ایمن‌سازی قلمرو یوزپلنگ‌ها در جاده‌های شرق سمنان به کجا رسید؟

ششم فروردین ۱۴۰۲ خبر تصادف و از دست رفتن «ماجراد» یوزپلنگ ماده‌ای با سه جنین در شکم منتشر شد و این حادثه تلخ ۹۳ روز بعد، در ششم تیر تکرار و اعلام شد و یوزپلنگ دیگری در قتلگاه محور ترانزیتی میامی- سبزوار در محور اصلی تهران- مشهد بر اثر تصادف از بین رفت و علاوه بر این، تابستان ۱۴۰۱ یک قلاده یوزپلنگ ماده و در سال‌های ١٣٨٩ تا ١٣٩٧ هفت قلاده یوزپلنگ در محور میاندشت - عباس آباد بر اثر تصادف‌های جاده‌ای تلف شدند که باید بررسی شود قصور کدام یک از دستگاه‌های اجرایی در حوادث تلخ و جبران‌ناپذیر اخیر دخالت دارد و اکنون مطالبه مردم و دوست‌داران محیط زیست این است که پیگیری و اعلام شود قصور کدام وزارتخانه یا دستگاه به انقراض یوزپلنگ ایرانی دامن می‌زند؟

دوستداران محیط زیست می‌گویند این پرسش مطرح است که با وجود برگزاری نشست‌ها و تصویب مصوبات لازم در نشست روز بیست و یکم فروردین۱۴۰۲ برای حفاظت هرچه بیشتر از زیستگاه یوزپلنگ و به ویژه محل تردد این گونه در خطر انقراض د چند درصد از مصوبات برای حفاظت از این گونه ارزشمند محقق شده است؟

دوستداران محیط زیست می‌گویند این پرسش مطرح است که اکنون با وجود برگزاری نشست‌ها و تصویب مصوبات لازم در نشست روز بیست و یکم فروردین۱۴۰۲ برای حفاظت هرچه بیشتر از زیستگاه یوزپلنگ و به ویژه محل تردد این گونه در خطر انقراض درست ۱۵ روز بعد از حادثه از بین رفتن ماجراد بر اثر تصادف در محور ترانزیتی میامی- سبزوار در محور اصلی تهران- مشهد، چند درصد از مصوبات برای حفاظت از گونه ارزشمند محقق شده است؟

یوزپلنگ ایرانی به عنوان سومین گربه‌سان زیبای آسیایی شناخته می‌شود که در آستانه انقراض قرار دارد و بیم آن می‌رود که برای همیشه نه تنها ایران بلکه جهان این گونه جانوری را از دست بدهد و اینگونه محیط زیست و گنجینه حیات وحش کشور دچار نقصانی بزرگ شود؛ از این رو یوزپلنگ ایرانی در فهرست اتحادیه بین المللی حفاظت از محیط زیست قرار دارد، به معنای اینکه گونه‌ای در خطر انقراض است، حدود ٢ هزار سال پیش یوز‌ها در بیشتر نقاط آسیا حضور داشتند، اما اکنون حضورشان منحصر به نواحی بیابانی ایران و پارک ملی توران شده است.

 

وضعیت اجرای مصوبات از زبان معاون سازمان محیط زیست/ اقدامات لاک‌پشتی

معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست درباره روند اجرای مصوبات به منظور ایمن‌سازی قلمرو یوزپلنگ گفت: سرعت اقدامات عمرانی از سوی وزارت راه و شهرسازی برای ایمنی‌سازی قلمرو یوزپلنگ طبق مصوبات در جاده‌های شرق استان سمنان، با توجه به وضعیت بحرانی این گونه ارزشمند، کند و غیراثرگذار است و هم‌خوانی لازم را ندارد.

حسن اکبری اواخر هفته گذشته پس از بازید از نحوه اجرای مصوبات ایمن سازی جاده میامی- سبزوار در شرق استان سمنان برای حفاظت از یوزپلنگ‌ها، ابراز کرد: وزارت راه و شهرسازی برای ایمن‌سازی قلمرو یوزپلنگ در مسیر جاده به خوبی پای کار آمدند، اما ضرورت دارد اقدامات به منظور پیشگیری از حوادث احتمالی تسریع شود.

معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: وزارت راه و شهرسازی در زمینه نصب تابلو‌های هشدار و اطلاع‌رسانی اقدامات خوبی انجام داد و در بخش نورپردازی بخش کوچکی از کار آغاز شد که ضرورت دارد پیمانکار در تسریع تکمیل روشنایی جاده اهتمام ویژه داشته باشد.

کاهش سرعت خودرو‌ها در محدوده قلمرو یوزپلنگ آسیایی در جاده ترانزیتی تهران- مشهد در محدوده شرق استان سمنان، با وجود مقاومت‌ها در سطح ملی، تصویب شد، اما طی پرس و جو، همکاران اعلام کردند این قانون اجرایی نشده است و انتظار می‌رود اجرای این قانون مورد توجه باشد.

اکبری تصریح کرد: اقدامات در زمینه نصب دوربین کنترل سرعت آغاز شد، اما کاهش سرعت و اثربخشی موثر اجرای این طرح مشاهده نمی‌شود.

وی بیان کرد: کاهش سرعت خودرو‌ها در محدوده قلمرو یوزپلنگ آسیایی در جاده ترانزیتی تهران- مشهد در محدوده شرق استان سمنان، با وجود مقاومت‌ها در سطح ملی، تصویب شد، اما طی پرس و جو، همکاران اعلام کردند این قانون اجرایی نشده است و انتظار می‌رود اجرای این قانون مورد توجه باشد.

اکبری ابراز امیدواری کرد که طی روز‌های آینده و کمتر از یک ماه، کاهش سرعت خودرو در محدوده قلمرو یوزپلنگ آسیایی در جاده ترانزیتی تهران- مشهد در شرق استان سمنان اعمال شود.

وی افزود: تلاش می‌شود با مشارکت بخش خصوصی، از کمک مشارکت‌کنندگان از طریق حامی مالی برای تسریع در روند اجرای مصوبات ایمنی‌سازی قلمرو یوزپلنگ آسیایی در جاده ترانزیتی تهران- مشهد بهره گرفته شود.

اكبري تاکید کرد: باید از ظرفیت‌های مردم و بخش خصوصی هم استفاده شود، زیرا اجرایی شدن این مصوبات در قالب یک طرح دولتی زمان‌بر و طولانی‌مدت خواهد بود.

 

تکالیفی که دستگاه‌ها برای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی دارند

جلسه هم اندیشی و تبیین وظایف دستگاه‌های اجرایی ذیربط به منظور حفاطت بهینه زیستگاه یوزپلنگ آسیایی و ایمن سازی محل عبور و تردد این گونه در خطر انقراض در بیست و یکم فروردین ۱۴۰۲ با حضور مسوولانی از استانداری، حفاظت محیط زیست استان و مدیران دستگاه‌های اجرایی سمنان مرتبط شامل پلیس راه استان، اداره کل امور عشایری، برق منطقه ای، توزیع برق استان، اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استانداری و حضور مجازی سایر دستگاه‌های ذیربط شامل فرمانداری ویژه شاهرود، فرمانداری میامی و اداره کل راه و شهرسازی شرق استان، به صورت ویدئوکنفرانس در سالن جلسات اداره کل محیط زیست برگزار و پنج مصوبه تصویب شد که طی آن تکالیفی برای دستگاه‌های مرتبط تعریف شد.

مصوبه اول اعلام شد تمامی دستگاه‌های اجرایی مرتبط موظف شدند به صورت مستمر در چهارچوب طرح جامع حفاظت از یوز آسیایی و ایمن سازی محل تردد این گونه ارزشمند به عنوان سند بالادستی و مطابق با مطالعات قبلی صورت گرفته از سوی محیط زیست با عنوان «طرح تعیین محدوده خطر تصادفات جاده‌ای یوزپلنگ آسیایی (Acininyx jubatus venaticus)» که این طرح به منظور ارائه راهکار‌های اجرایی برای کاهش تلفات جاده‌ای در محدوده ذخیرگاه زیستکره توران) تدوین شده است، نقش آفرین باشند و در چهارچوب این طرح و با اولویت بندی اقدامات لازم را انجام دهند.

