دیپلماسی فعال چین در آمریکای لاتین

دیپلماسی فعال چین در آمریکای لاتین گروه تحقیق و تفسیر خبر- سفر یک هفته ای نخست وزیر چین در راس هیاتی از رهبران ارشد پکن به کشورهای آمریکای لاتین، از مهمترین اقدامات اخیر دستگاه دیپلماسی چین برای گسترش حوزه نفوذ سیاسی - اقتصادی در منطقه حیاط خلوت آمریکاست.

'ون جیابائو' نخست وزیر چین که برای شرکت در نشست دو روزه سازمان ملل در زمینه توسعه پایدار موسوم به 'ریو+20' به برزیل سفر کرده بود، در ادامه سفر یک هفته ای خود به آمریکای لاتین به همراه هیات سیاسی- اقتصادی چین عازم اروگوئه و آرژانتین شد و در آخرین مرحله این تور دیپلماتیک، دوشنبه شب پنجم تیرماه جاری وارد 'سانتیاگو' پایتخت کشور شیلی شد.

برنامه سفر نخست وزیر چین در آمریکای لاتین

......................................................

نخست وزیر چین در ۳۰ خرداد ماه سفر خود را به مقصد آمریکای لاتین از برزیل آغاز کرد. ون جیابائو در جریان حضور خود در اجلاس ریو+۲۰ ، سخنرانی با عنوان 'مبانی پیشبرد توسعه پایدار بشر' ایراد کرد و در جمع شرکت کنندگان در این اجلاس، چین را به عنوان بزرگترین کشور مسوولیت شناس جهان در عرصه توسعه انسانی قلمداد کرد که پیشرفت و توسعه آن در رابطه مستقیم با افزایش سهم کشورهای جهان از توسعه یافتگی پایدار قرار گرفته است.

"مقصد بعدی نخست وزیر چین اروگوئه بود و در جریان حضور ون جیابائو در 'مونته ویدئو' پایتخت این کشور، دیدارهایی بین وی و مقامات ارشد سیاسی اروگوئه برگزار شد"

ون جیابائو اعلام کرد که کشورش در راستای نیل به اهداف توسعه پایدار، اعطای کمک های مالی به نهاد های بین المللی وابسته به سازمان ملل برای کنترل فقر و حفظ محیط زیست را به طور جدی در دستور کار خود قرار خواهد داد.

نخست وزیر چین با اشاره به کمک شش میلیون دلاری دولت پکن به نهاد برنامه ریزی زیست- محیطی سازمان ملل تصریح کرد که کمک های این چنینی نمونه ای از کمک های مالی است که مقامات کشورش برای ارتقای سطح توسعه انسانی در نظر گرفته اند.

با پایان اجلاس توسعه پایدار در ریودوژانیرو، نخست وزیر چین وارد 'بوینوس آیرس' پایتخت آرژانتین شد و پس از دیدار با 'کریستینا کرچنر' رییس جمهور این کشور در مراسم چهلمین سالگرد آغاز روابط دو کشور شرکت کرد.

مقصد بعدی نخست وزیر چین اروگوئه بود و در جریان حضور ون جیابائو در 'مونته ویدئو' پایتخت این کشور، دیدارهایی بین وی و مقامات ارشد سیاسی اروگوئه برگزار شد. نخست وزیر چین در آخرین مقصد سفر خود در آمریکای لاتین به شیلی وارد شد تا در خصوص توسعه همکاری ها و روابط دو جانبه با رهبران سانتیاگو به بحث و گفتگو بنشیند.

در جریان تور دیپلماتیک اخیر نخست وزیر چین، همکاری های دوجانبه در زمینه های مختلف اقتصادی و روابط تجاری، مهمترین محور گفتگوهای ون جیابائو با رهبران آمریکای لاتین را تشکیل می داد.

** نگاهی به اولویت های چین در سیاست فرامنطقه ای

................................................................

