اعجاز علمی قرآن درباره جو زمین

قرآن ویژگی‌های اعجازآمیز فراوانی دارد که وحیانی بودن آن را ثابت می‌کند. از جمله، این واقعیت که پاره‌ای از حقایق علمی که ما امروز به کمک فناوری قرن بیستم توانسته‌ایم آن‌ها را کشف کنیم، ۱۴۰۰ سال پیش در قرآن بیان شده است.

اما قرآن یک کتاب علمی نیست، بلکه کتاب آیات است. بسیاری از حقایق علمی که به شکل موجز و عمیق در خلال آیات بیان می ‎شوند، تنها با فناوری قرن بیستم کشف شده است. این حقایق در زمان نزول قرآن شناخته شده نبود و این خود محکم‌ترین دلیل بر این است که قرآن کلام خداست.

برای درک اعجاز علمی قرآن، نخست باید ببینیم سطح دانش در زمان نزول این کتاب مقدس چقدر بوده است.

در قرن هفتم (میلادی)، یعنی زمان نزول قرآن، جامعۀ عرب در باب مسائل علمی، باور‌های خرافی و بی‌اساس فراوانی داشت. اعراب بدوی که دانش فنی لازم برای بررسی جهان و طبیعت در اختیار نداشتند، به افسانه ‎هایی اعتقاد داشتند که از پیشینیان‎شان به ارث برده بودند به عنوان مثال، آن‌ها می‌پنداشتند که آسمان بر روی دوش کوه‌ها سوار شده و معتقد بودند که زمین مسطح است و در دو طرف آن کوه ‎های بلندی قرار دارد که مثل ستون، طاق بهشت را در بالای خود نگه می‌دارد.

قرآن، اما خط بطلان بر تمامی این باور‌های خرافی کشیده و می‌فرماید: اَللَّهُ الَّذِی رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا (رعد:۲) «خدا [همان]کسی است که آسمان‌ها را بدون ستون‌هایی که آن‌ها را ببینید برافراشت».

آیۀ یادشده این عقیده که کوه‌ها نگهدارندۀ آسمان هستند را باطل کرد. در بسیاری از موضوعات دیگر نیز حقایق مهم در زمانی آشکار شد که هیچ کس نسبت به آن‌ها آگاهی نداشت.

قرآن در عصر نزول که مردم درباره نجوم، فیزیک یا زیست‌شناسی اطلاعات بسیار کمی داشتند، در موضوعات مختلف مانند پیدایش هستی، خلقت انسان، ساختار جو، و توازن‌های ظریف که حیات بر روی زمین را ممکن می‌سازد، حقایقی مهم بیان کرده است.

در ادامه، نگاهی خواهیم داشت به پاره‌ای از این معجزات علمی که همراه با قرآن نزول یافته است

وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الرَّجْعِ (طارق:۱۱)؛ «سوگند به آسمان بازگردنده» (ترجمۀ مجتبوی)

الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ فِرَاشًا وَالسَّمَاءَ بِنَاءً (بقره:۲۲)؛ «آن که زمین را براى شما بسترى [گسترده] و آسمان را بنائى سقفى برافراشته ساخت».

در آیۀ نخست، خداوند به آسمان و نقش آن در «بازگشت» سوگند یاد می‌کند، بدون اینکه مشخص کند آسمان چه چیزی را باز می‌گرداند. در آموزه‌های اسلامی، سوگند الهی نشانگر عظمت نسبتی مخصوص با خالق است و از جایگاه رفیع آن پرده برمی‌دارد.

علاوه بر «بازگشت» باران، گرما و امواج رادیویی، اتمسفر مانند سقفی بالای سر ما با فیلتر کردن پرتو‌های مرگبار کیهانی، تشعشعات قدرتمند فرابنفشِ (UV) خورشید و حتی شهاب‌سنگ‌هایی که در مسیر برخورد با زمین قرار دارند، از ما محافظت می‌کند

آیه دوم، بیانگر فعل الهی است که آسمان را سقفی برای اهل زمین قرار داد.

بیایید ببینیم علوم جوی مدرن دربارۀ نقش آسمان چه می‌گوید.

