تجربه موفق قُرق‌های اختصاصی حیات‌وحش در اصفهان

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: مشارکت در حفاظت به معنای استفاده از ظرفیت‌های غیرسازمانی و غیردولتی برای همکاری در حفاظت از تنوع زیستی و بهره برداری اصولی و پایدار از منابع متنوع است.

ایران ۳۰۹ منطقه حفاظت شده به مساحت بیش از ۱۹ میلیون هکتار دارد. این مناطق به‌رغم داشتن ظرفیت‌های متنوع اقتصادی، آموزشی و گردشگری اما با تهدیدهایی چون تغییر کاربری و تخریب زیستگاه، قطع کریدورهای حیات وحش، شکار غیرمجاز و قاچاق حیات وحش، تغییرات اقلیم و خشکسالی‌های پی در پی، بیماری‌ها و انواع آلودگی‌ها مواجه هستند و این در حالی است که سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز برای حفاظت از مناطق چهارگانه تحت مدیریت کمبود نیرو و اعتبارات دارد و همین مسئله، ضرورت مشارکت مردم در حفاظت و به بیان دیگر حفاظت مشارکتی را برای حفظ طبیعت این سرزمین ضروری می‌سازد.

۸۸ درصد طبیعت ایران فاقد زیرساخت حفاظتی است

در همین پیوند حسین اکبری معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: تنها ۱۱.۵ درصد مساحت ایران پهناور با آن تنوع اقلیمی و زیستگاهی، تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست و نزدیک به ۸۸ درصد طبیعت ایران فاقد پوشش و زیرساخت‌های حفاظتی است.

وی خاطرنشان کرد: بی شک لازم است که از هر روش ممکن و از هر ظرفیتی برای ایجاد زیرساخت‌های حفاظتی و تحت پوشش قرار دادن این مناطق و گسترش مناطق حفاظت شده برای ایجاد شبکه حفاظتی استفاده کرد.

کمبود نیرو و زیرساخت حفاظتی در مناطق حفاظت شده

معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان با بیان اینکه در ۱۹ میلیون هکتار منطقه حفاظت شده حداقل نیروها و امکانات را در اختیار داریم، افزود: باید توجه داشت که بر اساس استانداردهای جهانی به ازای هر سه هزار هکتار و طبق برخی آئین نامه‌ها به ازای هر یک‌هزار هکتار باید یک نفر محیط بان باشد در صورتی که سازمان محیط‌زیست در ۱۹ میلیون هکتار منطقه حفاظت شده در قالب ۳۰۹ منطقه فقط نزدیک به سه هزار محیط‌بان دارد که اگر این تعداد نیرو را شیفتی در نظر بگیرید هر شیفت یک هزار و ۵۰۰ محیط‌بان می‌شود.

اکبری اضافه کرد: ما در مناطق حفاظت شده با کمبودهای بسیار زیاد زیرساخت حفاظتی و نیرو مواجه هستیم به طوری که به ازای هر پنج هزار تا حتی ۲۰ هزار هکتار، یک محیط بان داریم.

تسهیل مشارکت مردم برای حفاظت از طبیعت ضروری است

وی ابراز داشت: با توجه به گستردگی و تنوع طبیعت ایران، در کنار حفاظت دولتی از طبیعت قطعاً باید مشارکت بخش خصوصی و مردم به روش‌های مختلف تسهیل شود.

معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان خاطرنشان کرد: حیات وحش کشور و بسیاری از گونه‌ها در خطر انقراض هستند و حفاظت از آنها فقط از سوی دولت امکان پذیر نیست و ما باید از همه زمینه‌ها حمایت و زمینه مشارکت مردم را در این امر تسهیل کنیم.

حذف مشارکت مردم در حفاظت از مناطق در برنامه هفتم توسعه

اکبری با اشاره به اینکه مشارکت مردم در حفاظت در بند (ت) ماده ۳۸ قانون برنامه ششم توسعه مورد تاکید قرار گرفته بود، اظهار داشت: متأسفانه کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی این مهم را در برنامه هفتم تنفیذ نکرده است.

وی تصریح کرد: با توجه به اینکه عملکرد مشارکت مردم در حفاظت می‌تواند شامل دستاوردهای بسیاری باشد ضرورت دارد که در برنامه هفتم توسعه این امر احیا شود و مورد تاکید قرار گیرد.