بررسی اجمالی عملکرد دستگاه دیپلماسی چین ظرف چند سال اخیر نشان می دهد که در چارچوب سیاست فرامنطقه ای، اولویت نخست مقامات این کشور در مناطقی چون آفریقا و آمریکای لاتین -به عنوان محدوده های جغرافیای غیر مجاور یا غیر حیاتی- تعقیب منافع اقتصادی به شکل سرمایه گذاری های دراز مدت یا بهره جویی های کوتاه مدت بوده است.

هر چند در چارچوب تعاملات کلان چین با دیگر کانون های قدرت جهانی از جمله آمریکا و اتحادیه اروپا، افزایش نفوذ در مناطقی که مستعمرات سابق کشورهای غربی بوده یا در سال های گذشته به حیات خلوت این کشورها موسوم گشته اند، خود به خود دارای جاذبه هایی رقابت جویانه و وجاهت طلبانه در چارچوب قدرت جهانی انگاشته می شود اما در شرایط کنونی مهمترین ابزار رسوخ چین در مناطق ماورای قلمروی آسیایی این کشور، اقتصادی است که به شکلی پویا به مهمترین مزیت بین المللی چین بدل شده است.

بسیاری از تحلیل گران معتقدند که چین با اولویت دادن به گسترش روابط تجاری و اقتصادی با کشورهای دیگر مناطق جهان همچون آفریقا، آمریکای لاتین، حوزه دریای کارائیب، شرق اروپا و...

"نخست وزیر چین در آخرین مقصد سفر خود در آمریکای لاتین به شیلی وارد شد تا در خصوص توسعه همکاری ها و روابط دو جانبه با رهبران سانتیاگو به بحث و گفتگو بنشیند"در درجه نخست قصد دارد با ابزاری غیر چالش زا بستری را فراهم سازد که بر مبنای آن همگرایی های توأم با نفوذ اقتصادی را به دیگر حوزه های فرهنگی، امنیتی و سیاسی تسری دهد.

در راستای رقابت جویی جهانی پکن در آینده نظام بین الملل، ابزار روابط اقتصادی، تجاری و تکنولوژیک با شرکای فرامنطقه ای، در وضعیت کنونی هم می تواند بر توان گردش چرخ دنده های اقتصادی این کشور بیافزاید و هم جای پای پکن را در مناطقی که همچنان زیر سایه کشورهای غربی قرار گرفته اند – به شکلی کمتر چالش زا- محکم سازد.

** جایگاه اقتصادی چین در آمریکای لاتین

...................................................

به نظر می رسد اصلی ترین اولویت برنامه ریزی تجاری چین در آمریکای لاتین، افزایش توان و سطح رقابت با کشورهای غربی به خصوص ایالات متحده آمریکا است.

هر چند مبادلات اقتصادی- تجاری دو و چند جانبه میان چین و بیشتر کشورهای آمریکای لاتین در سال اخیر با رشدی فزاینده همراه بوده و جایگاه چین را در میان شرکای تجاری منطقه آمریکای لاتین ترقی داده است ولی سرمایه گذاری های خارجی که آمریکا و برخی از کشورهای غنی اروپایی از دهه های گذشته تاکنون در این منطقه انجام داده اند، همچنان به عنوان یکی از مهمترین مولفه های نفوذ اقتصادی غرب در آمریکای لاتین به شمار می رود.

با توجه به مساعدتر شدن شرایط جذب سرمایه های خارجی در منطقه آمریکای لاتین به واسطه اصلاح بسیاری از قوانین سرمایه گذاری و سازوکارهای اقتصادی و نیز افزایش ضریب ثبات سیاسی، ظرفیت های فراوان جغرافیای طبیعی و اقتصادی منطقه موجب رشدی بی سابقه در کشش سرمایه های بین المللی به سمت آمریکای لاتین و حوزه دریای کاراییب در سال گذشته میلادی شد تا جایی که بیش از ۱۰ درصد از مجموع سرمایه های خارجی به منطقه مذکور اختصاص یافت.

