دعایی که اسم اعظم الهی در آن واقع شده

به گزارش خدمت؛ اگر مردم از عظمت این دعا باخبر بودند و می‌دانستند که چه سریع به اجابت می‌رسد، برای آن حتی با شمشیر می‌جنگیدند تا آن را به دست آوردند. سوگند به خدا که اسم اعظم الهی در این دعا واقع شده پس بکوشید بر خواندن این دعا و آن را از نااهلان و منافقان پنهان بدارید.

این سخنان حضرت امام باقر علیه السلام در رابطه با دعای سحر است. دعای سحر یکی از معروف‌ترین دعاها در ماه مبارک رمضان است که روایت شده حضرت آن را در سحرهای ماه مبارک رمضان قرائت کرده و نسبت به خواندن آن سفارش می‌نمودند.

شرح و تفسیر فرازهای والای این دعا، طی سلسله گفتگوهایی با حجت الاسلام علی شاه علیزاده، کارشناس و پژوهشگر تفسیر و علوم قرانی بیان شد و حال بخش چهارم این گفت و گو را می‌خوانید:

مفهوم نور همچنان که در مباحث پیش بیان شد در میان خالق و مخلوق مشترک است در تعریف نور گفته شده هرچیزی که به خودی خود ظاهر و آشکار باشد و دیگران را نیز آشکار کند نور نامیده می‌شود.

وقتی واژه نور را در مخلوقات و موجودات مادی جستجو می‌کنیم، می‌توان مصادیقی برای آن یافت. به عنوان مثال خورشید که خود روشن است و منظومه شمسی را نیز نور می بخشد مصداقی برای مفهوم نور است.

اما مصادیق مادی نور وبژگی هایی دارند که خداوند از آن‌ها منزه است.

"به گزارش خدمت؛ اگر مردم از عظمت این دعا باخبر بودند و می‌دانستند که چه سریع به اجابت می‌رسد، برای آن حتی با شمشیر می‌جنگیدند تا آن را به دست آوردند"نخست این که خورشید هستی اش را از خود ندارد بلکه از خدا دارد، دوم این که خورشید دارای جسم است و دیگر این که خورشید رو به تمام شدن است. اما خداوند هم منزه از جسم و ماده است هم ابدی است و هم هستی خدا از خود معنای نور بودن خدا تا حدودی برای ما روشن می‌شود.

خدا نور است چون وجود دارد و وجودش آشکار و ایجاد کننده است یعنی آن چه را که پیدا نبود خداوند وجود آن را ایجاد کرد.

اما موجودات در بهره‌مندی از نور، یکسان نیستند و بالاترین بهره‌مندی از نور را وجود پیامبر گرامی اسلام صل الله علیه وآله دارد؛ چنان که شخص حضرت فرمود: « اول ما خلق الله، نوری » اولین موجودی که خدا آفرید نور من بود. در حدیثی از امام علی علیه السلام نقل است: «همانا خدا نور محمد صل الله علیه وآله را پیش از اسمان ها و زمین، عرش، کرسی، قلم و حتی آفرینش آدم و نوح و ابراهیم آفرید» . ۲۴ هزار سال پیش از همه پیامبران، خدا نور پیامبر را آفرید.

دعا کننده وقتی می‌خواهد به صفت نور خدا معرفت پیدا کند؛ ابتدا به سراغ انوار مخلوقات خدا می‌رود و با استعانت از بالاترین مراتب نور الهی از خدا طلب استجابت می‌کند.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ نُورِکَ بِأَنْوَرِهِ وَ کُلُّ نُورِکَ نَیِّرٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِنُورِکَ کُلِّهِ ؛ خدایا برای استعانت گرفتن در برآورده شدن حاجتم به سوی نورانی ترین نور تو دست یاری دراز می‌کنم.

اما وقتی متوجه می‌شود که همه تجلی نوری مخلوقات، همه از جانب خود خداست و اوست که نور کل است خطاب را تغییر می‌دهد و می‌گوید « وَ کُلُّ نُورِکَ نَیِّرٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِنُورِکَ کُلِّهِ .»

در فقره بعدی دعا آمده است که: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ رَحْمَتِکَ بِأَوْسَعِهَا وَ کُلُّ رَحْمَتِکَ وَاسِعَةٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِرَحْمَتِکَ کُلِّهَا ؛ در منابع روایی وارد شده است که رسول گرامی اسلام و ائمه معصومین علیهم صلوات الله دارای دو مرتبه از وجود هستند، به یک مرتیه آن با نام «وجود نوری» اشاره شده و مرتبه دیگر این است که آن‌ها نیز مانند همه انسان‌ها دارای جسم و روح می‌باشند که در اثر تولد از پدر و مادر به دنیا آمده‌اند.

وجود روحی و جسمی آن‌ها در این دنیا در یک محدوده زمانی قرار دارد و پس از پایان محدوده زمانی از دنیا می‌رود، همچون سایر انسان ها. اما وجود نوری آن‌ها یک آفرینش خاص است که تنها آنان از این وجود نوری برخوردارند.