به هوای پیرامون زمین، از زمین تا لبه‌ای که فضا از آن شروع می‌شود، اتمسفر گفته می‌شود. اتمسفر از چندین لایه تشکیل شده که هر کدام طبق پدیده‌های مختلفی که در آن لایه رخ می‌دهد تعریف می‌شود. به عنوان مثال، باران توسط ابر‌های جو به زمین بازگردانده می‌شود.

دایره المعارف بریتانیکا در توضیح چرخۀ هیدرولوژی (گردش آب در کرهٔ زمین شامل اتمسفر، سطح و زیر زمین) می‌نویسد:

آب از هر دو محیط آبی و زمینی تبخیر می‌شود، زیرا توسط انرژی خورشید گرم می‌شود. نرخ تبخیر و بارندگی به انرژی خورشیدی و الگو‌های گردش رطوبت در هوا و جریانات در اقیانوس‌ها بستگی دارد. تبخیر بر روی اقیانوس‌ها بیشتر از بارندگی بیشتر است. بخار آب توسط باد از روی خشکی منتقل می‌شود و از طریق بارش به خشکی باز می‌شود.

اتمسفر نه تنها آنچه روی سطح بود را به سطح برمی‌گرداند، بلکه گرمای بیش از حد تابشی را هم که ممکن است به گیاهان و جانوران زمین آسیب برساند، به فضا منعکس می‌کند.

در دهه ۱۹۹۰، همکاری بین ناسا، اژانس فضایی اروپا (ESA) و موسسه علوم فضا و فضانوردیِ (ISAS) ژاپن به نوآوری علمی بین‌المللی فیزیک خورشیدی زمینی (ISTP) انجامید.

Polar، Wind و ماهوارۀ Geotail بخشی از این ابتکار عمل هستند که منابع و جوامع علمی را برای به دست آوردن تحقیقات هماهنگ و همزمان از محیط فضایی خورشید و زمین در یک دوره زمانی طولانی ترکیب می‌کنند.

آن‌ها توضیح بسیار خوبی در مورد چگونگی بازگشت گرمای خورشیدی توسط جو به فضا دارند. [۳](این تصویر مشخصات دمای متوسط را در جو زمین نشان می‌دهد. دما در ترموسفر به فعالیت خورشیدی بسیار حساس است و می‌تواند از ۵۰۰ درجه سانتیگراد تا ۱۵۰۰ درجه سانتیگراد متغیر باشد.)

(این تصویر مشخصات دمای متوسط را در جو زمین نشان می‌دهد. دما در ترموسفر به فعالیت خورشیدی بسیار حساس است و می‌تواند از ۵۰۰ درجه سانتیگراد تا ۱۵۰۰ درجه سانتیگراد متغیر باشد.)

علاوه بر «بازگشت» باران، گرما و امواج رادیویی، اتمسفر مانند سقفی بالای سر ما با فیلتر کردن پرتو‌های مرگبار کیهانی، تشعشعات قدرتمند فرابنفشِ (UV) خورشید و حتی شهاب‌سنگ‌هایی که در مسیر برخورد با زمین قرار دارند، از ما محافظت می‌کند [۴]

پخش عمومی ایالت پنسیلوانیا به ما می‌گوید:

نور خورشید که ما می‌توانیم ببینیم یک گروه از طول موج ها، نور مرئی را نشان می‌دهد. سایر طول‌موج‌هایی که از خورشید ساطع می‌شود شامل اشعه ایکس و اشعه ماوراء بنفش است. اشعه ایکس و برخی امواج نور فرابنفش در ارتفاعات جو زمین جذب می‌شوند. آن‌ها لایه نازک گاز را تا دمای بسیار بالا گرم می‌کنند. امواج ماوراء بنفش پرتو‌هایی هستند که می‌توانند باعث آفتاب سوختگی شوند. بیشتر امواج نور ماوراء بنفش توسط لایه ضخیم تری از گاز نزدیک به زمین به نام لایه اوزون جذب می‌شوند. با جذب اشعه ماوراء بنفش و اشعه ایکس کشنده، جو به عنوان یک سپر محافظ در اطراف سیاره عمل می‌کند. مانند یک پتوی حرارتی غول پیکر، جو همچنین از گرم شدن یا سرد شدن بیش از حد دما جلوگیری می‌کند.