وزارت تجارت چین در آستانه سال ۲۰۱۱ میلادی گزارشی منتشر کرد که بر مبنای آن، سرمایه گذاری سالانه چینی ها از ۲۰۰ میلیون دلار در سال ۱۹۷۵ به بیش از ۷۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۶ رسیده است. همچنین این رقم تا پایان سال ۲۰۱۰ از مرز ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری سالانه در آمریکای لاتین گذشت.

این رشد فزاینده سطح سرمایه گذاری خارجی چینی ها در آمریکای لاتین در شرایطی صورت می گیرد که همچنان میزان سرمایه های چینی در مقایسه با سرمایه گذاری های مستقیم و غیر مستقیم آمریکا به میزان ۵۶۰ میلیارد دلار و سرمایه گذاری اتحادیه اروپا با رقمی نزدیک به ۲۵۰ میلیارد دلار در سال ناچیز به نظر می رسد.

کارشناسان اقتصادی معتقدند که در جریان بحران اقتصادی غرب، برکنار ماندن نسبی پکن از پیامدهای نامطلوب بحران موجب شده تا در رقابت با کشورهای غربی، غول اقتصادی آسیا بتواند با توجه به ذخایر ارزی چشمگیر خود با دست بازتری به سرمایه گذاری در مناطق مستعد و سرشار از سود و منافع اقتصادی اقدام نماید.

"در جریان تور دیپلماتیک اخیر نخست وزیر چین، همکاری های دوجانبه در زمینه های مختلف اقتصادی و روابط تجاری، مهمترین محور گفتگوهای ون جیابائو با رهبران آمریکای لاتین را تشکیل می داد"

گفتنی است که ذخایر مالی هنگفت چین شامل مازاد ارز خارجی این کشور تا اواسط سال ۲۰۱۰ به ۵/۲ تریلیون دلار رسید. همچنین بنابر گزارش سالانه سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا تا ماه ماه ۲۰۱۲ میزان ذخایر ارزی چین به رقمی نزدیک به ۳۰۵/۳ تریلیون دلار رسیده و از این لحاظ چین در مکان نخست رده بندی جهانی قرار گرفته است.

با توجه به سه مولفه چالش ها و مشکلات اقتصادی اخیر کشورهای غربی، افزایش توان سرمایه گذاری مالی چین در مناطق مختلف جهان و پی گیری سیاست تنوع بخشی به منابع تامین سرمایه های خارجی در طرح های اقتصادی کشورهای آمریکای لاتین، به نظر می رسد در آینده ای نزدیک شرایط با روند سریعتری به نفع چین رقم بخورد. اما رشد چشمگیر تبادلات تجاری بین چین و آمریکای لاتین تا حد زیادی توانسته است، ضعف پکن در بستر سرمایه گذاری در آمریکای لاتین را جبران کند.

** چین- آمریکای لاتین و توسعه مبادلات تجاری

.......................................................

'لوییس مرنو' رییس بانک توسعه قاره آمریکا در اوایل خرداد ماه گذشته در جریان نشستی که به ابتکار مشترک سازمان همکاری اقتصادی و بانک توسعه قاره آمریکا برگزار شد اعلام کرد که هم اکنون چین شریک اول برخی کشورهای آمریکای لاتین از جمله برزیل و شیلی است و پیش‌بینی می‌شود طی پنج سال آینده پکن به بزرگترین شریک تجاری کشورهای عمده آمریکای لاتین مانند آرژانتین و کلمبیا نیز تبدیل شود.

وی همچنین تصریح کرد که با توجه به افزایش سهم چین در اقتصاد جهانی، نیازهای ساختار غول آسای اقتصاد این کشور، مقامات پکن را ناگزیر به افزایش واردات بیشتر مواد اولیه از آمریکای لاتین ساخته و این امر به نیروی محرکه صادرات کشورهای آمریکای لاتین تبدیل شده است.

