زمینههای شکلگیری و رشد سازمانهای جهادی در بلوچستان - Gooya News
گروههای جهادی در بلوچستان چگونه شکل گرفتند و چه نسبتی با مقاومت در این سرزمین دارند؟
سوران احمدی ــ رادیو زمانه
بامداد جمعه، ۲۴ آذرماه، به مقر فرماندهی انتظامی راسک حملهی مسلحانه شد که سازمان جیشالعدل مسئولیت اینحمله را بهعهده گرفت. آمار کشتهشدگان این حمله در اعلام جمهوری اسلامی و جیشالعدل متفاوت است.
بههرروی این اولین حمله مسلحانه از جانب سازمانهای جهادی در منطقهی بلوچستان نبوده است و منطقا آخرین هم نخواهد بود.
سالهاست گروههای جهادی مختلف درگیریهای متداوم مسلحانه را با عناصر نظامی یا سیاسی جمهوری اسلامی پیش میبرند و حملاتی را ترتیب میدهند که گاهی دامنهی آن فراتر از افراد عضو حکومت رفته و جمعیتهای مردم عادی از بین شیعیان را نیز هدف قرار داده است. این سازمانها چه ماهیتی دارند؟ در کدام بستر تاریخی شکل گرفتهاند؟ چه عوامل اجتماعی، سیاسی و ژئوپلتیکی به رشد و قدرت گرفتن این سازمانها انجامیده است؟ چه تاریخی را تا امروز از سر گذراندهاند و چه تحولاتی در سطح استراتژی و ایدئولوژی برای این سازمانها اتفاق افتاده است؟
در این متن در پی پاسخ به این سوالات هستیم و ضروری است در جهت شناخت بستر برآمدن این سازمانهای جهادی در بلوچستان قبل از هرچیز تحولات مذهبی در بلوچستان را بررسی کنیم.
مذهب اکثریت در بلوچستان سنی حنفی است. در سفرنامههای استعمارگرانی که در قرن نوزدهم برای شناخت بلوچستان آمده بودند به طرق مختلف ذکر شده که مردم در بلوچستان، مناسک و آداب مذهبیشان با اشکال پیشاابراهیمی مذهب آمیخته بوده است. صوفیگری هم رونق بسیاری در بلوچستان داشته است و صوفیان نقش مذهبی مهمی در مناسک شادی (رقص و موسیقی) بین بلوچها داشتهاند. این شرایط به تدریج در قرن بیستم تغییر کرد.
در نیمهی دوم قرن نوزدهم دارالعلومی در شهر دیوبند هندوستان دایر شد که در واکنش به مدارس مدرن هندوستان تحت استعمار بریتانیا بود. کاهش قدرت مسلمانان نسبت به هندوها و ادیان دیگر در هندوستان و واکنش به مدرنیزاسیون استعماری دانش، منجر به تاسیس دارالعلوم دیوبند برای سنیهای حنفی شد که شکل سازماندهی آن مدرن بود اما محتوای دروس، اسلامی بود و با هدف جلوگیری از نفوذ دانش مسیحی و سکولار بین کودکان مسلمان، این مدرسه تاسیس شد. گسترش این شیوهی آموزش مذهبی اسلامی با سازمانیابی مدرن، به تکوین مکتب دیوبندی انجامید که فارغالتحصیلان سطوح بالای آن «مولوی» نامیده میشدند.
مطالب بیشتر در رادیو زمانه
با گسترش شهرنشینی در مناطق بلوچستان و پاکستان امروزی مدارس دیوبندی گسترش بیشتری یافتند و به تدریج فارغالتحصیلان بلوچ این مدارس رو به فزونی رفت. مکتب دیوبندی بلحاظ سیاسی محافظهکار بود و طبق این مکتب علما نصیحتکننده به حاکم در عالم سیاست بودند و نه مخالفتکننده و مداخلهگر در سیاست. مولویها از دههی بیست قرن بیستم میلادی در بلوچستان ایران روندی به سمت قدرت اجتماعی بیشتر یافتند. با تاسیس شهرهای جدید در بلوچستان سازمانمندی مدرن مکتب دیوبندی دست بالا را در گسترش نسبت به صوفیگری گرفت. همچنین مولویها مقابلهی مستقیمی با صوفیان در منعکردن مناسک شادی داشتند. بخشی از صوفیان مهم، خود با تحصیل در مکتب دیوبندی بدل به مولوی شدند و نفوذ اجتماعی مولویها گسترش یافت.
نقش اجتماعی مولویها در بلوچستان غربی (ایران) اهمیت بیشتری نسبت به بلوچستان شرقی (پاکستان) داشت، چرا که تفاوت مذهبی بلوچ سنی با حکومت مرکزی که در دست شیعیان بود منجر به تعارض شیعه-سنی به موازات تعارض حاشیه-مرکز در ایران شده بود؛ واقعیتی که در بلوچستان شرقی (پاکستان) غایب بود و در کنار سایر شرایط موجب اهمیت پایین نفوذ اجتماعی مراجع مذهبی شده بود.
پاناسلامیسم خمینی و اوج گرفتن مولویها
در دههی شصت و هفتاد میلادی (چهل و پنجاه شمسی) سلسلهمراتب مذهبی دیوبندی در بلوچستان غربی برتری اجتماعی قاطعی نسبت به صوفیان یافته بود اگرچه هنوز نفوذ و اعتبار اجتماعی آن هم فراگیر نبود. در سال ۱۳۵۳ مسجد و دارالعلوم مکی توسط عبدالعزیز ملازاده تاسیس شد. در دههی پنجاه شمسی مولویها در راس سلسلهمراتب مذهبی گسترشیابنده در بلوچستان قرار گرفته بودند و با استفاده از نفوذ خود و جذب در مساجد و دارالعلومها صوفیگری را عقب رانده بودند. حتی ملاهای سنتی در صورتی که مولوی نمیشدند نقش محدودی در تنظیم روابط اجتماعی و مذهبی داشتند. ساواک رابطهی خوب و مبتنی بر احترامی نسبت به مولویها داشت و بی دخالت موثر در امور سیاسی، نفوذ اجتماعی مولویها روزافزون بود. تاکید میکنیم در پس زمینهی این اعتبار اجتماعی، تعارض بلوچ سنی با گجر (فارس) شیعه که ایماژ حکومت ایران بود وجود داشت.
منبع خبر: گویا
اخبار مرتبط: زمینههای شکلگیری و رشد سازمانهای جهادی در بلوچستان - Gooya News
حق کپی © ۲۰۰۱-۲۰۲۴ - Sarkhat.com - درباره سرخط - آرشیو اخبار - جدول لیگ برتر ایران