علاوه بر این، جو همچنین از ما در برابر بمباران مداوم شهاب‌سنگ‌ها، تکه‌های سنگ و گرد و غبار که با سرعت بالا در سراسر منظومه شمسی حرکت می‌کنند، محافظت می‌کند.

ستاره‌هایی که در شب می‌بینیم اصلا ستاره نیستند. آن‌ها در واقع شهاب‌سنگ‌هایی هستند که در جو ما به دلیل گرمای شدیدی که متحمل می‌شوند می‌سوزند" [۵]دایره المعارف بریتانیکا، که نقش استراتوسفر (دومین لایهٔ بزرگ اتمسفر به عمق ۵۰ کیلومتر) را توصیف می‌کند، در مورد نقش محافظتی آن در جذب پرتو‌های خطرناک فرابنفش می‌گوید:

«در مناطق استراتوسفر فوقانی، جذب نور ماوراء بنفش از خورشید مولکول‌های اکسیژن را تجزیه می‌کند. نوترکیبی اتم‌های اکسیژن با مولکول‌های O۲ به ازن (O۳) لایه ازن را ایجاد می‌کند که اکوسفر پایین‌تر را از تابش مضر با طول موج کوتاه محافظت می‌کند. با این حال، نگران کننده تر، کشف تخریب روزافزون ازن در عرض‌های جغرافیایی معتدل است، جایی که درصد زیادی از جمعیت در آن جهان ساکن هستند، زیرا لایه ازن به عنوان یک سپر در برابر اشعه ماوراء بنفش عمل می‌کند و چنانکه مشخص شده باعث سرطان پوست می‌شود.» [۶]

تصویری از ابر‌های استراتوسفر قطبی زمین که در ایجاد سوراخ ازن جو زمین نقش دارند

مزوسفر لایه‌ای است که در ان بسیاری از شهاب سنگ‌ها هنگام ورود به جو زمین می‌سوزند. تصور کنید یک توپ بیسبال با سرعت ۳۰ هزار مایل در ساعت حرکت کند. بسیاری از شهاب‌ها به این اندازه بزرگ و سریع هستند. هنگامی که شهاب‌ها در جو شخم می‌زنند، تا بیش از ۳۰۰۰ درجه فارنهایت گرم می‌شوند و می‌درخشند. یک شهاب هوا را در مقابل خود فشرده می‌کند. هوا گرم می‌شود و به نوبه خود شهاب را گرم می‌کند. [۷]

زمین توسط یک میدان نیروی مغناطیسی (حبابی در فضا به نام «مگنتوسفر» به عرض ده‌ها هزار مایل) احاطه شده است. مگنتوسفر به عنوان یک سپر عمل می‌کند که ما را از طوفان‌های خورشیدی محافظت می‌کند. با این حال، طبق مشاهدات جدید فضاپیمای IMAGE ناسا و ماهواره‌های خوشه‌ای مشترک ناسا / آژانس فضایی اروپا، گاهی شکاف‌های عظیمی در مگنتوسفر زمین ایجاد می‌شوند و ساعت‌ها باز می‌مانند.

این اجازه می‌دهد تا باد خورشیدی از طریق آن عبور کند و آب و هوای طوفانی فضا را تامین کند. خوشبختانه، این ترک‌ها سطح زمین را در معرض باد خورشیدی قرار نمی‌دهند. جو ما از ما محافظت می‌کند، حتی زمانی که میدان مغناطیسی ما از ما محافظت نمی‌کند. [۸]

تصویر یک هنرمند از ماهواره image ناسا که از طریق یک شکاف در میدان مغناطیسی زمین پرواز می‌کند.

تصویر یک هنرمند از ماهواره IMAGE ناسا که از طریق یک شکاف در میدان مغناطیسی زمین پرواز می‌کند.

چگونه ممکن است یک بیابان‌نشین قرن هفتم، آسمان را به گونه‌ای دقیق توصیف کند که فقط اکتشافات علمی اخیر آن را تایید کرده است؟

تنها یک راه ممکن است و آن اینکه او (پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و آله) از خالق آسمان وحی دریافت کند.

منبع: تبیان

باشگاه خبرنگاران جوان وب‌گردی وبگردی