علاوه بر مولفه بهره جویی پکن از منبع مواد اولیه ارزان و به نسبت پایدار در آمریکای لاتین، بازار پرکشش کالاهای مصرفی، سرمایه ای و تکنولوژیک موجب توجه ویژه پکن به منطقه مذکور شده است.

از یک سو کشورهایی مانند برزیل، آرژانتین، پرو، شیلی، کوبا و اکوادور در سال های گذشته توانستند در زمره مهترین صادرکنندگان محصولات پرتنوع کشاورزی و منابع طبیعی مانند سنگ آهن، مس، اورانیوم و ... به چین قرار گیرند و از سوی دیگر سهم قابل توجهی از واردات یا سرمایه گذاری چین در زمینه انرژی به کشورهایی مانند ونزوئلا و بولیوی اختصاص یافته است.

"بسیاری از تحلیل گران معتقدند که چین با اولویت دادن به گسترش روابط تجاری و اقتصادی با کشورهای دیگر مناطق جهان همچون آفریقا، آمریکای لاتین، حوزه دریای کارائیب، شرق اروپا و.."

بر اساس گزارش وزارت تجارت چین تا پایان سال ۲۰۱۰ میلادی، بیش از ۹۰ درصد از صادرات چین به آمریکای لاتین شامل کالاهای تولیدی از جمله منسوجات، ماشین آلات و تجهیزات صنعتی بوده است.

هر چند ورود بسیاری از کالاهای ارزان قیمت چینی به کشورهای آمریکای لاتین با ضربه زدن به بخشی از تولیدات داخلی این کشورها، در زمره پیامدهای نامطلوب گسترش روابط تجاری- اقتصادی با پکن قرار داشته، اما ورود برخی فناوری های مقرون به صرفه چینی به ساختار تولیدات کارخانه ای، نیاز کشورهای منطقه به کالاهای صنعتی وارداتی از کشورهای غربی را تا حدی بر طرف کرده است.

همچنین امید داشتن به گسترش صادرات مواد طبیعی و خام به چرخه تولید پایان ناپذیر چینی موجب شده است تا اکثر کشورهای آمریکای لاتین توسعه تعاملات اقتصادی با چین را در مجموع سودآور و پر منفعت برآورد کنند.

وجود چنین برداشتی موجب شد تا کشوری چون شیلی روابط تجاری با چین را در اولویت سیاست اقتصادی خود قرار داده و در نوامبر ۲۰۰۵ اولین پیمان تجارت آزاد را بین یک کشور آمریکای لاتین و چین به امضا برساند. در ادامه پرو نیز در نوامبر سال ۲۰۰۸ با تکرار تجربه شیلی تلاش کرد به چین نشان بدهد که این کشور می‌تواند به یک جای پای محکم برای چین در آمریکای لاتین تبدیل شود.

در اجلاس همکاری چین و آمریکای لاتین که در اواسط نوامبر سال گذشته میلادی در 'لیما' پایتخت پرو برگزار شد، اعلام شد که بلوک کشورهای آمریکای لاتین به پنجمین شریک تجاری چین تبدیل شده و پیش بینی می شود که در پنج سال آینده بتواند پس از آمریکا، ژاپن و اتحادیه اروپا جایگاه چهارم صادرات کالا به چین را به خود اختصاص دهد.

هر چند توسعه تعاملات تجاری بین چین و بلوک کشورهای آمریکای لاتین را می توان مهمترین عنصر روابط فرا پاسیفیکی این دو قطب منطقه ای در نظر گرفت اما نمی توان ابعاد دیگر این روابط را نیز نادیده گرفت.

** چین و آمریکای لاتین؛ از توسعه روابط دیپلماتیک تا همکاری های رو به رشد نظامی

.....................................................................................................