مصوبه دوم اخذ اعتبارات ملی برای اجرایی کردن طرح جامع حفاظت از یوزپلنگ آسیایی با قید فوریت بود که این مصوبه باید از سوی استانداری، اداره کل حفاظت محیط زیست و دیگر دستگاه‌های اجرایی مرتبط پیگیری شود.

مصوبه سوم مقرر شد پلیس راه، راهداری و حمل و نقل جاده‌ای و راه و شهرسازی شرق استان سمنان طی سه ماه نخست امسال فناوری‌های نوین و دوربین‌های کنترل سرعت را به تعداد کافی و زیاد در محور میامی - عباس آباد بکارگیری کنند تا رانندگانی که از سرعت مجاز تخطی می‌کنند در اسرع وقت اعمال قانون شوند و این دوربین‌ها در مناطق مناسب با نظر محیط زیست نصب شود.

مصوبه چهارم راه و شهرسازی شرق استان سمنان و اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان سمنان موظف شدند طی سه ماهه نخست امسال تابلو‌های هشداردهنده و آگاهی رسان برای تنویر افکار عمومی (رانندگان، دامداران، جوامع بومی و محلی) نصب کنند.

مصوبه آخر مقرر شد استانداری سمنان طی یک ماه آینده به منظور مدیریت یکپارچه موضوعات مربوط به دام و حیات وحش به ویژه یوزپلنگ آسیایی، ستاد ساماندهی دام استان را با اولویت ساماندهی دام در ذخیره گاه زیستکره توران و مناطق حساس محیط زیستی و با محوریت محیط زیست و عضویت منابع طبیعی، امور عشایری و فرمانداری‌های محل تشکیل دهد و به صورت ماهانه موضوعات مرتبط با این ستاد را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد و در ضمن ستاد ساماندهی در استان نیز با محوریت استانداری تشکیل و جلسه دوره‌ای و موردی برگزار شود.

 منطقه توران یا خارتوران یکی از سه منطقه حفاظت شده ایران با مساحت یک میلیون و ۴۷۰ هزار هکتار، خاستگاه زیست یوزپلنگ به شمار می‌رود که بخشی از این منطقه حفاظت شده حدفاصل میاندشت- میامی در محور مواصلاتی قرار گرفته و بزرگترین قربانگاه جاده‌ای یوز ایرانی محسوب می‌شود.

به گفته کارشناسان، یوزپلنگ جزو گربه‌سانان محسوب می‌شود و گربه‌سانان امکان زادآوری ۲ بار در سال را دارند.

یوزپلنگ دوره بارداری سه ماه دارد و به طور معمول فصل‌هایی که رطوبت هوا بیشتر است برای جفت‌گیری این گونه ارزشمند مناسب است و بر پایه تحقیقات انجام شده، دی و بهمن بهترین ماه‌های سال برای جفت‌گیری یوزپلنگ آسیایی است که پس از ۹۰ روز معمولا در اردیبهشت ماه توله به دنیا می‌آید.

براساس تحقیقات انجام شده، یوزپلنگ جزو پستانداران چندهمسری است و یوزپلنگ آسیایی از ۲ تا سه سالگی بالغ می‌شود و تا هشت سالگی قدرت زادآوری دارد و نوع زایش یوزپلنگ آسیایی چندقلوزایی است.

توله یوزپلنگ‌ها تا یک ماهگی امکان حرکت ندارند و در لانه هستند و پس از آن قادر به حرکت می‌شوند، همچنین توله یوزپلنگ‌ها اگر دارای شرایط غیرعادی و ناقص باشد، از سوی مادر پذیرفته نمی‌شود و مادر آن را پهلو نمی‌گیرد و در نتیجه به صورت خود به خودی از طبیعت حذف می‌شود.

یوزپلنگ زیرگونه‌ای است که در گذشته پراکندگی زیست‌گاهی وسیعی از شمال آفریقا، شبه جزیره عربستان تا هندوستان و ترکمنستان داشت، ولی اکنون ایران و به ویژه توران در شهرستان‌های شاهرود و میامی استان سمنان، بهترین شرایط زیست برای آن فراهم است.

منبع: ایرنا

باشگاه خبرنگاران جوان سمنان سمنان