معاون طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان ادامه داد: عجیب است چگونه چنین موضوع مهمی که در قانون برنامه ششم مورد تاکید قرار گرفته بود، حذف شده است زیرا مردم ما در همه زمینه‌ها حمایت ساز بوده‌اند و بی تردید در محیط زیست نیز می‌توانند مشارکت داشته و حماسه ساز باشند.

حفاظت مشارکتی در برنامه ششم توسعه اجرایی نشد

اکبری با تاکید بر اینکه ضرورت دارد حفاظت مشارکتی از سوی قانون گذاران در برنامه هفتم توسعه احیا شود، گفت: پیگیری‌هایی از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست در سطوح مختلف انجام شده که حفاظت مشارکتی در برنامه هفتم احیا و حمایت شود.

وی در پاسخ به اینکه حفاظت مشارکتی مناطق در برنامه ششم توسعه محقق شد؟ اظهار داشت: این ماده قانونی به علت ابهامات و سوالاتی که وجود داشت اجرایی نشد زیرا هم افزایی و هماهنگی به وجود نیامد؛ به هر حال لازم است سوالات و ابهامات و نظرات موافق و مخالف در این زمینه را شنید، آن‌ها را تحلیل و افراد را متقاعد کرد نه اینکه تمام این موضوع را زیر سوال برد چرا که بی تردید مشارکت حفاظتی عملکردی موفق در پنج قاره جهان و در چند منطقه ایران داشته است.

شکار غیرمجاز حیات وحش را منقرض می‌کند

معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان با بیان اینکه نباید نسبت با حفاظت حیات وحش بی تفاوت باشیم، به ارائه آماری در خصوص شکار و صید مجاز و غیرمجاز در استان اصفهان پرداخت و گفت: اداره کل در سال ۱۳۹۷ به تعداد ۱۵۱ پروانه شکار در مناطق حفاظت شده و قرق های اختصاصی صادر کرد در حالی که همان سال ۷۰ رأس کل، بز، قوچ و میش بر اثر طاعون نشخوارکنندگان کوچک تلف شدند و ۲ هزار و ۴۷ مورد نیز شکار غیر مجاز حیات وحش داشتیم و این در حالی است بسیاری از تخلفات شکار و صید به علت کمبود امکانات کشف نمی‌شود.

اکبری با اشاره به اینکه در سال ۱۳۹۸ نیز برای ۱۷۱ رأس پروانه شکار صادر شد، ادامه داد: ۷۹۷ رأس از حیات وحش سم دار در آن سال بر اثر بیماری طاعون از بین رفتند و ۲ هزار و ۱۷۰ فقره کشفیات شکار غیر مجاز بود؛ همچنین در سال ۹۹ فقط ۴۳ پروانه شکار صادر شد در حالی که ۷۱۵ رأس تلفات حیات وحش بر اثر طاعون و ۲ هزار و ۲۲ رأس شکار غیر مجاز حیات وحش در اصفهان داشتیم.

پروانه شکار در اصفهان طی ۴ سال اخیر صادر نشد

وی با بیان اینکه از سال ۱۳۹۹ تاکنون طی سه سال پروانه شکار در مناطق تحت مدیریت محیط‌زیست استان اصفهان صادر نشده است، تاکید کرد: باید توجه داشت که ۸۸ درصد طبیعت کشور فاقد چتر حفاظتی است و آمار شکار غیر مجاز بسیار بالا است و این آمار نشان می‌دهد که شکار غیر مجاز گونه‌ها را به ورطه انقراض می‌کشاند نه حفاظت‌گاه‌های خصوصی و صدور مجوز شکار.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان با بیان اینکه ارائه آمار غلط در خصوص کارکرد قرق‌های اختصاصی و حفاظت مشارکتی به شدت به ضرر حفظ محیط زیست و منافع ملی است، اظهار داشت: شکار غیر مجاز است که حیات وحش را منقرض می‌کند اما مشارکت بخش خصوصی در حفاظت زمینه ساز احیای حیات وحش و جلوگیری از انقراض گونه‌های جانوری است.

اکبری تصریح کرد: اگر چه حفاظت مشارکتی در برنامه پنج‌ساله ششم توسعه آنطور که باید شکل نگرفت اما نتایج آن فوق العاده خوب بود.