این «وجود نوری» اولین مرتبه از آفرینش است که پیش از آن هیچ موجودی آفریده نشده بود. این انوار قدسیه اولین مخلوقات الهی هستند که در این مرتبه از وجود، تجلی تام و تمام اسمای حسنای الهی‌اند. امام صادق علیه السلام فرمود: ما هستیم آن تجلی تام اسمای الهی.

در قرآن نیز به «وجود نوری» اشاره شده است که وقتی به ابلیس دستور سجده داده شد و او ابا کرد، از وی سوال شد که آیا سجده نکردن تو به خاطر آن است که استکبار ورزیدی و یا خود را از «عالین» به‌شمار آوردی؟

از این آیه استفاده می‌شود که «عالین» کسانی بودند که مامور به سجده نبوده‌اند.

«ابوسعید خدری» می‌گوید در نزد رسول خدا نشسته بودیم که مردی آمد و از رسول خدا صل الله علیه وآله درباره این آیه سوال کرد که عالین چه کسانی هستند؟ آیا برتر از فرشتگانند؟ حضرت فرمود: «من، علی، فاطمه، حسن و حسین؛ در سرا پرده عرش بودیم و خدا را تسبیح می‌گفتیم و فرشتگان نیز با تسبیح ما خدا را تسبیح می‌گفتند، این ۲ هزار سال قبل از آفرینش آدم بود؛ وقتی خداوند وی را آفرید به فرشتگان امر کرد که بر او سجده کنند؛ اما بر ما امر نکرد و همه فرشتگان سجده کردند جز ابلیس».

بنابراین منظور از «عالین» همان پنج تن آل عبا هستند که نام آن‌ها در سراپرده عرش مکتوب است. «وجود مقدس نوری» آن‌ها اولین مخلوقات الهی است و به همین دلیل، آن‌ها سبب وجود سایر موجودات هستند.

"سوگند به خدا که اسم اعظم الهی در این دعا واقع شده پس بکوشید بر خواندن این دعا و آن را از نااهلان و منافقان پنهان بدارید.این سخنان حضرت امام باقر علیه السلام در رابطه با دعای سحر است"

یعنی خلقت سایرموجودات نیازمند اسباب و عللی است و سبب وجود این مخلوقات «وجود نوری» این بزرگواران است. همچنان که در زیارت امام حسین علیه السلام و سایر زیارت می‌خوانیم که «بکم یمحوا الله ما یشاء و بکم یثبت» خداوند به واسطه شما هر آنچه از تقدیرات را که بخواهد محو یا تقدیر می‌کند.

به‌واسطه شما درختان می‌رویند و بارن از آسمان می‌ریزد که همگی دلالت بر این دارد که وجود نورانی ائمه واسطه خلق و آفرینش خلقت هستند. البته این وجود نورانی جدای از وجود مادی آن‌ها نیست. یعنی زمانی که آن‌ها با تولد از پدر و مادر متولد شده و به دنیا وارد می‌شوند، علاوه بر جسم و روح، «وجود نورانی» آن‌ها با ایشان همراه است؛ مانند: روح و جسم ما که با هم در این دنیا همراه هستند و جدای از هم نیستد؛ نور وجودی آن‌ها نیز با آنان همراه بوده است.

با عنایت به این مقدمه کلمه رحمت را شرح می دهیم. رحمت یعنی حالتی که دارنده آن وقتی نیاز نیازمندی را می بیند به سوی او متمایل شده و در جهت برطرف کردن نیاز او تلاش می کند.

لذا وقتی انسانی برای رفع نیاز دیگری اقدام می‌کند، می‌گویند به او رحم کرد.

خداوند با وصف «رحمان و رحیم» معرفی شده است و مفسران گفته‌اند «رحمان» رحمی است که در راستای برآورده شدن اصل و بقای هستی و لوازم آن از حیات و رزق و سایر نعمت‌های الهی می‌باشد و «رحیم» صفتی است برآورنده کمالات و معنویات.

آفرینش با صفت «رحمان» خداست و کمال آفرینش با رحمیت خدا تامین می‌شود. تمام موجوداتی که آفریده شده‌اند تجلی رحمانیت خداوند و کمالات آنها تجلی رحمت رحیمی خداست.

لذا در قرآن رسول گرامی اسلام را «رحمه للعالمین» معرفی می‌کند. این فقره از دعا می‌گوید «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ رَحْمَتِکَ بِأَوْسَعِهَا وَ کُلُّ رَحْمَتِکَ وَاسِعَةٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِرَحْمَتِکَ کُلِّهَا»

وقتی با معرفت به رحمت واسعه الهی در مخلوقات، به رحمت خود خدا پی می‌بریم، عرض می‌کنیم: خدایا چون همه رحمت‌ها از جانب توست و از تو نشات می‌گیرد، من به همه رحمت‌های تو متوسل می‌شوم تا حاجتم به اجابت رسد.

منبع: شبستان