آیا اروپا شاهد «زلزله سیاسیِ» راست‌‌گرایان در آیندۀ نزدیک خواهد بود؟

گسترش فضای دست راستی در کشورهای اروپایی با چنان شتابی پیش می‌رود که بعید نیست زمینه برای پناه‌جویی و حتی مهاجرت قانونی برای شهروندان کشورهای خارج از اتحادیه اروپا، از جمله ایران، را با چالش‌های تازه مواجه کند.

بر اساس داده‌های یوروستات، اداره آمار اتحادیه اروپا، بیشترین میزان درخواست پناهندگی ایرانی‌ها در سال ۲۰۲۳ پس از آلمان در هلند به ثبت رسیده است؛ رویکردی که با به قدرت رسیدن احتمالی دولت دست راستی خیرت ویلدرس، رهبر حزب «برای آزادی» در هلند، تغییر خواهد کرد و رویکردهای سخت‌گیرانه‌ای در قبال پناه‌جویان از سوی این کشور پی گرفته خواهد شد.

این در حالی است که اداره پناه‌جویی اتحادیه اروپا در آماری که شهریور گذشته منتشر کرده بود اعلام کرده که در سال ۲۰۲۳ ایرانی‌ها از حمایت بیشتری از سوی کشورهای این اتحادیه برخوردار شده‌اند. بر اساس آمارهای این اداره در سال جاری میلادی ۴۷ درصد پناه‌جویان ایرانی در کشورهای اتحادیه اروپا پذیرفته شدند. این رقم نسبت به سال گذشته بیش از ۱۵ درصد افزایش یافته است.

ضمن این‌که بنابر این آمار، تعداد ایرانیانی که برای نخستین بار از یکی از کشورهای عضو اتحادیه درخواست پناهندگی کرده‌اند طی هفت ماه حدوداً ۲.۵ برابر شده و ۱۴۳ درصد افزایش یافته است.

نظارت پلیس ضد شورش فرانسه بر مهاجران کُرد ایرانی هنگام برچیدن اردوگاه پناه‌جویان در شهر کاله

سرنوشت پناه‌جویان در گرو تحولات هلند

خیرت ویلدرس، رهبر حزب «برای آزادی» تازه‌ترین جریان سیاسی دست راستی است که در اروپا به قدرت می‌رسد. هرچند، این سیاستمدار ۶۰ ساله هنوز مسیری طولانی برای تکیه زدن بر جایگاه نخست‌وزیری هلند در پیش دارد اما پیروزی چشمگیر او در انتخابات نوامبر ۲۰۲۳ این کشور، سبب خرسندی دیگر جریان‌های راست‌گرای اروپایی شده است.

علاوه‌بر لحن اسلام‌ستیزانۀ ویلدرس، حزب او خواستار تعطیلی مساجد، ممنوع کردن قرآن و مقابله با حجاب اسلامی شده است. ضمن این‌که او در سخنرانی پیروزی خود تأکید کرد که مردم در این کشور به مقابله با «سونامی پناه‌جویان» رأی داده‌اند.

سخنرانی خیرت ویلدرس پس از اعلام نتایج انتخابات اخیر مجلس نمایندگان در هلند

پیروزی قطعیِ این سیاستمدار پوپولیست، هرچند سایر جریان‌های دست‌راستی در اروپا را خوشحال خواهد کرد اما نمی‌تواند خبر نویدبخشی برای اتحادیه اروپا به‌شمار رود، چرا که حزب او از ایدۀ خروج هلند از این بلوک و برگزاری همه‌پرسی برای این امر پشتیبانی می‌کند.

حزب «برای آزادی» همچنین با بسیاری از برنامه‌های اتحادیه اروپا در قبال جنگ اوکراین، مسائل بودجه‌ای و همچنین سیاست‌های مهاجرتی بروکسل مخالف است.

گسترۀ موج راست‌گرایی در اروپا

با پیروزی ویلدرس، فهرست سیاستمداران دست راستی که در سال‌های اخیر توانسته‌اند از طریق صندوق‌های رأی در کشورهای اروپایی به قدرت برسند گسترش یافته است. به جز هلند که البته هنوز شکل‌گیری دولت آیندۀ آن نهایی نشده، چندین کشور اروپایی هستند که دولت‌های دست راستی قدرت را در آن‌جا قبضه کرده‌اند:

فنلاند

در ماه مه امسال، چهار حزب این کشور برای تشکیل یک دولت دست‌راستی به توافق رسیدند و پتری اورپو رهبر حزب محافظه کار «ائتلاف ملی» به عنوان نخست‌وزیر، جایگزین سنا مارین از حزب سوسیال دموکرات این کشور شد. این دولت را «دست‌راستی‌ترین» دولت تاریخ فنلاند می‌نامند.

سوئد

در اکتبر ۲۰۲۲ و پس از برگزاری انتخابات، سه حزب راست میانه شامل «محافظه‌کاران میانه‌رو»، «لیبرال» و «دموکرات مسیحی‌ها» با تشکیل ائتلافی دولت تشکیل دادند و پس از چندین دهه سوسیالیت‌ها را از قدرت در این کشور کنار گذاشتند. هرچند حزب راست افراطی «دموکرات‌های سوئد» در این کابینه حضور ندارد اما توافق شده که این حزب در پارلمان از برنامه‌های دولت حمایت کند.