۳۰ منطقه در اصفهان مستعد حفاظت مشارکتی و قرق اختصاصی حیات وحش است

وی ادامه داد: در استان اصفهان ۲۲ منطقه شکار ممنوع و حفاظت شده وجود دارد اما ۳۰ منطقه را نیز شناسایی کردیم که به شدت مستعد ورود بخش خصوصی از جمله دانشگاه‌ها، سمن‌ها و … برای مشارکت در حفاظتی و ایجاد قرق‌های اختصاصی است.

معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان اضافه کرد: ایجاد چهار قرق اختصاصی در نائین نیز در حال بررسی است و به محض عقد تفاهم‌نامه با سازمان منابع طبیعی، تعیین تکلیف می‌شوند.

افزایش شمار کل و بزهای منطقه کوه پرویز نائین با ایجاد قرق اختصاصی

اکبری با اشاره به اینکه متقاضیان قرق‌های اختصاصی طی فعالیت‌های حفاظتی داوطلبانه و همیاری برای محیط زیست از جمله مدیریت خشکسالی تأثیر فوق العاده ای در احیا مناطق و حیات وحش داشتند، اظهار داشت: در منطقه کوه پرویز نائین کمتر از ۱۵ رأس کل و بز وجود داشت اما اکنون با گذشت پنج سال از طرح قرق در این منطقه به رغم وجود کارخانجات و معادن شمار کل و بز و قوچ و میش آن به بیش از ۱۵۰ رأس افزایش یافته است.

وی با تاکید بر اینکه قرق‌های اختصاصی به هیچ عنوان مختص یک فرد نیست و حفاظت‌گاه‌ها مشارکتی است، افزود: قرق‌های اختصاصی مراکز تکثیر و پرورش گونه‌های در خطر انقراض در مناطق آزاد است که هیچ چتر حفاظتی ندارد و با ایجاد قرق امکانات حفاظتی ایجاد و به صورت قانونی و پایدار بهره برداری می‌شود.

هرگز برای گونه‌های در حال انقراض پروانه شکار صادر نمی‌شود

معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان با بیان اینکه صدور پروانه شکار برای گونه‌های در خطر انقراض نیست، ادامه داد: گونه‌های در خطر انقراض از نظر علمی سطح بندی دارد و نباید ذهن افراد را مخدوش کرد که صدور پروانه برای گونه‌های در حال انقراض است.

اکبری با بیان اینکه در استان‌های یزد و کرمان نیز پنج قرق حیات وحش مصوب وجود دارد، گفت: ایجاد حفاظت‌گاه‌های اختصاصی زمینه ساز احیای گونه‌های در خطر انقراض مانند پلنگ و گربه ساسان و پرندگان شکاری است و منابع زیستی مثل امنیت و آب و به طور غیر مستقیم احیای طعمه در مناطق می‌شود.

وی با اشاره به اینکه قوانین بالادستی بر ضرورت حفاظت مشارکتی و مشارکت مردم در حفاظت محیط‌زیست تاکید دارد، خاطرنشان کرد: سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری و تاکید بر همگانی بودن رسالت حفظ محیط زیست و فرمایشات ایشان در اسفند ۱۴۰۰ درمورد حفظ حیات وحش و دوری از بی تفاوتی نسبت به آن به عنوان منافع ملی و سیاست‌های دولت سیزدهم مبنی بر مردمی سازی امور و فعالیت‌های دستگاه‌های اجرایی بر اهمیت این امر ضجه می‌گذارد.

معاون اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان با بیان اینکه ماده ۶ قانون شکار صید، قانون ۶ حفاظت و بهسازی طبیعت ماده ۹ و ۱۳ آئین نامه اجرایی قانون شکار و ماده هشت قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت و تیز آئین نامه طبیعت گردی و سند گردشگری موضوع ماده ۱۰۰ این قانون و بند ت ماده ۳۸ قانون برنامه توسعه ششم بر لزوم تسهیل و حمایت از مشارکت مردم و بخش خصوصی در حفاظت تاکید دارد.

اکبری اضافه کرد: در دنیا برنامه‌های کاملاً موفقی در حفاظت مشارکتی وجود دارد و بر اساس گزارشات بانک جهانی طبیعت گردی در عرصه‌های مختلف به ازای یک دلار سرمایه گذاری حداقل ۶ دلار برگشت سرمایه دارد.