آیا سوسیالیسم با ویژگی‌های چینی درحال تغییر است؟

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، محمدمهدی احسان طلب،در سیستم تفکر مارکسیستی، کمونیسم، جامعه‌ای می‌باشد که به لحاظ بنیان‌های ساختاری، اعم از اقتصادی، سیاسی و اجتماعی، به مرحله حذف کامل مالکیت خصوصی و استثمار طبقاتی دست یافته است. در واقع جامعه آرمانی مارکس، جامعه کمونیستی می‌باشد. سوسیالیسم در تفکر مارکس، ابزاری جهت تحقق جامعه کمونیستی می‌باشد، سوسیالیسم، به تناسب جامعه و شرایط اجتماعی و اقتصادی که ظهور کرده، شکل می‌یابد. سوسیالیسم با ویژگی‌های چینی، ابزاری می‌باشد که با توجه به ساختار اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه چینی شکل یافته است.

مقدمه
سوسیالیسم با ویژگی‌های چینی در زمان سیاست اصلاحات و در‌های باز سیاسی به وجود آمده و پیوسته درحال تکامل و تطابق با تحولات داخلی و بین المللی چین است. این رویه، واکنشی نسبت به سوسیالیسم شوروی و ایجاد هویتی مستقل برای چین، با مبنایی اقتصادی بوده است. حفظ و توسعه سوسیالیسم بازار مبتنی بر جذب سرمایه از علل اصلی توسعه اقتصادی چین و در عین حال، حفظ ساختار سیاسی بوده است.

از دنگ شیائو پینگ، مخترع سوسیالیسم چینی تا شی جین پینگ، مقتدرترین حاکم پس از مائو

سوسیالیسم با مشخصات چینی شالوده اندیشه سیاسی پینگ است. سوسیالیسم چینی به معنای سوسیالیسم تطبیق داده شده با شرایط چین است و مبنای آن ایجاد یک اقتصاد بازاری سوسیالیستی در کنترل کامل بخش دولتی می‌باشد. حزب کمونیست استدلال می‌کند که سوسیالیسم با این سیاست‌های اقتصادی سازگار است و چین کنونی در مرحله ابتدایی سوسیالیسم است. با این اوصاف، رویه این ساختار اقتصادی و سیاسی تا دوره شی جین پینگ تقریبا بدون تغییر در خدمت توسعه اقتصادی چین با محوریت بازسازی داخلی و اتصال چین به تجارت جهانی بوده است. ساختار سیاسی این کشور به سمت فرایند دموکراتیزاسیون به شکل غربی حرکت ننموده است که یکی از علل اصلی آن ماهیت اقتدار گرایانه حکومت چین می‌باشد، هرچند پس از مرگ مائو، اقداماتی جهت کنترل قدرت ریاست مرکزی و ایجاد موازنه قدرت در ساختار سیاسی صورت گرفت، ولی نتوانست از ظهور حاکم اقتدارگرای دیگری در این کشور جلوگیری نماید. شی جین پینگ در حال حاضر پست‌های دبیرکل حزب کمونیست چین و رئیس کمیسیون مرکزی ارتش چین را هم بر عهده دارد، وی دارای یک کرسی در کمیته دائمی پلیتبوروی حزب کمونیست، عالی‌ترین نهاد تصمیم‌گیری چین است. کمیته مرکزی حزب کمونیست چین، روز ۱۱ نوامبر ۲۰۲۱ پشت در‌های بسته قطعنامه پیشنهادی شی جین پینگ، رئیس‌جمهوری این کشور درباره تاریخ حزب را تصویب کرد. در بخشی از قطعنامه کمیته مرکزی حزب کمونیست آمده است که سوسیالیسم در چین از سال ۲۰۱۲ «وارد دوره جدیدی شد.» شی جین پینگ در سال ۲۰۱۲ به دبیرکلی حزب کمونیست رسید و از او اغلب به عنوان پرقدرت‌ترین رهبر چین پس از مائو تسه‌تونگ، بنیانگذار حکومت کمونیستی چین یاد می‌شود.


نگاهی به اصلاحات صورت گرفته در دوره شی جین پینگ

شی با تغییر سیاست خارجی این کشور از محوریت «صرفاً اقتصادی» به «رویکردی چند بعدی»، از قدرت اقتصادی چین به عنوان ابزاری برای کسب قدرت سیاسی و نفوذ بین‌المللی استفاده نموده است. این تغییر حکایت از تغییر سیاست‌های کلی چین از قدرتی صرفاً اقتصادی به قدرتی سیاسی دارد.

انتصاب افراد وفادار به خود توسط شی در کمیته مرکزی حزب و سایر ارگان‌های حکومتی، مبارزه جدی با فساد دولتی و پاکسازی سیاسی در طیف‌های مختلف دولت و حزب از دیگر اقدامات صورت گرفته می‌باشد.