ایتالیا

بعد از برگزاری انتخابات پارلمانی در سپتامبر ۲۰۲۲، حزب دست راستی «برادران ایتالیا» به رهبری جورجا ملونی توانست به یک پیروزی تاریخی دست یابد و در انتخابات هر دو مجلس نمایندگان و سنا بیش از دیگر احزاب کرسی کسب کند. ملونی با تشکیل ائتلافی دست‌راستی با حضور احزاب اصلی چون «لگا»، «فورتزا ایتالیا» موفق شد دست‌راستی‌ترین دولت در این کشور بعد از جنگ جهانی دوم را تشکیل دهد.

تبلیغ انتخاباتی جورجا ملونی بر اتوبوس شهری در رم، پایتخت ایتالیا

مجارستان

در آوریل ۲۰۲۲ ویکتور اوربان و حزب دست راستی او به نام «فیدز» بار دیگر پیروز انتخابات سراسری در این کشور شد تا او برای چهارمین دور پیاپی به عنوان نخست‌وزیر مجارستان مشغول کار شود. این سیاستمدار دست راستی ۶۰ ساله از سال ۲۰۱۰ نخست‌وزیر کشورش بوده و طولانی‌ترین دوره رئيس دولت در اتحادیه اروپا را به نام خود ثبت کرده است.

یونان

در ژوئن ۲۰۲۳ حزب «دموکراسی نوین» توانست به رهبری کیریاکوس میتسوتاکیس بار دیگر در انتخابات پارلمانی این کشور به پیروزی برسد. حزب او البته یک جریان راست میانه در نظر گرفته می‌شود اما ائتلافی از سیاستمداران راست افراطی به نام «اسپارت‌ها» به عنوان پنجمین گروه بزرگ در پارلمان این کشور توانستند به نهاد قانون‌گذاری یونان راه یابند.

لهستان

اوضاع در لهستان قدری پیچیده‌تر است. حزب ملی‌گرای «قانون و عدالت» که از سال ۲۰۱۵ در قدرت است در انتخابات اکتبر امسال نتوانست به ۲۳۱ کرسی لازم برای تشکیل دولت برسد، اگرچه بیش از تک‌تک احزاب دیگر رأی آورده است.

سایۀ راست‌گرایی در دیگر نقاط اروپا

علاوه‌بر این‌ها، اسپانیا تا آستانۀ به قدرت رسیدن دولتی دست راستی پیش رفت اما در نهایت پدرو سانچز موفق شد نوامبر امسال با رأی نمایندگان پارلمان این کشور جایگاه خود را مستحکم کند و یک دور دیگر به عنوان نخست‌وزیر اسپانیا انتخاب شود.

در فرانسه سال‌هاست که سایه دست‌راستی‌ها بر جامعه و سیاست این کشور سنگینی می‌کند. مارین لوپن هرچند در دو انتخابات اخیر ریاست جمهوری فرانسه مغلوب امانوئل مکرون شده اما بعید نیست که با توجه به مجموعه اتفاقات و گسترش احتمالی موج راست‌گرایی در کشورهای اروپایی، در انتخابات سال ۲۰۲۷، فرانسوی‌ها دست به انتخابی متفاوت بزنند.

پوسترهای تبلیغاتی مارین لوپن و امانوئل مکرون در خیابان‌های پاریس

در آلمان، بزرگ‌ترین اقتصاد اتحادیه اروپا، در انتخابات‌های محلی اخیر راست‌گراها به موفقیت‌های کم‌سابقه‌ای دست یافتند و ائتلاف میانه‌رو اولاف شولتس، صدر اعظم این کشور، شکست را تجربه کرده است؛ در نتیجه حتی گزینه به قدرت رسیدن دست‌راستی‌ها در آلمان نیز روی میز است.

هم‌افزایی راست‌گرایان با محور پناه‌جویی

گذشته از دلایل به قدرت رسیدن جریان‌های دست راستی در اروپا، حالا موضوع مهاجرت به یکی از محورهای کلیدی بحث‌ها در میان کشورهای اروپایی تبدیل شده است.

مانفرد وبر، رهبر حزب «مردم اروپا»، هشدار داده است که اگر دولت‌های اروپایی نتوانند ورود مهاجرت‌های غیرقانونی را مدیریت کنند، خطر روی کار آمدن جریان‌های راست افراطی در انتخابات آیندۀ پارلمان اروپا جدی خواهد بود. انتخاباتی که قرار است در ماه ژوئن ۲۰۲۴ برگزار شود.

در مقابل، روز ۱۲ آذر امسال رهبران گروه‌های راست افراطی از ۱۲ کشور مختلف اروپایی در فلورانس ایتالیا گرد هم آمدند تا دربارۀ برنامه‌های خود برای آینده و اقدامات هماهنگ برای دستیابی به قدرت بیشتر در نهادهای اروپایی با یکدیگر بحث و تبادل نظر کنند.

در این نشست که به میزبانی متئو سالوینی رهبر حزب «لگا» ایتالیا برگزار شد، خیرت ویلدرس، نیز به صورت مجازی حضور داشت و در سخنرانی ویدئویی خود ابراز امیدواری کرد که موفقیت او به عنوان یک «زلزلۀ سیاسی» در هلند و اروپا به شروع موجی از پیروزی‌های احزاب دست‌راستی در انتخابات‌های دیگر کشورهای اروپایی بیانجامد؛ زلزله‌ای که در صورت وقوع می‌تواند پایه‌های اتحادیه اروپا را در معنا و مفهوم کنونی آن به‌کلی بلرزاند و این نهاد فراملی اروپایی چاره‌ای جز بازتعریف بسیاری از ایده‌ها و آرمان‌های خود نداشته باشد.

بیشتر در این باره:

مخالفت لهستان و مجارستان با سیاست مشترک اتحادیه اروپا درباره مهاجرت