتند که حاوی بیش از ۶۰ درصد سلول‌های برگرفته از انسان بودند.

کلیه انسان دارای بیش از ۷۰ نوع سلول منحصربه‌فرد است و تا زمانی که محققان نتوانند اندامی را ایجاد کنند که صد درصد انسانی‌باشد، احتمال رد عضو وجود دارد.

• عبور از چالش‌های اخلاقی برای نجات جان میلیون‌ها انسان

تنها در آمریکا بیش از ۱۰۰ هزار نفر در لیست انتظار پیوند عضو قرار دارند و بیشتر آنها به پیوند کلیه نیاز دارند.

دکتر سعیدی فیروزآبادی به صدای آمریکا می‌گوید در آمریکا از هر هفت نفر یک نفر بیماری مزمن کلیه دارد و در ایران نیز یک مطالعه میدانی که چند سال پیش توسط دکتر بهروز برومند و علی نوبخت انجام شد نشان داد که از هر ۴ ایرانی یک نفر، درجاتی از نارسایی کلیه را دارد. از همین رو بررسی روش‌های مختلف برای دسترسی آسان‌تر بیماران به کلیه می‌تواند جان بسیاری را نجات دهد.

چالش بزرگ دیگر روش دانشمندان چینی است که سلول‌های انسانی می‌توانند به مغز یا سیستم تولید مثل حیوانات ختم شوند و به عنوان مثال منجر به تولید اسپرم یا تخمک‌هایی ‌شوند که دارای ژن‌های انسانی است و یا منجر به رشد حیواناتی با مغز انسان شود و معضلی اخلاقی ایجاد کند.

بنابراین محققان مجبور خواهند شد تغییرات ژنتیکی بیشتری را در سلول‌های بنیادی انسان ایجاد کنند تا از این معضل جلوگیری شود و این نیازمند چند سال تلاش بی‌وقفه خواهد بود.

دکتر سعیدی می‌گوید در صورتی که مطالعاتی از این دست کامل‌تر شوند و در دسترس عموم قرار بگیرند امید است که بیماران در ایران نیز بتوانند از آن بهره‌مند شوند ولی تا آن موقع راه درازی پیش رو است.