اعمال نظارت شدید بر شرکت‌های خصوصی، پیگیری سیاست‌های ضد اختلاس و کنترل سرمایه‌گذاری بخش خصوصی که منجر به کاهش سرمایه‌گذاری در این کشور و افزایش تهدید رکود اقتصادی شده است. با وجود فساد طولانی مدت در نهاد‌های نظامی و دولتی چین، برخی تحلیلگران معتقدند سرکوب‌های ضداختلاس شی جین پینگ نشان‌گر پاکسازی سیاسی در سراسر حزب کمونیست است.

همچنین در اوایل سال ۲۰۱۸ حزب کمونیست چین محدود شدن مدت ریاست جمهوری به دو دوره را لغو کرد و در نتیجه شی، توانست برای مدت نامعین سِمت خود را حفظ کند. گسترش حوزه نفوذ و اقتدار حزب بر دولت و ساختار‌های اجرایی آن از مهم‌ترین اصلاحات صورت گرفته توسط شی جین پینگ می‌باشد.

بررسی فرضیه‌های علل اصلاحات صورت گرفته توسط شی جین پینگ

مبارزه با فساد

یکی از توجیهاتی که در رابطه با اصلاحات شی در چین مطرح می‌شود، مسئله مبارزه با فساد دولتی، بخش خصوصی، نظارت بر جریان سرمایه‌گذاری خصوصی، بحث مربوط به مالیات‌ها و سیاست‌های ضد اختلاس می‌باشد. مسئله مبارزه با فساد در چین پس از روی کار آمدن شی روند قاطعانه و پرسرعتی را به خود گرفته و توانسته تا حد قابل توجهی مهار گردد. نکته‌ای که در این رابطه حائز اهمیت می‌باشد، شکل‌گیری نوعی پاکسازی سیاسی در سطوح مختلف حاکمیتی چین می‌باشد که تحت عنوان مبارزه با فساد صورت گرفته است.

حرکت به سمت سوسیالیسم

اصلاحاتی که در حوزه قلمرو نفوذ حزب بر دولت صورت گرفته، حکایت از تحکیم بنیان‌های حزب در ساختار حکومت و احیای مبانی فکری سوسیالیستی دارد. در سال ۲۰۱۳، شی جین پینگ با لحنی انتقادی نسبت به روش‌های جاری و با تاکید بر اصول بنیادین مارکسیسم و سوسیالیسم چینی، یادگیری از تجارب گذشته و سازگاری را به جامعه القاء کرد و از کلیدواژه‌هایی مانند مارکسیسم علمی، سوسیالیسم اقتصادی، توسعه، تعمیق اصلاحات، باز شدن فضای اقتصادی و افشا شدن فساد استفاده کرد. شی در سال ۲۰۱۷، فقط در یک سخنرانی، از عبارت “مردم” ۲۰۳ بار استفاده کرده است، این نشان می‌دهد که او می‌خواهد همواره یادآوری کند که آنچه اهمیت دارد، جمهوری چین، جمهوری مردم، بانک ملی، بانک مردم، پلیس، پلیس مردم و ارتش، ارتش مردم است. تفوق مصالح سیاسی بر امور اقتصادی، کنترل شدید سرمایه‌گذاری خصوصی از دیگر اقدامات صورت گرفته است که نشانگر احیای ماهیت سوسیالیستی نظام سیاسی این کشور است.

رقابت اقتصادی و سیاسی با ایالات متحده آمریکا

اقدامات صورت گرفته در حوزه اقتصادی، اعم از نظارت سخت‌گیرانه شی درباره شرکت‌های خصوصی و بازداشت رهبران آن‌ها و مصادره کردن شرکت‌ها و کنترل واردات کالا‌های اساسی در حوزه وابستگی صنایع، حکایت از تلاش این کشور برای ایفای نقشی مستقل در عرصه جهانی و ایجاد وابستگی متقابل با ایالات متحده دارد. پیگیری ابتکار یک کمربند- یک جاده نیز علاوه بر مزایای اقتصادی، منجر به گسترش نفوذ سیاسی چین در کشور‌های درحال توسعه و مقابله با هژمونی سیاسی ایالات متحده خواهد شد.

نتیجه گیری

تحولاتی که طی ۱۰ سال اخیر در چین صورت گرفته است، بازتابی از رسیدن به حد مطلوبی از توسعه اقتصادی، تثبیت و گسترش نظام سیاسی در داخل این کشور و واکنشی نسبت به تحولات بین‌المللی در حوزه توازن قوای جهانی است. حرکت ملل به سمت شکل‌گیری جهانی چند قطبی بیانگر تحولات بین‌المللی می‌باشد که پس از جنگ سرد، در فضایی تک قطبی، در سایه توسعه تجارت و بازرگانی و صدور سرمایه از جانب ملل توسعه یافته صورت گرفته است که بستر را برای رشد کشور‌های درحال توسعه از جمله چین مهیا نموده است. از این رو و طبق تحولات چین، می‌توان گفت سوسیالیسم چینی هم در طول این زمان تغییر کرده است.

 محمدمهدی احسان طلب عضو دفتر دیپلماسی واحد سیاسی بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.