«گلشن» قدیمی‌ترین سرای درون‌شهری همدان

ایسنا/همدان یک پژوهشگر باستان‌شناسی گفت: ۲۰ سرا در دل بازار سنتی همدان وجود دارد که سرای گلشن قدیمی‌ترین آنها بوده و پیشینه ساخت آن به دوران صفویه برمی‌گردد.

حامد حاجیلویی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: پیشینه کاروانسرا در ایران به دوره هخامنشی برمی‌گردد و در آن زمان افراد با توجه به قلمرو وسیع حکومت هخامنشی نیاز دیدند که بناهایی تحت عنوان کاروانسرا احداث کنند و هیچ نشانی از کاروانسرا و بقایای معماری آن در دسترس نیست اما در مدارک مکتوب تاریخی مانند الواح کشف شده در پرسپولیس تخت جمشید در سال ۱۹۳۷ میلادی نشان داده شد که متصدیانی در آن کاروانسراها بودند و جیره‌ای که به مسافران اختصاص می‌دادند، به اندازه یک شبانه‌روز بوده است.

وی افزود: سنت ساخت کاروانسرا در دوره پارسی، ساسانی و اسلامی ادامه پیدا کرده و بعد از ورود به دوران صفوی و فرمانروایی شاه عباس اول از سال ۹۹۶ تا ۱۰۳۸ هجری قمری بوده که اوج شکوفایی معماری است و سیاحانی مانند شاردن که از مغرب زمین در دوره صفوی از اصفهان که در آن زمان پایتخت بوده، بازدید کردند، به اهمیت دولت وقت به ساخت این بناها اشاره می‌کنند و مطالبی را در سفرنامه‌ها نوشتند.

این پژوهشگر باستان‌شناسی اضافه کرد: در دوره صفوی نقاط شهری ایران گسترش پیدا کرده و بازارهای سنتی شکل گرفته بنابراین نیاز می‌شود که بناهایی با کاربری مشابه نیز در دل شهرها به ویژه در نزدیکی بازارها شکل گیرد که یکی از جنبه‌های مهم آن بحث تجاری است و کاروانسراها در آن دوره به دو دسته درون‌شهری و برون‌شهری تقسیم شده و به آن دسته از کاروانسراهای در داخل شهر سرا گفته می‌شود و این بناها، واژه‌ها و مفهوم‌های مختلفی با توجه به ابعاد و نوع معماری آنها دارند.

وی اضافه کرد: یکی از سراهای درون‌شهری که در زمان صفوی در همدان ساخته شده، سرای گلشن است اما در اوایل دوره قاجار تعمیرات و تغییرات عظیمی در این بنا ایجاد شده و امروزه بخش‌های کمی از دوره صفوی باقی مانده و بیشتر بخش‌های معماری مربوط به اوایل دوره قاجار است.

نقشه سراهای موجود در بافت سنتی بازار همدان (پیری و افشاری‌آزاد، 1395: 210)