با خروج پکن از انزوای جهانی در اوایل دهه هفتاد میلادی روابط سیاسی چین با کشورهای آمریکای لاتین به تدریج شکل گرفت و تاکنون با فراز و نشیب های فراوانی دنبال شده است. در این بین تلاش برای بازپس گیری شناسایی دیپلماتیک تایوان از سوی کشورهای منطقه و تداوم برخی رویکردهای چین برای رهبری کشورهای جهان سوم که در عمل پکن را در برابر واشنگتن قرار می داد، موجب شد تا برخی حساسیت ها در روابط دیپلماتیک چین- آمریکای لاتین نمودار شود.

"در درجه نخست قصد دارد با ابزاری غیر چالش زا بستری را فراهم سازد که بر مبنای آن همگرایی های توأم با نفوذ اقتصادی را به دیگر حوزه های فرهنگی، امنیتی و سیاسی تسری دهد"

به تدریج با پررنگ تر شدن عملگرایی منفعت جویانه در سیاست خارجی چین، دیپلماسی این کشور در جهت زمینه سازی توسعه تعاملات تجاری در چارچوب هایی غیر تنش زا تداوم یافت.

اقداماتی نظیر کسب عضویت ناظر در سازمان کشورهای آمریکایی، توسعه روابط دو جانبه با کشورهای آمریکایی لاتین و امضای موافقتنامه های تجارت آزاد با برخی کشورهای منطقه نشانه هایی از فعال تر شدن دیپلماسی چینی در منطقه آمریکای لاتین طی سال های اخیر بوده است.

همچنین پکن توسعه همکاری های امنیتی را البته در پوشش طرح های مشترک اقتصادی- نظامی با کشورهای آمریکای لاتین از نظر دور نداشته است.

در گزارشی که موسسه مطالعات استراتژیک آمریکا (SSI) در اوت ۲۰۱۱ منتشر کرد، روابط نظامی چین و کشورهای آمریکای لاتین مورد بررسی قرار گرفته و در نتیجه تصریح شده است که در حال حاضر سطح تعهدات و روابط نظامی چین با کشورهای منطقه بالاتر از سطحی است که به صورت عمومی تصور می شود.

در گزارش مذکور افزایش سطح تماس ها و تعاملات مقامات و مسوولان نظامی- سیاسی، رشد چشمگیر مبادلات نظامی-تجاری دو جانبه و فروش های نظامی چین به آمریکای لاتین و توسعه حضور فیزیکی چین در منطقه به عنوان مهمترین نمودهای توسعه روابط نظامی- امنیتی دو جانبه برشمرده شده اند.

** جمع بندی

...................

نگاهی به تعاملات اخیر چین و آمریکای لاتین نشان دهنده این مساله است که به موازات رشد قدرت ملی چین در ساسله مراتب نظام بین المللی، تمایل مقامات پکن برای تعقیب مستمر منافع ملی با اعتماد به نفس بیشتری نسبت به گذشته آشکار می شود.

البته گسترش سطح همکاری های دو جانبه در سال های اخیر بین چین و بیشتر کشورهای آمریکای لاتین تا حدی مرهون روی کار آمدن بسیاری از دولت های غیر محافظه کار و سوسیالیستی در کشورهایی نظیر بولیوی، ونزوئلا، اکوادور، پرو بوده است.

در سال های اخیر روی کار آمدن دولت های غیر وابسته به کاخ سفید و قرار گرفتن این کشورها در کنار دولت های ضد آمریکایی نظیر کوبا و همچنین قدرت های منطقه ای مستقل مانند برزیل تا حد زیادی جغرافیای راهبردی آمریکای لاتین را به نفع رقبای راهبردی آمریکا تغییر داده و در منطقه ای که به نظر نمی رسد دیگر چندان نشانی از 'حیات خلوت امن آمریکایی' داشته باشد عرصه جولان چینی ها را وسعت بخشیده است.

تحقیق**م.م.ک**1599

انتهای خبر / خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) / کد خبر ۸۰۲۰۵۷۳۷.