توضیحاتی از وام‌واژه‌هایی که از عربی به فارسی راه پیدا کردند

به گزارش خبرنگار مهر، علی شیوا عضو هیئت علمی زبان و ادبیات فارسی با حضور در برنامه صبح بخیر ایران درباره نیما یوشیج، واژگان ادبیات فارسی و وام واژه‌ها گفت: ۲۱ آبان‌ با زادروز نیما یوشیج، پدر شعر نوی فارسی مصادف بود؛ شعر فارسی به دلیل بنیانگذاری که داشت گاهی شعر نیمایی نیز یاد می‌شود. نام نیما یوشیج میرزا علی نوری نام داشت و از خاندان اسفندیاری مازندران بود. وی در سال ۱۲۷۶ حجری خورشیدی در یوش از طوابع مازندران چشم به جهان گشود و در دی ماه سال ۱۳۳۸ درگذشت. نیما یوشیج به دلیل بنیانگذاری شعر نیمایی شهرت پیدا کرد و نام شناسنامه‌ای او نیما یوشیج است. نام نیما از پیشینه تاریخچه طبرستان آمده که معنای کماندار برگزیده می‌دهد. یوشیج نیز در زبان طبری به معنای اهل یوش است.

وی افزود: دو جلد از یادداشت‌های منتشر نشده نیما یوشیج به تازگی به چاپ رسیده است؛ در دهه ۷۰ دست نوشته‌های نیما یوشیج فرهنگستان زبان فارسی از فرزند نیما یوشیج خریداری کرد و دو پژوهشگر فرهنگستان آن‌ها را به دقت بررسی کردند و اکنون در دو جلد به چاپ رسیده‌اند. این دو جلد کتاب تنها شامل اشعار نیما یوشیج هستند. در پایان کتاب نیز نمونه‌هایی از دست‌خط نیما یوشیج قرار گرفته است و اکنون به مناسبت زادروز نیما یوشیج، فرهنگستان زبان فارسی در وبگاه خود مجموعه‌ای از دست‌نوشته‌ها را بارگذاری کرده است.

شیوا درباره درستی واژه گُمان کردن و گَمان کردن گفت: بیشتر واژگانی که دوگانگی تلفظ دارند وام‌واژه‌هایی هستند که از زبان عربی به فارسی راه پیدا کردند. به خاطر دیرینگی ارتباط تاریخی و فرهنگی فارسی و عربی این واژه‌ها به زبان فارسی وارد شده‌اند. برخی معتقدند تلفظ این واژه‌ها باید همانند زبان مبدا باشد و به همین خاطر واژه‌ای مانند محبت باید مَحَبَت تلفظ شود. منتهی باید به این توجه داشت که هر زبان وقتی از زبان دیگری وام می‌گیرد در آن دخل و تصرف دارد و به همین دلیل تغییراتی در آن واژه شکل می‌دهد. فارسی به راحتی در واژه‌هایی مانند حیوان، فرار، زلزله و مشاهده که از عربی وام گرفته تغییر ایجاد کرده و تلفظ آن‌ها تغییر کرده است.

وی افزود: نمونه‌های بسیاری از زبان عربی و فارسی وجود دارد که از نمونه‌های دیگر آن می‌توان به مواردی مانند عادی و تقاضا اشاره کرد. این تغییرات در قالب قواعد ناخودآگاه ذهن فارسی‌زبانان صورت می‌گیرد. پژوهشگران این قواعد ذهنی را با توجیهات علمی مطرح می‌کنند؛ برای مثال واژه‌های با تنوین وقتی از زبان عربی به فارسی می‌آیند تنوین خود را از دست می‌دهند. همچنین واژه ولاکن به ولیکن و سپس به ولی تبدیل شده است. ما همچنین جابه‌جایی تشدید را می‌بینیم؛ تعداد واژه‌هایی تغییر یافته بسیار هستند و می‌توان بیش از ۱۰۰ ها تغییر را در واژه‌های عربی دید.